EU bế tắc trong việc sử dụng tài sản Nga trong bài toán Ukraine

Liên minh châu Âu đã chính thức thay đổi cách tiếp cận tài sản Nga trong việc tài trợ cho Ukraine. Các nhà lãnh đạo khối đã quyết định huy động nguồn lực thông qua vay chung trên thị trường vốn, thay vì trực tiếp sử dụng khối tài sản của Nga đang bị phong tỏa.

Rạng sáng 19/12, Chủ tịch Hội nghị thượng đỉnh EU Antonio Costa thông báo khối đã đạt được thỏa thuận cung cấp 90 tỷ euro hỗ trợ cho Ukraine trong giai đoạn 2026–2027. Dù ông Costa không nêu rõ nguồn tiền, một dự thảo kết luận hội nghị do Reuters tiếp cận cho biết khoản hỗ trợ này sẽ được tài trợ thông qua vay chung trên thị trường vốn, với sự bảo đảm từ ngân sách EU.

Từ tài sản Nga sang vay chung Quyết định khó khăn của EU trong bài toán Ukraine. Ảnh: Reuters

Theo văn bản dự thảo, thỏa thuận vay chung sẽ không làm phát sinh nghĩa vụ tài chính đối với Hungary, Slovakia và Cộng hòa Séc – ba quốc gia phản đối việc tài trợ cho Ukraine. Điều này cho thấy EU đã chấp nhận một mô hình “liên minh linh hoạt”, cho phép một số thành viên đứng ngoài nhưng không cản trở hành động chung của phần còn lại.

Quyết định được đưa ra sau nhiều giờ đàm phán căng thẳng tại hội nghị thượng đỉnh EU, phản ánh những giới hạn chính trị và pháp lý ngày càng rõ rệt trong nỗ lực biến tài sản Nga thành nguồn tài chính hỗ trợ Ukraine.

Tài sản Nga - Đòn bẩy chính trị chưa thể sử dụng

Dù vậy, EU vẫn chưa từ bỏ ý tưởng sử dụng tài sản Nga. EU và Nghị viện châu Âu sẽ tiếp tục làm việc để xây dựng một khoản vay riêng cho Ukraine, dựa trên các tài sản của Ngân hàng Trung ương Nga đang bị phong tỏa.

Theo kế hoạch, Ukraine chỉ phải trả khoản vay từ cơ chế vay chung hiện nay của EU khi nước này nhận được tiền bồi thường chiến tranh từ Moscow. Trước thời điểm đó, tài sản Nga vẫn bị “đóng băng” và EU bảo lưu quyền sử dụng chúng để trả nợ nếu cần thiết.

Một nhà ngoại giao EU đánh giá, dù chưa đạt được mục tiêu chính trị như mong muốn, thỏa thuận mới vẫn mang lại điều quan trọng nhất cho Kiev là bảo đảm nguồn tài chính trong ít nhất hai năm tới.

Tuy nhiên, hậu trường quyết định này phản ánh không ít cay đắng. Theo các nhà ngoại giao, sau nhiều giờ tranh luận, phương án dựa trên tài sản Nga quá phức tạp và đòi hỏi những cam kết chính trị mà EU chưa sẵn sàng đáp ứng ở thời điểm hiện tại.

Trở ngại lớn nhất nằm ở Bỉ, nơi đang nắm giữ khoảng 185 tỷ euro trong tổng số 210 tỷ euro tài sản Nga bị phong tỏa tại châu Âu, chủ yếu thông qua trung tâm thanh toán Euroclear. Brussels lo ngại rằng việc giải phóng hoặc sử dụng trực tiếp số tiền này có thể khiến Bỉ đối mặt với rủi ro pháp lý và tài chính nghiêm trọng, đặc biệt trong bối cảnh Nga có thể trả đũa bằng các biện pháp pháp lý hoặc kinh tế.

Thủ tướng Bỉ Bart De Wever cho biết ông chưa nhận được những bảo đảm đủ mạnh để trấn an các lo ngại về thanh khoản và trách nhiệm pháp lý. Moscow, về phần mình, đã tuyên bố kế hoạch của EU là bất hợp pháp và Ngân hàng Trung ương Nga đã đệ đơn kiện tại Moscow, yêu cầu Euroclear bồi thường 230 tỷ USD.

Trong bức tranh đó, Hungary nổi lên như bên giành được thắng lợi chiến thuật. Thủ tướng Viktor Orban, người nhiều lần công khai phản đối việc hỗ trợ Ukraine, đã đồng ý không phủ quyết cơ chế vay chung, với điều kiện Hungary, cùng Slovakia và Cộng hòa Séc, không phải tham gia bảo lãnh cho khoản nợ.

“Ông Orban đã đạt được điều ông ấy muốn: không có khoản vay bồi thường và hành động của EU mà không cần Hungary tham gia”, một nhà ngoại giao nhận định.

Vay chung thay thế tài sản Nga - Sự thỏa hiệp bắt buộc của châu Âu

Quyết định vay chung được đưa ra trong bối cảnh áp lực thời gian đè nặng lên EU. Giới chức châu Âu cảnh báo rằng nếu không có hỗ trợ tài chính mới, Ukraine có thể cạn tiền ngay trong quý II năm sau, kéo theo nguy cơ thất bại quân sự trước Nga. Kịch bản này, theo EU, sẽ không chỉ là thảm họa đối với Kiev mà còn làm gia tăng trực tiếp mối đe dọa an ninh đối với chính châu Âu.

Nhiều lãnh đạo EU tham dự hội nghị thượng đỉnh nhấn mạnh rằng khối “không thể thất bại” trong việc giữ Ukraine trụ vững.

“Chúng ta đơn giản là không có lựa chọn nào khác”, Cao ủy phụ trách đối ngoại và an ninh EU Kaja Kallas phát biểu bên lề hội nghị.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky, người trực tiếp tham dự hội nghị, tiếp tục kêu gọi EU mạnh dạn sử dụng tài sản Nga. Ông cho rằng việc biến tiền của Moscow thành nguồn lực bảo vệ Ukraine không chỉ hợp lý về chiến lược mà còn chính đáng về đạo lý.

“Quyết định sử dụng toàn bộ tài sản Nga để tự vệ trước sự tấn công của Nga là một trong những quyết định rõ ràng và có cơ sở đạo đức nhất”, ông nói.

Tuy nhiên, lựa chọn cuối cùng của EU cho thấy khoảng cách giữa quyết tâm chính trị và khả năng thực thi pháp lý vẫn còn rất lớn. Trong bối cảnh nội bộ EU bị chia rẽ, nợ công cao và môi trường pháp lý phức tạp, việc vay chung được xem là giải pháp khả thi nhất để duy trì dòng tiền cho Kiev, dù không tạo được cú đòn biểu tượng mà việc sử dụng tài sản Nga có thể mang lại.

Về dài hạn, quyết định này cho thấy EU đang dần chấp nhận thực tế rằng cuộc chiến ở Ukraine là một cuộc xung đột kéo dài, đòi hỏi những cơ chế tài chính bền vững hơn, thay vì các biện pháp mang tính đột phá nhưng rủi ro cao. Nó cũng phản ánh sự thận trọng ngày càng lớn của châu Âu trong bối cảnh Mỹ, dưới thời Tổng thống Donald Trump, liên tục gây sức ép và đặt câu hỏi về vai trò cũng như năng lực của các đồng minh.

Giữa những toan tính đó, Ukraine tiếp tục là phép thử lớn nhất đối với sự đoàn kết và ý chí chiến lược của châu Âu. Quyết định vay chung có thể không phải là lựa chọn táo bạo nhất, nhưng đối với Brussels, đó là cách duy nhất để giữ cho Kiev tiếp tục trụ vững và để EU tránh một thất bại mà họ cho rằng không đáng có.

Giang Bùi/VOV.VN (biên dịch) Theo: Reuters