EU cân nhắc trừng phạt Trung Quốc và một số nước vì mua năng lượng Nga

Dưới sức ép từ Mỹ, EU được cho là đang cân nhắc khả năng áp đặt các biện pháp “trừng phạt thứ cấp” đối với Trung Quốc và một số quốc gia khác vì tiếp tục mua dầu khí Nga. (Ảnh: AFP)

Một số ý kiến cho rằng động thái này có thể bị coi là “đạo đức giả” và mang tính “tiêu chuẩn kép”, bởi nhiều nước châu Âu vẫn còn nhập khẩu dầu từ Nga, đồng thời cảnh báo rằng việc trừng phạt Trung Quốc có thể gây tác động ngược đối với EU.

Theo Financial Times ngày 9/9, các quan chức EU đang thảo luận khả năng trừng phạt Trung Quốc và các nước khác mua năng lượng từ Nga, trong bối cảnh Mỹ muốn gia tăng sức ép nhằm buộc Moscow chấm dứt xung đột ở Ukraine.

Nguồn tin cho biết các quan chức và nhà ngoại giao EU đã bắt đầu bàn về gói trừng phạt mới từ hôm Chủ nhật tuần trước, trong đó có nhiều lần nhắc tới biện pháp trừng phạt thứ cấp đối với Trung Quốc. Tuy nhiên, một người tham dự lưu ý rằng các đề xuất này mới ở giai đoạn “rất sơ khởi” và khó được thông qua, “trừ khi Mỹ cũng áp dụng trừng phạt liên quan tới việc nhập khẩu năng lượng từ Trung Quốc”.

Trong khi EU vẫn duy trì nhập khẩu dầu Nga trong những năm tới, việc tính tới chuyện trừng phạt các nước khác vì hành động tương tự bị một số ý kiến đánh giá là thiếu nhất quán. Dù tuyên bố mục tiêu giảm phụ thuộc vào năng lượng Nga, EU hiện vẫn còn phụ thuộc vào nguồn cung này. Ngay trong nội khối, quan điểm cũng chia rẽ do gánh nặng từ giá năng lượng cao cuối cùng rơi vào các quốc gia thành viên và người dân. Nhận định này được ông Cui Heng, học giả tại Viện Giao lưu và Hợp tác Tư pháp Quốc tế SCO (Thượng Hải), chia sẻ với Global Times.

Theo phát biểu của Ủy viên Năng lượng EU với Reuters hôm 5/9, khối vẫn đặt mục tiêu loại bỏ hoàn toàn dầu Nga vào năm 2028. Tuy nhiên, khí đốt nhập khẩu từ Nga vẫn chiếm tỷ trọng đáng kể, với dự báo trong năm nay châu Âu sẽ mua khoảng 13% nhu cầu khí đốt từ Moscow.

Ông Chris Wright, Bộ trưởng Năng lượng Mỹ, phát biểu với Financial Times ngày 9/9 rằng châu Âu cần chấm dứt nhập khẩu dầu khí Nga, nếu thực sự muốn Washington siết chặt trừng phạt Moscow. Ông cũng kêu gọi EU tăng nhập khẩu khí tự nhiên hóa lỏng (LNG), xăng và các sản phẩm năng lượng từ Mỹ, nhằm thực hiện thỏa thuận thương mại Mỹ - EU, theo đó khối này dự kiến mua 750 tỷ USD năng lượng từ Mỹ trước cuối năm 2028.

Một chuyên gia Trung Quốc khác nhận định động thái nói trên có thể phản ánh nỗ lực của EU trong việc đáp lại sức ép từ Mỹ, đồng thời thăm dò phản ứng từ Bắc Kinh để tìm lợi thế trong đàm phán. Tuy nhiên, ông cho rằng nội bộ EU vẫn còn nhiều bất đồng về việc trừng phạt Trung Quốc, và nếu áp dụng trừng phạt thứ cấp, chính châu Âu cũng có thể chịu ảnh hưởng không nhỏ.

Báo cáo mới đây được cho là phản ánh sự kết hợp giữa việc EU đáp lại sức ép từ Mỹ và nỗ lực điều phối nội bộ nhằm thúc đẩy một vòng trừng phạt mới, theo nhận định của ông Sun Xiuwen - Phó Giáo sư tại Viện Nghiên cứu Trung Á, Đại học Lan Châu - với Global Times hôm 9/9.

Ông Sun cho biết, chính quyền Tổng thống Mỹ Donald Trump từng kêu gọi châu Âu cứng rắn hơn với Nga và gia tăng sức ép lên Trung Quốc vì liên quan đến dầu mỏ Nga. Chuyến thăm Washington của phái đoàn EU được xem là tín hiệu cho thấy có sự chấp thuận nhất định. Tuy nhiên, Brussels vẫn thận trọng trước những rủi ro từ các biện pháp trừng phạt thứ cấp nhắm vào Trung Quốc. Theo ông, đây chưa phải là bước đi sắp diễn ra ngay, mà chủ yếu nhằm thăm dò phản ứng từ Bắc Kinh, đồng thời tạo đòn bẩy cho các cuộc đàm phán sau này.

Theo CNN dẫn lời một quan chức Nhà Trắng, hôm thứ Năm tuần trước, ông Trump khẳng định châu Âu cần ngừng mua dầu Nga và gây sức ép kinh tế lên Trung Quốc để buộc Moscow chấm dứt xung đột ở Ukraine.

Đáp lại, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Guo Jiakun hôm thứ Sáu tuần trước tuyên bố: “Chúng tôi kiên quyết phản đối việc nhắm vào Trung Quốc và áp đặt cái gọi là ‘sức ép kinh tế’”. Ông cũng nhấn mạnh Bắc Kinh giữ lập trường khách quan và công bằng về xung đột Nga - Ukraine, đồng thời khẳng định: “Trung Quốc không khởi xướng chiến sự ở Ukraine, và cũng không phải là một bên tham gia”.

Ông Sun lưu ý rằng trong EU vẫn tồn tại những khác biệt lớn về vấn đề trừng phạt thứ cấp liên quan đến việc mua năng lượng Nga, đặc biệt là với các biện pháp có thể nhắm vào Trung Quốc. Khó có khả năng toàn bộ các nước thành viên - nhất là những quốc gia có quan hệ kinh tế chặt chẽ với Bắc Kinh - sẽ ủng hộ các biện pháp gây tổn hại đến lợi ích của chính họ.

Một số hãng truyền thông phương Tây, trong đó có Reuters, đưa tin hôm Chủ nhật 7/9 rằng ông Trump “sẵn sàng” bước sang giai đoạn hai của các biện pháp trừng phạt Nga. Reuters cũng cho biết quan chức phụ trách trừng phạt hàng đầu của EU, đã đến Washington hôm thứ Hai 8/9 cùng nhóm chuyên gia, để bàn thảo khả năng triển khai một gói biện pháp phối hợp xuyên Đại Tây Dương đầu tiên chống Nga kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng.

Báo cáo cũng cho biết EU chưa tiết lộ nhiều chi tiết về chuyến công tác của đặc phái viên phụ trách trừng phạt David O’Sullivan tại Mỹ. Tuy nhiên, nếu ông đạt được thỏa thuận phối hợp một gói biện pháp chung với phía Mỹ, đây sẽ là lần đầu tiên điều đó xảy ra kể từ khi ông Trump trở lại cầm quyền.

Ông Sun nhận định, trong khi một số hãng truyền thông nhấn mạnh sự khác biệt về ưu tiên giữa Mỹ và châu Âu - khi châu Âu muốn tập trung vào an ninh trước mắt và thúc đẩy ngừng bắn, còn Washington nhìn nhận xung đột theo góc độ cạnh tranh cường quốc – thì những bất đồng này vẫn tồn tại song song.

Theo ông Cui, EU từ lâu đã bị chia rẽ giữa phe ủng hộ “tự chủ chiến lược” và phe ngả theo Mỹ. Sự yếu thế của phe ủng hộ tự chủ khiến khối này thường xuyên phải nhượng bộ trong những vấn đề then chốt, khó duy trì lập trường độc lập trước Washington. Trong xung đột Nga-Ukraine, việc thiếu tính độc lập khiến châu Âu vừa giảm sút ảnh hưởng thực sự, vừa phải gánh chịu những hệ lụy đáng kể.

Nh.Thạch

AFP