Giấc mơ đô thị xanh: Không xa nếu bắt đầu từ hôm nay

Thành phố mới Bình Dương quy hoạch phát triển theo tiêu chí xanh, thông minh.

Sự đánh đổi giữa tăng trưởng và bền vững

Tốc độ đô thị hóa nhanh tại Việt Nam, đặc biệt ở Hà Nội, TP.HCM và các thành phố vệ tinh, đã kéo theo những hệ lụy ngày càng rõ rệt: khói bụi, tắc đường, thiếu không gian xanh, suy thoái môi trường sống. Trong bức tranh phát triển hiện nay, những tòa nhà chọc trời, khu dân cư dày đặc đang lấn át dần các yếu tố sinh thái cơ bản như cây xanh, mặt nước, gió trời.

Giấc mơ về một thành phố "thở được", nơi con người có thể sống hài hòa với thiên nhiên, dường như vẫn chỉ mới manh nha trên giấy tờ quy hoạch, hoặc tồn tại như các dự án kiểu mẫu hiếm hoi. Những tiêu chí như tỷ lệ cây xanh trên đầu người, tỷ lệ nước thải được xử lý hay mức độ giao thông công cộng thân thiện môi trường vẫn còn thấp so với tiêu chuẩn quốc tế.

Không thể phủ nhận, trong quá trình phát triển, nhiều thành phố buộc phải đánh đổi không gian xanh để lấy hạ tầng, dịch vụ và tăng trưởng kinh tế. Tuy nhiên, sự đánh đổi ấy nếu kéo dài sẽ dẫn tới cái giá quá lớn: môi trường sống bị xâm hại, sức khỏe cộng đồng suy giảm, và những chi phí vô hình không ngừng gia tăng theo thời gian.

Đà Nẵng đang có những bước tiến quan trọng trong việc mở rộng không gian xanh, góp phần nâng cao chất lượng sống cho người dân.

Bắt đầu từ những thay đổi rất nhỏ

Trong bối cảnh nhiều mục tiêu xanh vẫn còn ở phía trước, có một câu hỏi lớn đặt ra: liệu giấc mơ đô thị xanh phải là điều gì đó vĩ mô, tốn kém, hay có thể bắt đầu từ những hành động đơn giản và thiết thực?

Thực tế, nhiều sáng kiến nhỏ nhưng giàu ý nghĩa đã và đang manh nha xuất hiện tại các khu dân cư: sân thượng trồng rau, con hẻm được sơn màu sinh động, khu phố tổ chức phân loại rác, người dân lắp tấm pin mặt trời hộ gia đình, hay doanh nghiệp xây dựng văn phòng đạt tiêu chuẩn công trình xanh.

Những thay đổi nhỏ ấy, nếu được nhân rộng, không chỉ làm dịu bớt không khí của những thành phố ngột ngạt mà còn tạo ra sức ép ngược lên hệ thống quản lý, buộc chính quyền phải thay đổi trong quy hoạch và cách tiếp cận hạ tầng. Đô thị xanh, vì thế, không chỉ là câu chuyện của quy hoạch tổng thể, mà còn là kết quả tích lũy từ hàng triệu lựa chọn cá nhân mỗi ngày.

Về mặt chính sách, Việt Nam đã có một số khung khổ pháp lý hướng tới phát triển đô thị bền vững, như Luật Quy hoạch đô thị, Quy chuẩn xây dựng quốc gia về công trình xanh, hoặc Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh. Tuy vậy, để chuyển hóa các văn bản này thành hành động cụ thể vẫn còn là một chặng đường dài – đòi hỏi sự phối hợp giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng.

Hành trình dài, nhưng không thể chờ

Việt Nam hiện có hơn 870 đô thị, nhưng tỷ lệ đô thị có không gian xanh đạt chuẩn quốc tế chỉ đếm trên đầu ngón tay. Trong khi đó, các thách thức như biến đổi khí hậu, đô thị phát triển nóng và ô nhiễm không khí đang ngày càng gia tăng. Nếu không khẩn trương điều chỉnh, nhiều thành phố có thể rơi vào trạng thái quá tải không thể phục hồi.

Tuy nhiên, triển vọng vẫn còn. Những thành phố như Huế, Đà Nẵng, Thủ Đức hay một phần Hà Nội đã có những bước đi ban đầu trong xây dựng đô thị sinh thái, thúc đẩy giao thông công cộng và giảm phát thải. Đó là những tín hiệu cho thấy: đô thị xanh có thể không còn quá xa, nếu bắt đầu từ những điều nhỏ hôm nay.

Giấc mơ không nằm ở độ lớn của bản thiết kế, mà ở sự bền bỉ từ những thói quen hàng ngày, từ cách chúng ta xây một mái nhà, mở một cửa sổ hay trồng một cái cây trên ban công. Đô thị xanh không phải là đích đến duy nhất của chính quyền, mà là hành trình tập thể của cả xã hội.

Minh Thành