EU đối mặt câu hỏi cấp bách trong vấn đề trừng phạt các đối tác gần gũi với Nga

Công cụ chống lách luật được ví như con dao hai lưỡi. Nếu được kích hoạt, nó có thể làm rung chuyển quan hệ ngoại giao và kinh tế toàn cầu. EU liệu có sẵn sàng trả giá? (trong ảnh: Trụ sở Ủy ban châu Âu ở Brussels, Bỉ). Ảnh: THX/TTXVN

Theo trang tin châu Âu Euronews.com, sau 18 vòng trừng phạt sâu rộng và chưa từng có tiền lệ, Liên minh châu Âu (EU) đang đối mặt với một câu hỏi cấp bách: Liệu có nên kích hoạt "Công cụ chống lách luật" để trừng phạt các quốc gia hỗ trợ Nga lách các lệnh trừng phạt? Đây được xem là phương án cuối cùng, một con dao hai lưỡi có thể gây ra những hệ quả khó lường về mặt ngoại giao và kinh tế.

Đại diện cấp cao về chính sách đối ngoại và an ninh EU Kaja Kallas nhấn mạnh: "Cách duy nhất có hiệu quả là gây áp lực lên Moskva". Tuy nhiên, theo một tài liệu nội bộ của Đan Mạch - nước Chủ tịch luân phiên Hội đồng EU, vấn đề không chỉ dừng lại ở các ngành dầu khí, tài chính hay "hạm đội tàu chở dầu bí mật" của Nga. Đề xuất đáng chú ý nhất là việc sử dụng công cụ được thiết kế đặc biệt để nhắm vào các quốc gia "giúp Nga có được các hàng hóa và vật liệu quan trọng bị phương Tây cấm".

"Đòn cuối cùng" và những rào cản ngoại giao

Được thành lập vào mùa hè năm 2023, "Công cụ chống lách luật" được ví như "phương sách cuối cùng", chỉ được áp dụng khi việc tránh lệnh trừng phạt diễn ra "lan rộng, có hệ thống và kéo dài" tại một quốc gia. Nếu được kích hoạt, công cụ này có thể cấm việc mua bán, cung cấp và chuyển giao hàng hóa có thể phục vụ cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine.

Điều này đồng nghĩa với việc tác động kinh tế sẽ ảnh hưởng đến cả một quốc gia, chứ không chỉ một vài công ty đơn lẻ. Đây chính là bản chất của các biện pháp trừng phạt thứ cấp, một hình thức áp lực cực lớn mà EU chưa bao giờ sử dụng.

Tuy nhiên, việc triển khai công cụ này vấp phải ba rào cản lớn. Thứ nhất, nó được xem là "phương sách cuối cùng", đòi hỏi một sự đồng thuận lớn do mức độ nghiêm trọng của tình hình. Trong khi một số quốc gia thành viên EU có thể cho rằng đã đến lúc hành động quyết liệt, số khác lại muốn tiếp tục đối thoại ngoại giao.

Thứ hai, để thông qua, đề xuất cần sự nhất trí của cả 27 quốc gia thành viên. Điều này gần như là một nhiệm vụ bất khả thi, khi mà ngay cả việc thông qua các gói trừng phạt cơ bản cũng gặp nhiều trở ngại từ các quốc gia như Hungary và Slovakia.

Rào cản lớn nhất nằm ở chính các quốc gia đang có quan hệ đối tác với Nga. Theo các quan chức EU, "động lực chính" đằng sau chiến dịch quân sự của Nga chính là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới. Một phụ lục trong tài liệu thảo luận của Đan Mạch cho thấy Trung Quốc chiếm gần như toàn bộ biểu đồ xuất khẩu "hàng hóa ưu tiên cao" sang Nga. Các quốc gia khác như Ấn Độ, Thổ Nhĩ Kỳ, Uzbekistan, Serbia cũng bị liệt kê vào danh sách này.

Các quan chức EU đã nhiều lần nói rằng Trung Quốc cung cấp 80% linh kiện vũ khí cho Nga. Tuy nhiên, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Khôn (Guo Jiakun) tuyên bố vào tháng 7 năm nay rằng Bắc Kinh "luôn phản đối các lệnh trừng phạt đơn phương không có cơ sở trong luật pháp quốc tế và không được Hội đồng Bảo an Liên hợp quốc cho phép", sau khi EU đưa hai công ty cho vay tiền điện tử của Trung Quốc vào danh sách đen vì bị cáo buộc hỗ trợ lách luật.

Vài tuần sau, Trung Quốc trả đũa bằng cách trừng phạt hai ngân hàng Litva. Động thái này phần lớn mang tính biểu tượng - hai ngân hàng này không hoạt động tại Trung Quốc - nhưng một lần nữa cho thấy Bắc Kinh sẵn sàng đáp trả nếu cần thiết.

Euronews lưu ý, trong bối cảnh kinh tế toàn cầu bất ổn, các quốc gia thành viên EU sẽ khó có đủ can đảm và sự nhất trí để trừng phạt Trung Quốc, một đối tác thương mại khổng lồ. Thay vào đó, họ có thể thử nghiệm công cụ này ở các quốc gia nhỏ hơn, mặc dù tác động sẽ không đáng kể.

Ông Jan Dunin-Wasowicz, chuyên gia về luật trừng phạt kinh tế, nhận định rằng "thách thức chính đối với gói biện pháp thứ 19 là liệu EU có tiếp tục thực hiện lời nói và áp dụng các biện pháp trừng phạt có ý nghĩa để thay đổi tính toán ở các nước thứ ba và buộc các bên thứ ba phải đưa ra lựa chọn hay không".

"Một yếu tố thú vị trong quá trình dẫn đến gói trừng phạt thứ 19 sẽ là việc chính quyền Trump đang gia tăng áp lực trừng phạt lên Nga. Mặc dù vẫn còn nhiều bất ổn về vấn đề này, Mỹ có thể thấy hứng thú và do đó ngầm ủng hộ, việc EU nhanh chóng thông qua một gói trừng phạt mạnh tay", chuyên gia trên kết luận.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc