Giải mã 'cơn ác mộng quân sự' X-59 của Hoa Kỳ

Theo đánh giá của Tạp chí An ninh Quốc gia (NSJ), nguyên mẫu máy bay X-59 có khả năng đạt tốc độ Mach 1,4 ở chế độ bay hành trình trong khi vẫn duy trì mức độ phát ra tiếng ồn tương đối thấp. Trong tương lai, máy bay siêu thanh mới có thể được sử dụng cho nhiệm vụ vận chuyển quân đội, xe bọc thép và đạn dược nhanh gấp đôi, rút ngắn thời gian thực hiện nhiệm vụ viễn chinh và cho phép cơ động trên các vùng lãnh thổ rộng lớn trong các cuộc xung đột tiềm tàng tương lai.

Nhà báo Chris Osborne của NSJ viết, máy bay chiến đấu thế hệ thứ 4 và thứ 5 đã sở hữu khả năng bay ở tốc độ siêu thanh, nhưng cùng với đó là tiếng ồn cực lớn khi chúng vượt qua bức tường âm thanh. Đây từng là rào cản công nghệ lớn đối với các chuyến bay thương mại trong quá khứ. Việc bay những loại máy bay này trên không phận dân cư đã bị cấm ở nhiều quốc gia trong suốt nửa thế kỷ qua, bao gồm cả Hoa Kỳ.

NASA hy vọng rằng những thử nghiệm thành công của X-59 sẽ cho phép dỡ bỏ lệnh cấm máy bay siêu âm cỡ lớn trong tương lai gần.

Các hình ảnh về nguyên mẫu X-59 được công bố. Ảnh: Lockheed Martin

Cùng với đó, nếu công nghệ máy bay siêu thanh yên tĩnh phát triển hơn nữa, Không quân Hoa Kỳ có thể quan tâm. Điều này cũng dễ hiểu khi với máy bay siêu thanh, xe tăng và xe bọc thép chở quân có thể được vận chuyển từ nơi này đến nơi khác với tốc độ Mach 1,4 trong tương lai, khiến chiến thuật tác chiến có thể thay đổi đáng kể.

Vào cuối tháng 10/2025, hãng chế tạo Lockheed Martin hợp tác với NASA, đã thực hiện chuyến bay thử nghiệm đầu tiên của nguyên mẫu thực nghiệm công nghệ X-59. Các cuộc thử nghiệm diễn ra gần nhà máy Lockheed Martin ở Palmdale, và chuyến bay đã diễn ra đúng như kế hoạch.

Thực tế, mẫu X-59 được ra mắt vào đầu năm 2024 trong khuôn khổ chương trình QueSST. Đặc điểm nổi bật nhất của X-59 là có phần mũi giống như nhân vật Pinocchio với chiều dài bằng khoảng 1/3 chiều dài máy bay. Phần mũi này có một nhiệm vụ giúp máy bay vượt tường âm thanh mà không tạo ra tiếng nổ kép đặc trưng.

Một điểm khác biệt nữa là việc máy bay không có cửa sổ buồng lái hướng về phía trước. Thay vào đó, phi công quan sát bên ngoài gián tiếp thông qua hệ thống máy quay và cảm biến độ phân giải cao cung cấp tín hiệu cho màn hình trong khoang điều khiển. Theo NASA, thiết kế không cửa sổ là một tính năng giảm tiếng ồn khi hoạt động của máy bay. Một cải tiến nổi bật khác là động cơ F414-GE-100 được lắp phía trên thân máy bay. Điều này giúp phần bụng máy bay có bề mặt phẳng tối ưu để giảm sóng xung kích khi bay siêu âm.

Ông Pat LeBeau, Giám đốc Chương trình X-59 thuộc Phòng thí nghiệm tương lai Skunk Works của Lockheed Martin, chia sẻ: "X-59 có thể thay đổi tương lai của hàng không thương mại trên toàn thế giới. Nó phải chứng minh được tính khả thi của một máy bay siêu thanh có tiếng ồn thấp. Giống như tất cả các máy bay thử nghiệm, việc thiết kế và chế tạo X-59 cũng đặt ra những thách thức đáng kể. Chúng tôi đã tìm cách tái sử dụng càng nhiều bộ phận máy bay hiện có càng tốt như bộ phận hạ cánh lấy từ máy bay chiến đấu F-16, hệ thống điều áp và vòm che lấy từ máy bay huấn luyện T-38, và động cơ lấy từ máy bay chiến đấu F-18 để tiết kiệm chi phí và thời gian phát triển, đồng thời tập trung nỗ lực vào những cải tiến quan trọng cần thiết để đạt được tiếng nổ siêu thanh thấp, đặc biệt là hình dạng thân máy bay".

Lockheed Martin nhấn mạnh rằng, việc cải tiến công nghệ bay ít tiếng ồn này sẽ loại bỏ một trong những rào cản chính đối với các chuyến bay thương mại siêu thanh, vốn hiện đang bị cấm bay qua các khu vực đông dân cư do ô nhiễm tiếng ồn. Việc triển khai dự án này đã tiêu tốn một khoản chi phí đáng kể: Kể từ năm 2018, NASA đã trả cho Lockheed Martin hơn 518 triệu USD cho việc thiết kế và phát triển X-59.

Theo các tài liệu do NASA công bố hồi tháng 9, chuyến bay đầu tiên của X-59 là chuyến bay vòng quanh độ cao thấp để kiểm tra khả năng tích hợp hệ thống, đánh dấu sự khởi đầu của giai đoạn thử nghiệm tập trung vào tính an toàn và khả năng bay của máy bay.

Chuyến bay thử đầu tiên của X-59. Ảnh: Lockheed Martin

Trong các thử nghiệm sắp tới, X-59 sẽ bay cao hơn và nhanh hơn, có khả năng phá vỡ rào cản âm thanh - khoảng 1.225 km/giờ trên mực nước biển. Khi (hoặc nếu) đạt được điều đó, NASA sẽ tiến hành thử nghiệm riêng tại bãi thử siêu thanh của Căn cứ Không quân Edwards. Bước cuối cùng sẽ là các chuyến bay cộng đồng, trong đó NASA sẽ đo lường các đặc trưng tiếng ồn và thu thập phản hồi từ những người trên mặt đất.

Cuối cùng, dữ liệu sẽ được chia sẻ với FAA và các cơ quan quản lý khác, những đơn vị đang phải đối mặt với áp lực ngày càng tăng trong việc đảo ngược các hạn chế bay siêu thanh.

Đầu tháng 10, Hiệp hội các nhà sản xuất và công nghệ bang California đã vinh danh X-59 là "Sản phẩm tuyệt vời nhất được sản xuất tại California vào năm 2025" trong cuộc thi công nghệ thường niên. "Dự án này củng cố vị thế dẫn đầu toàn cầu của Mỹ trong lĩnh vực hàng không và có thể thay đổi cách thức di chuyển của công chúng", Sean Duffy, Bộ trưởng Giao thông vận tải Mỹ kiêm Quyền Giám đốc NASA, nhấn mạnh.

KIM NGÂN