Giải bài toán sạt lở, lũ quét vùng cao

Hiểm họa trực chờ

Ngày 7/10, tại Km189, QL 70, đoạn qua thôn Nậm Chủ (xã Phong Hải, tỉnh Lào Cai), một khoảnh đồi no nước sau bão số 10, gặp mưa do hoàn lưu bão số 11. Uớc chừng hàng nghìn khối đất đá trôi xô đổ ngôi nhà hai tầng và hai căn nhà cấp 4 dưới chân đồi. Tài sản trong ba ngôi nhà bị vùi lấp.

Nhà sập, đường giao thông bị khoét hàm ếch, tiềm ẩn nguy hiểm tại xã Văn Bàn. Ảnh: Thành Đạt

Do nắm chắc tình hình, cơ quan chức năng đã thuyết phục người dân ra khỏi nhà trước khi sạt lở nên không có thiệt hại về người. Nhưng thiệt hại về tài sản là rất lớn.

Ông Vũ Trung Dũng, Chủ tịch UBND xã Phong Hải cho biết, ngoài điểm sạt lở nêu trên, xã còn một số điểm có nguy cơ, nhất là các điểm sạt đường giao thông, nơi đồi bị bạt để làm đường, làm nhà. Với điểm sạt lở trên, xã đang rà soát, tìm vị trí bố trí tái định cư cho các hộ dân, ưu tiên những khu đất an toàn, không phải chuyển đổi mục đích sử dụng.

Cũng tại Lào Cai, xã Văn Bàn là một trong những địa phương chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trong đợt bão lũ vừa qua. Khảo sát thực tế cho thấy, đoạn đường 9 km từ QL 279 rẽ thôn Ít Nộc, xã Văn Bàn bị sạt lở nghiêm trọng. Điểm trường thôn Ít Nộc có diện tích khoảng 5.000 m2 là khu vực có mặt bằng rộng nhất của thôn.

Bao quanh điểm trường là những thửa ruộng nằm sát bờ suối. Các hộ dân sống rải rác men theo sườn đồi. Sau nhiều ngày mưa, dòng suối dâng cao, nước chảy xiết khiến phần móng các ngôi nhà bị khoét sâu. Mười ngôi nhà trong thôn bị lũ quét cuốn trôi hoàn toàn.

Nằm phía hạ lưu, cách QL 279 khoảng 2 km là thôn Làng Chút. Cả thôn nằm lọt thỏm giữa vùng trũng, ngang bằng với lòng suối. Sau lũ, cát và đất đá dồn về dày đến 3-4 mét, phủ kín, san phẳng đồng ruộng, đường sá.

Thôn có hơn 120 hộ bị ảnh hưởng, phải ở nhờ điểm trường, nhà văn hóa. Nhiều nhà đất đá luồn dưới nhà sàn và đọng lại, cao gần hết phần dưới nhà, khiến những căn nhà sàn không khác gì nhà trệt.

Giải pháp tạm thời

Ông Vũ Xuân Thủy, Chủ tịch UBND xã Văn Bàn (tỉnh Lào Cai) cho hay, để khắc phục tạm thời, tại thôn Làng Chút, chính quyền đang tổ chức nạo vét lòng suối và lên kế hoạch cử đoàn liên ngành khảo sát, xây kè bảo vệ khu dân cư.

Theo tính toán sơ bộ, nếu xây kè bê tông dài khoảng 850 mét dọc bờ suối, kinh phí sẽ lên tới hàng chục tỷ đồng, vượt quá khả năng của địa phương. Vì vậy, xã tạm thời lựa chọn phương án làm kè rọ đá để giảm chi phí. Đối với khu vực bị ngập bùn, hai phương án đang được xem xét: nạo vét lớp bùn để sửa chữa, khôi phục nhà ở; hoặc “nhấc” nhà sàn lên, giữ ổn định tại chỗ.

Tại thôn Ít Nộc, địa phương đã quy hoạch một khu ruộng, nơi hiện có 6 hộ dân sinh sống để bố trí thêm khoảng 20 hộ bị ảnh hưởng, bảo đảm chỗ ở an toàn, không sạt lở. “Tuy nhiên, ruộng cũng là kế sinh nhai lâu dài của bà con nên để làm được, xã phải lấy ý kiến của bà con”, ông Thủy nói thêm.

Một giải pháp an toàn hơn là gạt đồi thấp xuống để xây dựng nhà lên trên cũng được địa phương xem xét nhưng khó khả thi do địa hình chủ yếu là núi cao, đỉnh nhọn, khó thi công, tốn kém nhiều chi phí.

Về kinh phí hỗ trợ, đến nay, 11 căn nhà bị sập đã được tỉnh hỗ trợ tổng cộng 440 triệu đồng. Với các hộ sạt lở hoàn toàn, UBND tỉnh Lào Cai hỗ trợ 40 triệu đồng/nhà, cùng nguồn hỗ trợ 60 triệu đồng/hộ từ Quỹ Thiện Tâm (Tập đoàn Vingroup). Ngoài ra, các hộ nghèo và cận nghèo sẽ được tiếp cận thêm các khoản vay ưu đãi không tính lãi thông qua các tổ chức chính trị - xã hội để tái định cư, ổn định cuộc sống.

Theo báo cáo của Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Lào Cai, bão số 10 và số 11 làm 10 người chết, mất tích, 10 người bị thương; gần 12.000 ngôi nhà bị ảnh hưởng... Ước tổng thiệt hại khoảng 2.758 tỷ đồng.

Ông Phí Công Hoan, Giám đốc Sở Xây dựng Lào Cai cho hay, nhiều ngôi nhà trong diện đã xóa xong nhà tạm vừa qua cũng bị ảnh hưởng. “Tỉnh đã có chính sách hỗ trợ chung với những nhà ảnh hưởng do thiên tai, bên cạnh đó, cũng kêu gọi các tổ chức, mạnh thường quân hỗ trợ”, ông Hoan nói.

Thiệt hại nghiêm trọng

Đến thời điểm này, mưa, lũ bất thường lụt gây hậu quả đặc biệt nghiêm trọng tại tỉnh Sơn La. Theo báo cáo của Ban Chỉ huy Phòng thủ dân sự tỉnh Sơn La, mưa lớn kéo dài khiến hơn 2.200 điểm sạt lở, ngập lụt.

Nhiều điểm sạt lở quy mô lớn xảy ra tại các huyện Mộc Châu, Mai Sơn, Quỳnh Nhai, Bắc Yên…, làm hư hỏng đường giao thông, cuốn trôi cầu tạm và gây sập nhà dân. Một số vụ sạt lở khiến người dân bị thương, mất tích, để lại hậu quả nặng nề cả về vật chất lẫn tinh thần.

Do hoàn lưu bão số 10, 18 hộ dân xóm Thỏi Láo, xã Mường Hoa, tỉnh Phú Thọ bị nước lũ cô lập nhiều ngày. Ảnh: Trọng Đạt

Tại tỉnh Phú Thọ, mưa lớn kéo dài đã gây ra sạt lở đất, ngập úng trên diện rộng. Theo báo cáo nhanh của Sở Nông nghiệp và Môi trường, toàn tỉnh ghi nhận khoảng 575 điểm sạt lở trên các tuyến đường giao thông, đặc biệt tại các khu vực như Cao Sơn, Tân Pheo, Tân Sơn, Yên Lập và Thanh Sơn. Nhiều tuyến tỉnh lộ bị chia cắt, gây khó khăn cho việc đi lại và vận chuyển hàng hóa.

Mưa lớn cũng khiến hơn 2.000 căn nhà bị ảnh hưởng, hàng nghìn hecta lúa, hoa màu và diện tích nuôi trồng thủy sản bị ngập úng. Ước tính thiệt hại lên tới hàng trăm tỷ đồng. Chính quyền địa phương đã huy động lực lượng khắc phục khẩn cấp, di dời hàng trăm hộ dân ra khỏi khu vực nguy hiểm.

.