Giải pháp 'Má Khỉ': Lối thoát cho khủng hoảng lũ lụt Bangkok

Nguyên nhân khủng hoảng

Thủ đô Bangkok của Thái Lan được xây dựng trên vùng đồng bằng thấp, chỉ cao hơn mực nước biển khoảng một mét và đang lún dần với tốc độ 1 cm mỗi năm. Trong khi đó, mực nước biển dâng 3–5 mm mỗi năm do hiện tượng nóng lên toàn cầu, đe dọa tràn vào sông Chao Phraya và hệ thống kênh rạch nội đô.

Thành phố cũng phải đối mặt với lượng mưa ngày càng lớn do thời tiết cực đoan. Chỉ cần nhiệt độ tăng 1°C, lượng mưa có thể tăng tới 7%. Trong khi đó, hệ thống thoát nước hiện tại chỉ xử lý được tối đa 60 mm mỗi giờ, khiến lũ lụt xảy ra thường xuyên. Tình trạng tắc nghẽn kênh rạch, thủy triều cao và sự suy giảm các vùng giữ nước tự nhiên càng làm trầm trọng thêm vấn đề.

Trong hai thập kỷ qua, Bangkok đã mất gần 9.300 ha vùng giữ nước do phát triển đô thị, bao gồm cả sân bay Suvarnabhumi. Trước thực trạng này, các chuyên gia khuyến nghị chuyển từ hạ tầng xám sang mô hình “thành phố bọt biển” – hấp thụ và lưu trữ nước mưa tại chỗ.

Công viên Centenary Đại học Chulalongkorn (CU Park)

CU Park tích hợp ba yếu tố: mái xanh, vùng đất ngập nước và hồ giữ nước. (Ảnh: landezine-award.com)

Khái niệm “Má Khỉ”

“Má Khỉ” (Kaem Ling) là thuật ngữ do Vua Bhumibol Adulyadej (Rama IX) đặt ra, lấy cảm hứng từ cách loài khỉ trữ thức ăn trong má. Ý tưởng này thúc đẩy việc xây dựng các lưu vực giữ nước để giảm ngập và tái sử dụng nước vào mùa khô. Thay vì cố gắng thoát nước nhanh chóng, Bangkok đang chuyển sang chiến lược thích ứng và chung sống hài hòa với nước.

Hai công viên tiêu biểu cho mô hình “Má Khỉ” là Công viên Centenary Đại học Chulalongkorn (CU Park) và Benjakitti. Đây là những ví dụ điển hình cho chiến lược “thành phố bọt biển” kết hợp hạ tầng xanh thông minh với chức năng chống lũ.

Ba yếu tố chống lũ của CU Park từ trên xuống dưới: Mái xanh, Vùng đất ngập nước và Hồ giữ nước. (Ảnh: Ngọc Diệp)

Công viên CU Park

Rộng 4,5 ha, CU Park tích hợp ba yếu tố: mái xanh, vùng đất ngập nước và hồ giữ nước. Công viên từng giành giải thưởng Best Iconic Awards 2019 của Hội đồng Thiết kế Đức (German Design Council) nhờ thiết kế cảnh quan sáng tạo với mái xanh lớn, hệ thống quản lý nước phức hợp để giảm thiểu lũ lụt, và nỗ lực tạo ra không gian xanh công cộng rất cần thiết tại Bangkok.

Phần Mái xanh của CU Park, được cho là lớn nhất Thái Lan, cao 10,5 mét, phủ cỏ bản địa, hoạt động như miếng bọt biển hấp thụ nước mưa. Thiết kế nghiêng giúp dẫn nước xuống ba bể chứa ngầm có sức chứa 950.000 lít. Nước sau đó được lọc qua Vùng đất ngập (Wet lands) và chuyển vào Hồ giữ nước (Retention Pond), có thể mở rộng lên bãi cỏ xốp quanh khu vực hồ để chứa gần 4 triệu lít khi lũ lớn.

Phần Mái xanh (Green Roof) của CU Park nhìn từ khu vực Wet lands, có chiều cao 10,5 mét, với thiết kế nghiêng giúp dẫn nước xuống ba bể chứa ngầm có sức chứa 950.000 lít nước. (Ảnh: Ngọc Diệp)

CU Park nhìn từ trên Mái xanh (Green Roof) xuống khu vực ngập nước (Wet lands). (Ảnh: Ngọc Diệp)

Công viên Benjakitti

Công viên Benjakitti, rộng 41 ha, được chuyển đổi từ nhà máy thuốc lá cũ, là một sáng kiến của chính phủ Thái Lan. Công viên không chỉ cung cấp không gian giải trí mà còn đóng vai trò như hệ thống lọc nước tự nhiên.

Thiết kế sáng tạo giúp công viên thu giữ tới 87 triệu lít nước mưa trong mùa cao điểm. Hệ thống đất ngập nước với cây thủy sinh giúp lọc nước trước khi đưa vào hồ lớn, góp phần giảm ô nhiễm kênh rạch đô thị và cải thiện chất lượng nước.

Một góc công viên Benjakitti. (Ảnh: Ngọc Diệp)

Hệ thống lọc nước trong công viên, giúp giảm ô nhiễm kênh rạch trong thành phố. (Ảnh: Ngọc Diệp)

Hướng đi bền vững

Các công viên “má khỉ” đã chứng minh rằng Bangkok có thể thích ứng với lũ lụt bằng cách biến không gian công cộng thành hạ tầng xanh thông minh. Đây là minh chứng cho giải pháp “Dựa vào thiên nhiên”, vừa cải thiện cảnh quan đô thị, vừa bảo vệ tương lai thành phố.

Dù một vài công viên không thể giải quyết triệt để toàn bộ vấn đề của một đô thị lớn, những công trình hạ tầng xanh thông minh này đã đặt nền móng cho một chiến lược quản lý nước mưa bền vững. Mô hình này không chỉ mang tính kỹ thuật mà còn là lời kêu gọi khôi phục chức năng tự nhiên, truyền cảm hứng cho các đô thị khác đang đối mặt với biến đổi khí hậu và đô thị hóa nhanh chóng.

PV/VOV-Bangkok