Gà lôi trắng trong Sách Đỏ và những điều cần biết

Gà lôi trắng, còn được gọi là chim lôi, có tên khoa học Lophura hatinhensis, thuộc họ chim Trĩ, bộ Gà. Với bộ lông óng ả và dáng vẻ thanh thoát, loài này dễ khiến nhiều người nhầm lẫn với công nếu chỉ quan sát qua loa. Gà lôi trắng là loài động vật hoang dã quý hiếm, đang bị đe dọa bởi nạn săn bắt và mất môi trường sống. Đây cũng là loài được liệt kê trong sách đỏ Việt Nam và sách đỏ IUCN.

Gà lôi trắng (Ảnh: Vinwonder).

Gà lôi trắng là loài chim cỡ lớn, con trống nặng khoảng 1,6–2kg, trong khi con mái nhẹ hơn, từ 1–1,4kg. Loài này thường tụ tập thành đàn nhỏ từ 5–10 cá thể, hiếm khi đi lẻ hoặc chỉ đi theo cặp.

Gà lôi trắng sinh sống định cư chủ yếu ở những cánh rừng thưa, đặc biệt ưa thích môi trường rừng gỗ thưa xen lẫn tre nứa, thường xuất hiện dọc theo các khe suối. Môi trường sống lý tưởng của gà lôi trắng là rừng thường xanh nguyên sinh hoặc thứ sinh, rừng hồi phục và những khu rừng ẩm rậm rạp ở độ cao từ 300 m trở lên. Ghi nhận cho thấy, gà lôi trắng có thể sinh sống ở những khu vực núi cao từ 1.200 – 1.800 mét ở các khu vực rừng miền núi ở lục địa Đông Nam Á và Trung Quốc.

Gà lôi trắng là loài động vật hoang dã quý hiếm, đang bị đe dọa bởi nạn săn bắt và mất môi trường sống. Cũng là loài được liệt kê trong sách Đỏ Việt Nam và Danh lục đỏ IUCN.

Về quy định pháp luật, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư số 27/2025 quy định về quản lý loài nguy cấp, quý, hiếm; nuôi động vật rừng thông thường và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp, có hiệu lực từ ngày 1/7.

Thông tư 27/2025 cơ bản kế thừa các nội dung được nêu tại Nghị định 84/2021 và Nghị định 06/2019 về quản lý thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm và thực thi Công ước về buôn bán quốc tế các loài động vật, thực vật hoang dã nguy cấp.

Trong đó, gà lôi trắng tiếp tục được Bộ Nông nghiệp và Môi trường đưa vào nhóm động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm.

Do vậy với hành vi nuôi Gà lôi trắng (động vật rừng nguy cấp, quý, hiếm thuộc Nhóm IB) trái pháp luật, người nuôi sẽ bị xử lý hình sự với mức phạt tù từ 01 năm đến 05 năm.

Ngoài ra, tùy vào trường hợp cụ thể tại Điều 244 Bộ luật Hình sự 2015, mức phạt tù đối với tội vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm có thể lên tới 15 năm tù.

Trước đó, trên mạng xã hội xôn xao về trường hợp một người dân ở Nghệ An nhận bản án 6 năm tù vì mua bán gà lôi trắng, loài động vật quý hiếm.

Cụ thể, ngày 2/4/2025, lực lượng chức năng kiểm tra tại đường DH07, xã Song An, huyện Vũ Thư (cũ), phát hiện xe ô tô biển số 37K-25841 đang vận chuyển 10 cá thể nghi là gà lôi trắng - loài nằm trong danh mục IB thuộc nhóm động vật nguy cấp, quý, hiếm. Tài xế khai chở số động vật này theo yêu cầu của Thái Khắc Thành.

Khám xét khẩn cấp nơi ở của Thành, cơ quan điều tra thu giữ thêm 3 cá thể gà lôi trắng (tên khoa học Lophura nycthemera), thuộc lớp chim, bộ gà, họ Trĩ. Theo kết quả điều tra, tổng cộng Thái Khắc Thành đã nuôi, sở hữu và vận chuyển 13 cá thể gà lôi trắng.

Cơ quan chức năng cáo buộc, Thái Khắc Thành biết rõ 2 cá thể gà mái và 1 cá thể gà trống đều thuộc loài Gà lôi trắng, thuộc loại chim nguy cấp, quý, hiếm nhưng vẫn nuôi nhốt tại nhà dù không được cấp phép. Sau khi gà sinh được 10 cá thể, anh Thành bán cho người khác thì bị phát hiện.

Thái Khắc Thành đã bị Tòa án nhân dân Khu vực 5 tỉnh Hưng Yên tuyên án 6 năm tù về tội “Vi phạm quy định về bảo vệ động vật nguy cấp, quý, hiếm”, quy định tại điểm b, khoản 2, Điều 244 Bộ luật Hình sự.

Phương Thúy