EU quyết giảm phụ thuộc vào Trung Quốc và Nga

Đất chứa các nguyên tố hiếm được vận chuyển tại cảng Lianyungang, tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: Reuters.

Hiện tại, bên cạnh Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và Anh đều nỗ lực giảm phụ thuộc vào Trung Quốc. Điều này trở nên cấp bách hơn khi Bắc Kinh từng đe dọa áp đặt hạn chế xuất khẩu đất hiếm. Động thái này được tạm dừng khi Trung Quốc đạt thỏa thuận thuế quan với Mỹ. Nhưng mọi chuyện sẽ chỉ tạm ổn định trong vòng 12 tháng.

Trước nguy cơ đứt gãy chuỗi cung ứng vì những biến động khó lường trên thế giới, EU đang tích cực tìm cách đa dạng nguồn cung, giảm phụ thuộc vào nguồn cung nguyên liệu thô và hàng hóa giá rẻ từ Trung Quốc.

Giảm mua hàng từ Trung Quốc

Ủy ban châu Âu vừa công bố chiến lược trị giá 3 tỷ euro nhằm đa dạng hóa nguồn cung kim loại và đất hiếm, để giảm dần sự phụ thuộc của châu Âu vào Trung Quốc.

Ngoài ra, Ủy ban cho biết EU đang cân nhắc sử dụng biện pháp pháp lý để buộc các ngành công nghiệp phải giảm mua hàng từ Trung Quốc. Biện pháp này nhằm bảo vệ châu Âu trước nguy cơ bị gây sức ép trong tương lai.

Những thông tin này được Ủy viên Công nghiệp Stéphane Séjourné đưa ra trong ngày 3/12. Chương trình ReSourceEU do Ủy ban châu Âu đưa ra sẽ hỗ trợ 25-30 dự án chủ chốt.

Chương trình bao gồm quy định mới nhằm ngăn xuất khẩu nhôm và đồng phế liệu khỏi EU, thúc đẩy tái chế nam châm sử dụng trong lĩnh vực sản xuất xe điện.

Trong 12 tháng tới, EU sẽ huy động tối đa 3 tỷ euro để giúp các ngành công nghiệp trong khối thoát khỏi việc phụ thuộc vào nguồn hàng giá rẻ từ Trung Quốc.

Trong đó, Ngân hàng Đầu tư châu Âu cam kết cung cấp 2 tỷ euro mỗi năm thông qua các khoản vay, vốn đầu tư mạo hiểm và các hình thức tín dụng khác. Một số khoản vay đã được giải ngân để hỗ trợ một số dự án trọng điểm, chẳng hạn như dự án mỏ lithium Keliber tại Phần Lan.

Nhu cầu đối với lithium được dự báo sẽ tăng gấp 60 lần trong vòng 25 năm tới. Hơn 78% nguồn cung lithium cho châu Âu trong năm 2020 đến từ Chile. Ảnh: Guardian.

Nhấn mạnh rủi ro từ việc phụ thuộc quá lớn vào Trung Quốc, Ủy viên Công nghiệp Stéphane Séjourné cho biết nếu các doanh nghiệp không chuyển hướng, Ủy ban có thể ban hành luật ép buộc.

“Chúng tôi có thể buộc doanh nghiệp châu Âu phải đa dạng hóa nguồn cung. Hiện điều đó chưa xảy ra và không nằm trong kế hoạch ReSourceEU, nhưng đây là lời cảnh báo nghiêm túc”, ông Séjourné nói.

Ông Séjourné cho biết trước mắt EU chỉ “nhắc nhở” các doanh nghiệp, yêu cầu bộ phận mua nguyên vật liệu đầu vào của các doanh nghiệp phải báo cáo lên ban lãnh đạo doanh nghiệp về kế hoạch đa dạng hóa nguồn cung nguyên liệu.

Để triển khai ngay kế hoạch ReSourceEU, hai dự án khai thác molypden ở Greenland và mỏ lithium tại Đức sẽ được nhận vốn trước tiên.

EU cũng xem xét hỗ trợ tài chính nhằm khuyến khích doanh nghiệp mua hàng từ các nguồn đắt hơn nguồn hàng từ Trung Quốc, đồng thời lập “nền tảng nguyên liệu thô” nhằm gom các nhu cầu đặt hàng rồi xây dựng kho dự trữ chung.

Để minh họa cho sự phụ thuộc của châu Âu vào Trung Quốc, các quan chức cho biết EU mỗi năm mua khoảng 20.000 tấn nam châm vĩnh cửu, đây là vật liệu ứng dụng trong xe hơi, tủ lạnh, máy chụp cộng hưởng từ MRI... Trong số này, 17.000-18.000 tấn nam châm vĩnh cửu đến từ Trung Quốc, chỉ 1.000 tấn được sản xuất trong EU, phần còn lại đến từ các nước khác ngoài khối.

AMG Lithium là nhà máy lithium hydroxide duy nhất của châu Âu, vận hành tại Đức. Hồi đầu năm, CEO của AMG Lithium, ông Stefan Scherer, từng cảnh báo EU “chẳng khác gì đang xin làm một tỉnh của Trung Quốc”, vì khối hầu như chưa đưa ra được những hành động thực chất để cắt giảm sự phụ thuộc vào nguồn cung từ Trung Quốc.

Dừng nhập khẩu khí đốt từ Nga

Cũng trong ngày 3/12, EU thông qua thỏa thuận loại bỏ dần khí thiên nhiên hóa lỏng nhập khẩu từ Nga trong năm 2026, loại bỏ dần khí đốt qua đường ống nhập khẩu từ Nga trước tháng 9/2027.

Thỏa thuận này được EU khẳng định là nỗ lực để giảm sự phụ thuộc kéo dài hàng thập niên vào nguồn năng lượng từ Moscow.

Các đường ống dẫn khí tại trạm nén khí Atamanskaya thuộc dự án Sức mạnh của Siberia do tập đoàn năng lượng Gazprom vận hành tại vùng Amur, Nga. Ảnh: Reuters.

Thỏa thuận đạt được sau cuộc đàm phán giữa đại diện các chính phủ các nước thuộc EU và Nghị viện châu Âu, dựa trên đề xuất do Ủy ban châu Âu đưa ra hồi tháng 6.

Theo thỏa thuận, EU sẽ hướng tới việc ngừng vĩnh viễn việc nhập khí đốt từ Nga và tiến tới loại bỏ cả việc nhập khẩu dầu mỏ từ Nga.

Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen tuyên bố khối đã đi đến “quyết định mang tính lịch sử”.

Tính đến tháng 10, Nga chiếm khoảng 12% tổng lượng khí đốt EU nhập khẩu, giảm mạnh so với mức 45% giai đoạn trước năm 2022. Hungary, Pháp và Bỉ nằm trong nhóm quốc gia vẫn đang nhập khẩu khí đốt từ Nga.

Theo thỏa thuận đã được thông qua, các nước thành viên EU phải gửi “kế hoạch đa dạng hóa” về nguồn cung dầu mỏ và khí đốt lên Ủy ban châu Âu trước ngày 1/3/2026. Dựa trên thông tin này, Ủy ban sẽ đưa ra các khuyến nghị cho từng quốc gia thành viên.

An Hòa