Giải pháp thu hút các nhà khoa học giỏi trở về Việt Nam cống hiến

Hoạt động nghiên cứu, ứng dụng khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo luôn được các trường đại học quan tâm.

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, việc thu hút các nhà khoa học, các chuyên gia Việt Nam tại nước ngoài về nước cống hiến có ý nghĩa quan trọng.

Với kinh nghiệm nhiều năm tham gia giảng dạy tại Việt Nam và Australia, đang tham gia dự án nghiên cứu tại nước ngoài, PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo - Hiệu trưởng Trường Đại học Thành Đô chia sẻ với Báo Giáo dục và Thời đại về nội dung này.

- Thưa bà, các chuyên gia người Việt Nam đang công tác tại nước ngoài có thể đóng góp những gì cho sự phát triển khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số của đất nước trong giai đoạn hiện nay?

PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo: Trong bối cảnh Việt Nam đang chuyển mình mạnh mẽ sang nền kinh tế tri thức, với khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm nền tảng cho phát triển bền vững, các nhà khoa học và chuyên gia có thể đóng góp vào sự phát triển này bằng nhiều cách.

Một là, họ có thể tham gia tư vấn, hoạch định chính sách. Với kinh nghiệm thực tiễn và tầm nhìn toàn cầu, các chuyên gia có thể hỗ trợ Chính phủ và các bộ ngành xây dựng các chiến lược, chính sách phát triển khoa học - công nghệ, phù hợp với xu hướng thế giới, đồng thời sát với thực tiễn trong nước.

Hai là chuyển giao tri thức và công nghệ. Chuyên gia đóng vai trò cầu nối, chuyển giao các công nghệ tiên tiến và mô hình đổi mới sáng tạo hiệu quả từ các nước phát triển về Việt Nam. Bên cạnh đó, họ còn có thể hỗ trợ đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, giúp tăng cường năng lực nghiên cứu và sáng tạo trong nước.

Ba là thúc đẩy nghiên cứu và hợp tác quốc tế. Các chuyên gia có thể tham gia vào các dự án nghiên cứu chung, thành lập các nhóm nghiên cứu liên ngành, hoặc kết nối các viện/trường/đơn vị nghiên cứu Việt Nam với đối tác quốc tế để phát triển các sản phẩm, giải pháp phục vụ công cuộc chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo.

Bốn là khởi nghiệp và đầu tư công nghệ. Nhiều chuyên gia kiều bào có thể trở thành nhà sáng lập hoặc nhà đầu tư cho các startup công nghệ tại Việt Nam, góp phần vào hệ sinh thái đổi mới sáng tạo quốc gia và giúp các ý tưởng khoa học sáng tạo được ứng dụng rộng rãi trong xã hội.

Năm là, chuyên gia có thể tham gia giảng dạy và cố vấn học thuật tại các trường đại học, viện nghiên cứu trong nước.

Việc thu hút các nhà khoa học và chuyên gia công nghệ không chỉ mang lại lợi ích về mặt tri thức mà còn giúp tạo ra một hệ sinh thái khoa học công nghệ phát triển mạnh mẽ, góp phần vào mục tiêu phát triển bền vững của đất nước trong kỷ nguyên số.

- Để thu hút chuyên gia giỏi về nước làm việc, đặc biệt là những người trẻ, cần có những chính sách như thế nào, thưa bà?

PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo: Để thu hút các nhà khoa học và chuyên gia công nghệ trẻ trở về làm việc tại Việt Nam, trước hết, cần có mức lương và đãi ngộ hợp lý; đồng thời đảm bảo sự phát triển nghề nghiệp và thăng tiến. Các chính sách hỗ trợ nghiên cứu, như tài trợ cho các dự án khoa học sẽ giúp họ dễ dàng thực hiện ý tưởng và nghiên cứu của mình.

Một yếu tố quan trọng khác là tạo môi trường làm việc không bị ràng buộc bởi thủ tục hành chính phức tạp, đồng thời đầu tư vào cơ sở vật chất hiện đại để tạo điều kiện cho họ nghiên cứu và phát triển công nghệ. Cần tạo cơ hội cho các chuyên gia trẻ tham gia các chương trình trao đổi nghiên cứu, hợp tác với các tổ chức quốc tế để duy trì kết nối với cộng đồng khoa học toàn cầu và phát triển nghề nghiệp.

Đồng thời, thúc đẩy chính sách bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ đối với các sáng chế và nghiên cứu của họ để giúp họ yên tâm đầu tư thời gian và công sức vào nghiên cứu mà không lo ngại bị xâm phạm quyền lợi. Có chính sách về hòa nhập xã hội và gia đình.

Ví dụ như, cung cấp hỗ trợ về giáo dục cho con cái, nhà ở và các phúc lợi khác để các chuyên gia yên tâm về đời sống cá nhân và gia đình khi trở về Việt Nam làm việc. Xây dựng các chương trình giúp các chuyên gia trẻ hòa nhập vào xã hội Việt Nam, kết nối với cộng đồng nghiên cứu và khởi nghiệp.

Điều quan trọng là xây dựng một môi trường cởi mở, tôn trọng giá trị tri thức và tạo động lực lâu dài để họ yên tâm đóng góp cho sự phát triển của Việt Nam.

- Ngoài việc trở về làm việc, các nhà khoa học, các chuyên gia còn có thể tăng cường kết nối, tham gia các nhóm nghiên cứu mạnh ngay cả khi làm việc ở nước ngoài. Các đơn vị nghiên cứu, các nhà trường cần chú trọng đổi mới những yếu tố gì để đẩy mạnh được mô hình này?

PGS. TS Phan Thị Thanh Thảo - Hiệu trưởng Trường Đại học Thành Đô chia sẻ tại chuỗi seminar với chủ đề “Thado Edupark và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong công việc".

PGS.TS Phan Thị Thanh Thảo: Để đẩy mạnh mô hình các nhà khoa học và chuyên gia tham gia vào các nhóm nghiên cứu mạnh ngay cả khi làm việc ở nước ngoài, các đơn vị nghiên cứu, trường học và viện nghiên cứu tại Việt Nam cần chú trọng đổi mới một số yếu tố cơ bản.

Thứ nhất, các đơn vị nghiên cứu cần xây dựng nền tảng hỗ trợ kết nối, hợp tác xuyên biên giới, giúp các nhà khoa học tham gia nghiên cứu từ xa, chia sẻ tài liệu, dữ liệu và kết nối trực tuyến dễ dàng. Tạo cơ chế để các nhà khoa học Việt Nam tham gia các dự án nghiên cứu quốc tế, xây dựng mối quan hệ hợp tác lâu dài với các đối tác toàn cầu, giúp tăng cường chất lượng nghiên cứu và chia sẻ tri thức.

Cần đầu tư vào hệ thống công nghệ thông tin, phần mềm hợp tác và quản lý nghiên cứu để giúp các nhóm nghiên cứu trong và ngoài nước phối hợp hiệu quả. Cung cấp quỹ nghiên cứu linh hoạt và dễ dàng tiếp cận cho các dự án có sự tham gia của các chuyên gia nước ngoài, giúp họ có thể tiếp tục nghiên cứu và đóng góp cho sự phát triển chung.

Các chương trình đào tạo nâng cao và bồi dưỡng kỹ năng nghiên cứu cần được phát triển để đội ngũ nghiên cứu trong nước có thể hợp tác hiệu quả với các chuyên gia quốc tế, đồng thời nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu. Việc kết hợp các chuyên gia từ nhiều lĩnh vực khác nhau sẽ giúp tạo ra các nhóm nghiên cứu mạnh, thúc đẩy đổi mới sáng tạo và giải quyết các vấn đề lớn của xã hội.

Đặc biệt, cần có một hệ thống đánh giá kết quả nghiên cứu không chỉ dựa trên số lượng bài báo xuất bản mà còn phải xem xét tác động thực tiễn của nghiên cứu đối với cộng đồng và xã hội.

Một yếu tố quan trọng là xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp. Các viện nghiên cứu và trường đại học có thể tạo ra các cơ sở ươm tạo, hỗ trợ các ý tưởng nghiên cứu có thể chuyển thành sản phẩm thực tiễn. Các nhóm nghiên cứu có thể hợp tác với các nhà đầu tư để phát triển các sản phẩm công nghệ, giải pháp mới cho thị trường trong và ngoài nước.

- Trân trọng cảm ơn bà!

Lan Anh (Thực hiện)