F-16 của Ukraine bắn hạ Su-35 'Super Flanker' của Nga gần Kursk: Sự thực hay tin đồn?

Su-35 của Nga (trên) và F-16 của Ukraine. Ảnh: MW.

Việc một chiếc tiêm kích Su-35 của Không quân Nga bị bắn rơi hồi đầu tháng 6 tại khu vực Kursk đã nhanh chóng trở thành tâm điểm chú ý, sau khi một đoạn video xác nhận sự cố này được công bố. Không quân Ukraine tuyên bố đây là kết quả của một "chiến dịch thành công theo hướng Kursk", trong khi một số nguồn phương Tây và Ukraine cho rằng chiến tích này đến từ chính tiêm kích F-16 do phương Tây viện trợ.

Dù hiện tại chưa có bằng chứng xác thực, giả thuyết F-16 bắn hạ Su-35 vẫn nhanh chóng lan rộng. Kể từ khi tiếp nhận những chiếc F-16 đầu tiên vào tháng 8/2024, Ukraine đã mất 3 chiếc — một chiếc trong tháng đầu tiên, một chiếc khác vào ngày 12/4 và một chiếc nữa ngày 16/5 trong cuộc chạm trán với các mục tiêu Nga, được cho là máy bay không người lái hoặc tên lửa hành trình.

Tính từ đầu chiến sự vào tháng 2/2022, Không quân Nga được ước tính đã mất tổng cộng 8 tiêm kích Su-35 do tai nạn, hỏa lực đồng minh hoặc bị tên lửa đất đối không bắn hạ. Tuy nhiên, Su-35 chưa từng bị tiêu diệt trong một trận không chiến thực sự. Trái lại, mẫu tiêm kích này đã từng tiêu diệt nhiều MiG-29 và Su-27 của Ukraine, đặc biệt trong các giai đoạn giao tranh khốc liệt.

Ảnh cắt từ clip cho thấy chiến đấu cơ Su-35 Nga bị bắn hạ gần Kursk. Ảnh: MW.

F-16 Ukraine: Cũ kỹ, hạn chế và dễ bị tổn thương

Điểm đáng chú ý là những chiếc F-16 mà Ukraine tiếp nhận đều là biến thể từ đầu thập niên 1980, được hiện đại hóa ở mức tối thiểu.

Khác xa các phiên bản hiện đại như F-16 Block 70/72, chúng sử dụng radar mảng cơ học lạc hậu, thiếu hệ thống liên kết dữ liệu Link 16, dẫn đến khả năng phối hợp tác chiến kém. Những chiếc F-16 này thậm chí từng bị đánh giá là yếu thế hơn cả Su-27 – mẫu tiêm kích Liên Xô những năm 1980 – chứ chưa nói tới Su-35 hiện đại.

Ngày 3/6, phát ngôn viên Không quân Ukraine Yuri Ignat thẳng thắn thừa nhận: “Tiếc rằng hiện nay Nga có máy bay nhìn xa hơn và tên lửa bay xa hơn, kể cả so với F-16”. Trước đó vào tháng 3, ông cũng nói rằng các biến thể F-16 Ukraine không thể chiến đấu tay đôi với Su-35 và cần sự hỗ trợ toàn diện từ phòng không mặt đất, tác chiến điện tử và radar cảnh báo sớm.

Trong bối cảnh Không quân Nga duy trì ưu thế kiểm soát bầu trời gần tiền tuyến và triển khai dày đặc hệ thống phòng không, tiêm kích Ukraine chủ yếu được dùng để phóng tên lửa tầm xa từ sâu trong không phận do mình kiểm soát. Dù vậy, một số chiếc F-16 vẫn bị bắn hạ bởi tên lửa tầm xa.

Chiến đấu cơ Su-35 của Nga. Ảnh: MW.

Khả năng F-16 bắn rơi Su-35: Khó xảy ra

Sự kiện Su-35 bị bắn rơi ở Kursk đặt ra câu hỏi lớn: Liệu một chiếc F-16 có đủ khả năng tiến sâu vào lãnh thổ Nga để thực hiện một pha không chiến ở tầm gần như vậy? Theo giới phân tích, điều này khó xảy ra, nhất là khi Ukraine thường sử dụng F-16 theo cách cực kỳ thận trọng.

Một yếu tố kỹ thuật khác khiến giả thuyết F-16 càng khó tin là radar lạc hậu của các tiêm kích này. Radar yếu không chỉ giới hạn khả năng phát hiện mục tiêu, mà còn khiến F-16 dễ bị gây nhiễu và dễ bị phát hiện bởi radar Nga. Một số nguồn phương Tây lập luận rằng Ukraine có thể đã dùng radar ngoài máy bay để dẫn tên lửa AIM-120 đến mục tiêu, tức F-16 không cần bật radar khi tác chiến. Tuy nhiên, thiếu hệ thống Link 16 khiến việc chia sẻ dữ liệu từ radar ngoài (như Patriot hay Saab 340 AEW&C) trở nên rất hạn chế.

Hơn nữa, bản thân Saab 340 – hệ thống cảnh báo sớm trên không chủ lực của Ukraine – cũng là nền tảng lỗi thời, cảm biến yếu và dễ bị tiêu diệt nếu bay trong phạm vi 400 km từ tuyến đầu Nga. Để hỗ trợ một pha tiêu diệt Su-35 từ xa đòi hỏi mức huấn luyện cao và phối hợp tinh vi, điều mà đội ngũ Ukraine còn thiếu thời gian để đạt được.

Chiến đấu cơ F-16 của Ukraine. Ảnh: MW.

Truyền thông và hiệu ứng tuyên truyền

Sự hoài nghi về vai trò của F-16 còn đến từ tiền lệ các tuyên bố gây tranh cãi trong quá khứ. Điển hình là câu chuyện "Bóng ma Kiev" – phi công huyền thoại được cho là bắn rơi hàng loạt máy bay Nga trong những ngày đầu chiến sự – mà sau đó được chính Ukraine thừa nhận chỉ là tuyên truyền.

Với sự khan hiếm chiến thắng biểu tượng và những chỉ trích ngày càng tăng về hiệu quả thực tế của F-16 cũ kỹ, việc gán công trạng bắn hạ Su-35 cho F-16 mang lại giá trị truyền thông to lớn cho Ukraine và các nước phương Tây viện trợ. Đây có thể là một lý do khiến câu chuyện lan nhanh, bất chấp thiếu chứng cứ vững chắc

Huyền Chi