EU chia rẽ về việc lấy tiền từ tài sản Nga bị đóng bằng mua vũ khí cho Ukraine

Khoản lợi nhuận khổng lồ từ tài sản Nga bị đóng băng đang gây ra cuộc tranh luận nội khối EU, khi Áo và Bỉ yêu cầu xem xét kỹ rủi ro pháp lý và nguyên tắc trung lập quân sự (trong ảnh: Trụ sở Ngân hàng trung ương Nga tại Moskva). Ảnh: Shutterstock/TTXVN

Theo các trang tin châu Âu (euractiv.com, eunews.it/en) ngày 12/10, vấn đề xử lý khối tài sản nhà nước khổng lồ của Nga bị đóng băng tại châu Âu, ước tính khoảng 210 tỷ euro và tạo ra lợi nhuận khoảng 3 tỷ euro hàng năm, đang trở thành tâm điểm của những cuộc tranh luận pháp lý và chính trị sâu sắc tại Liên minh châu Âu (EU). Trước nhu cầu hỗ trợ khẩn cấp của Ukraine – ước tính khoảng 52 tỷ euro hỗ trợ ngân sách và 80 tỷ euro hỗ trợ quân sự đến năm 2027 – Ủy ban châu Âu (EC) đã đẩy mạnh nỗ lực tìm kiếm một giải pháp "sáng tạo" nhằm sử dụng nguồn vốn này.

Khó khăn và sự thận trọng từ các quốc gia thành viên

Mặc dù mục tiêu là hỗ trợ Ukraine, kế hoạch của EC đang vấp phải sự thận trọng và lo ngại từ một số quốc gia thành viên, đặc biệt là về khuôn khổ pháp lý và tính trung lập quân sự.

Cụ thể, Áo đã loại trừ mua vũ khí trực tiếp: Bộ trưởng Tài chính Áo Markus Marterbauer đã làm rõ quan điểm của Vienna trước cuộc họp của các bộ trưởng tài chính và kinh tế EU tại Brussels. Ông nhấn mạnh rằng "các khoản tiền từ tài sản bị đóng băng của Nga tại EU không thể được sử dụng trực tiếp để mua vũ khí". Lý do chính là "tính trung lập của Áo phải được xem xét", điều mà ông Marterbauer cho rằng sẽ loại trừ khả năng này. Áo là một trong bốn quốc gia EU trung lập về quân sự, cùng với Ireland, Malta và CH Síp.

Lo ngại về rủi ro và trách nhiệm tài chính: Bỉ, nơi trung tâm thanh toán Euroclear đang nắm giữ phần lớn tài sản của Nga (ước tính 175 tỷ euro thuộc sở hữu của Ngân hàng Trung ương Nga), cũng bày tỏ sự e ngại. Bỉ muốn làm rõ cơ sở pháp lý và đảm bảo trách nhiệm tài chính được chia sẻ công bằng giữa các nước thành viên. Chủ tịch EC Ursula von der Leyen cũng đồng tình rằng "Bỉ không thể là quốc gia thành viên duy nhất gánh chịu rủi ro" và những rủi ro này cần được chuyển sang nhiều quốc gia khác.

Ngoài ra, Pháp cũng kêu gọi sự bình tĩnh. Tổng thống Emmanuel Macron nhấn mạnh: "Châu Âu phải duy trì là một nơi hấp dẫn và đáng tin cậy," đồng thời nhấn mạnh rằng "Nếu có quy định, chúng phải được tôn trọng".

Đề xuất "khoản vay bồi thường" đầy sáng tạo

Trước những cảnh báo trên, EC đã xây dựng một đề xuất được đánh giá là "sáng tạo" nhằm chuyển đổi số tiền bị đóng băng thành tiền mặt để cho Ukraine vay. Ý tưởng này đã nhận được sự chấp thuận ban đầu về nguyên tắc từ 27 nguyên thủ quốc gia và chính phủ tại hội nghị thượng đỉnh không chính thức ở Copenhagen.

Cơ chế hoạt động: Euroclear sẽ đầu tư số tiền mặt đã tích lũy (từ lợi nhuận của tài sản bị đóng băng) vào một hợp đồng nợ chuyên biệt dành cho EU. EU sẽ cho Ukraine vay với lãi suất bằng 0, chia thành nhiều đợt. Kiev sẽ chỉ hoàn trả khoản vay này sau khi xung đột kết thúc và Nga đã "hoàn trả tiền bồi thường cho Ukraine". Đến lúc đó, Brussels sẽ trả lại cho Euroclear. Đây chính là "khoản vay bồi thường" mà bà Von der Leyen đã đề xuất.

Cơ sở pháp lý và bảo lãnh: EC lập luận rằng họ đã tìm ra cách để thực hiện điều này mà không vi phạm luật pháp quốc tế, dựa trên kết luận của Hội đồng châu Âu rằng “tài sản của Nga phải bị đóng băng cho đến khi Nga chấm dứt cuộc chiến ở Ukraine và bồi thường thiệt hại”.

Để duy trì việc xây dựng, EC cần sự bảo lãnh song phương từ các quốc gia thành viên EU, tương tự như quỹ SURE trong đại dịch COVID-19. EC đảm bảo rằng rủi ro từ các khoản bảo lãnh này sẽ vẫn "hạn chế" vì chỉ thành hiện thực nếu 27 nước quyết định dỡ bỏ lệnh trừng phạt mà không yêu cầu Moskva bồi thường. Các nhà kinh tế tin rằng kế hoạch này không gây ra thêm rủi ro cho Bỉ, Euroclear, hay hệ thống tài chính EU.

Để giảm thiểu rủi ro cho các quốc gia thành viên, EC đang cân nhắc việc loại bỏ cuộc bỏ phiếu nhất trí về việc gia hạn lệnh trừng phạt Nga, vốn được tổ chức 6 tháng một lần.

Vấn đề này sẽ được các nguyên thủ quốc gia và chính phủ thảo luận lại tại Hội đồng châu Âu tiếp theo vào ngày 23-24/10 tới. Nếu được ủy quyền, Brussels đặt mục tiêu đưa ra một kế hoạch "không thể bác bỏ" vào đầu quý II năm sau".

Phản ứng về vấn đề trên, hãng thông tấn Anadolu (Thổ Nhĩ Kỳ) dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga Maria Zakharova cảnh báo Moskva sẽ thực hiện "các biện pháp trả đũa rất khắc nghiệt" nếu EU tiến hành kế hoạch chuyển giao tài sản bị đóng băng của Nga sang Ukraine.

Tổng thống Nga Vladimir Putin trước đây đã cảnh báo rằng bất kỳ nỗ lực nào của các nước phương Tây nhằm chiếm đoạt dự trữ của Nga sẽ "phá hủy trật tự tài chính và kinh tế toàn cầu" và làm sâu sắc thêm "chủ nghĩa ly khai kinh tế".

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov cũng cho biết Nga chắc chắn sẽ đáp trả những gì ông mô tả là hành vi "trộm cắp", đồng thời nói thêm rằng Moskva sẽ theo đuổi hành động pháp lý chống lại những người chịu trách nhiệm.

Vũ Thanh/Báo Tin tức và Dân tộc