Giải 'bài toán' duy trì thương hiệu báo chí TP.HCM

“Thương hiệu”, cụ thể hơn là thương hiệu “trong lòng bạn đọc”, đóng vai trò sứ mệnh mà tờ báo, nhà báo cần khẳng định. 100 năm qua, đặc biệt là trong nửa thế kỷ lớn lên cùng thành phố, báo chí Sài Gòn - TP.HCM, “tuy mạnh yếu từng lúc khác nhau” nhưng sứ mệnh cốt lõi ấy đã được các thế hệ nhà báo, cây bút tụ hội về “đất báo” này hun đúc, làm nên những thương hiệu mạnh – một “đặc sản văn hóa” của thành phố.

Phóng viên các cơ quan báo chí tác nghiệp tại TP.HCM. Ảnh: NGUYỆT NHI

Nửa thế kỷ lớn lên cùng thành phố

Hiểu và trân trọng thương hiệu không chỉ như “tài sản” của từng cơ quan báo mà còn là di sản của cả một mặt trận tư tưởng. Từ đó, cần tìm cách thức duy trì và phát huy trong bối cảnh mới – bao gồm không gian địa lý, kinh tế, xã hội mới của thành phố sau sáp nhập. Như vậy, cùng với ba trụ cột ấy, báo chí phải tiếp tục thích ứng, đáp ứng nhu cầu và nhiệm vụ mới.

Thương hiệu – bản sắc vốn có tính động: vừa giữ lại cái đẹp, cái hay, vừa phải vận động, phát triển, chọn lọc để thích nghi với cái mới; đồng thời loại bỏ những gì cũ kỹ, trì trệ. Do đó, chỉ đạo của Bí thư Thành ủy không đơn thuần là “dừng lại” để sắp xếp thấu đáo, khoa học hơn, mà còn đặt ra yêu cầu: nền tảng tồn tại sắp tới của báo chí thành phố là gì, dự phóng tương lai ra sao, và làm thế nào để “gọn” nhưng “tinh”, đồng thời mạnh mẽ hơn?

Khi báo giấy đã hoàn thành “sứ mệnh lịch sử”, nay trở thành khoản lỗ kéo dài của nhiều tờ báo, thì cần mạnh dạn cắt lỗ, tái cấu trúc nguồn lực đầu tư – cả tài chính, con người và sức sáng tạo. Vì vậy, mỗi cơ quan báo phải tự tinh gọn bộ phận báo in, tập trung nguồn lực cho báo điện tử, đặc biệt là các loại hình đa phương tiện – thứ ngôn ngữ “đọc - xem” quen thuộc của công chúng hiện nay.

Hợp lực công nghệ để không bị tụt lại

Cùng với Hà Nội, TP.HCM cần xác định nên giữ lại bao nhiêu nhật báo để vừa đảm bảo phương tiện lưu trữ văn khố, vừa phục vụ các nhiệm vụ truyền thông truyền thống, vốn vẫn có lượng bạn đọc lớn. Các đơn vị còn lại, tùy theo “tôn chỉ”, cần tái cấu trúc “mục đích”, phương thức, loại hình thành tuần báo hay bán nguyệt san. Như vậy, nguồn lực sẽ được phân bổ hợp lý hơn cho báo điện tử, mạng xã hội và các hình thức sáng tạo - sản xuất mới.

Trong quá trình tái cấu trúc, việc áp dụng mô hình SANDBOX – thử nghiệm có kiểm soát – sẽ là một cuộc “cách mạng” tự đào tạo, tái tuyển chọn cả Ban biên tập, Ban thư ký tòa soạn và đội ngũ phóng viên, biên tập viên thông qua hiệu quả công việc. Mô hình này đã được thử ở một số cơ quan báo, đài, song do còn an toàn, thận trọng nên hiệu quả chưa cao.

Một bài toán đã có lời giải là cơ chế đặt hàng của các cơ quan nhà nước với báo chí (truyền thông chính sách, chương trình…), trong đó có các tổng công ty, tập đoàn nhà nước. Nhưng việc thực hiện và nghiệm thu cần “sòng phẳng”, thực chất hơn. Nghĩa là, báo chí phải đảm bảo hiệu quả truyền thông với khách hàng đặc biệt của mình, đáp ứng các tiêu chí thị trường. Nếu không đạt “KPI” sẽ không được nghiệm thu, thanh toán. Cách làm này giúp khắc phục tình trạng hiện nay: có đặt hàng nhưng chưa “kiểm hàng” chặt chẽ.

Trong tiến trình chuyển đổi số, hướng tới báo chí dữ liệu, các cơ quan báo cần sự hợp lực của các tập đoàn công nghệ để không bị tụt lại trước sự phát triển vũ bão của các nền tảng số, AI… Đồng thời, trước các dấu hiệu “hụt hơi” của kinh tế báo chí, cần có sự tham gia của một công ty hoặc tập đoàn tài chính nhà nước, dưới hình thức quỹ đầu tư, nhằm hỗ trợ các hoạt động ngoài mặt báo hoặc các mảng thuộc ngành công nghiệp văn hóa. Ví dụ: trung tâm dịch vụ sản xuất của đài truyền hình, hay công ty dịch vụ văn hóa trực thuộc cơ quan báo.

Rõ ràng, “duy trì thương hiệu các cơ quan báo chí TP.HCM” đồng nghĩa với việc tìm ra phương thức huy động nguồn lực con người (sáng tạo, đổi mới), công nghệ và tài chính, để giữ vững và phát triển trong giai đoạn mới.

CHÍNH TÂM