Ðến Quảng Châu, tìm về nơi ra đời Báo Thanh Niên

Trao đổi qua điện thoại, nhân viên Bảo tàng Lịch sử cách mạng Quảng Đông (Trung Quốc) Lý Tiểu Hoa khích lệ: Đồng chí cứ yên tâm, bảo tàng chúng tôi chỉ nghỉ thứ Hai. Các đồng chí sang dịp này “hảo hảo lơ” (tốt nhiều đây), chúng tôi hân hạnh chờ làm việc với các đồng chí.

Đoàn chúng tôi có phóng viên ảnh của Hội Nhà báo Việt Nam Trần Xuân Hải; Nguyễn Hoàng Hưng, phóng viên Báo Thái Nguyên điện tử và tôi, đều có chung khát vọng: Nhân 100 năm ngày Báo Thanh Niên ra đời, đến và “mục sở thị” nơi nguồn cội số 1 này. Và, chúng tôi đã đến Quảng Châu bằng máy bay của hãng Shenzhen Airlines.

Hệ thống bảo tàng cách mạng tỉnh Quảng Đông trong top 10 địa chỉ lưu giữ hiện vật lịch sử lớn nhất cả nước Trung Hoa, hiện quản lý 320.000 hiện vật, một phần trong đó được lưu giữ tại Nhà lưu niệm Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, số 248-250 phố Văn Minh, quận Việt Tú. Đó là ngôi nhà 3 tầng từng là nơi Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc hoạt động trong giai đoạn từ tháng 11-1924 đến tháng 5-1927. Nhà xây dựng theo kiến trúc truyền thống dân tộc Hán, với khung gỗ nâu trầm, nền gạch bông đỏ và cầu thang gỗ nhỏ dẫn lên các tầng. Di tích lịch sử này mang đến cho du khách không gian gần gũi nhưng đầy cảm xúc về thời kỳ hoạt động cách mạng thầm lặng mà sôi nổi của Bác Hồ và các đồng chí của Người tại một nước láng giềng và cao cả hơn đó là tinh thần đoàn kết cách mạng của những lãnh tụ 2 nước.

Di tích Trụ sở Việt Nam Thanh niên Cách mạng đồng chí Hội, nơi xuất bản Báo Thanh Niên, số đầu ra ngày 21-6-1925

Đoàn chúng tôi vinh dự được cả 4 quản lý, nhân viên của di tích đón chào nồng hậu, thân thiện. Anh Nguyễn Hoàng Hưng thạo tiếng Anh nên việc tác nghiệp cũng thuận lợi. Chúng tôi được hướng dẫn viên giới thiệu: Ngôi nhà gồm 2 căn mặt đường lớn, 3 tầng của di tích chính là trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Đó là nơi Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc từng sống, làm việc và tổ chức cho cuộc cách mạng ở Việt Nam sau đó. Những bài học về chủ nghĩa Mác - Lênin đã được truyền dạy, những lớp thanh niên yêu nước đầu tiên được đào tạo để trở thành yếu nhân của Đảng Cộng sản Việt Nam, mang lý tưởng độc lập, tự do cho dân tộc Việt Nam.

Ở vị trí trang trọng của tầng 1, nhiều pa-nô, hình ảnh giới thiệu: Từ tháng 11-1924 đến tháng 5-1927, Nguyễn Ái Quốc đến Quảng Châu trên cương vị Ủy viên Ban Phương Đông của Quốc tế Cộng sản, đồng thời là Ủy viên Đoàn Chủ tịch Quốc tế Nông dân. Dưới bút danh Lý Thụy, Người hoạt động sôi nổi, vừa làm phiên dịch cho cố vấn Liên Xô Bo-ro-din vừa tích cực xây dựng cơ sở cách mạng cho Việt Nam. Nguyễn Ái Quốc mở tại đây 3 lớp huấn luyện chính trị, đào tạo cán bộ và trực tiếp lãnh đạo, là giảng viên chính của các khóa học. Hiện nay, khu trưng bày tại di tích có diện tích 240m², lưu giữ 154 hiện vật quý báu, phục dựng sinh động các không gian hoạt động năm xưa. 2 phòng lớn tầng 1 trưng bày đại cương tổng thể các nội dung của di tích… Tầng 2 tiếp tục trưng bày các nội dung cụ thể tạo xúc động cho khách tham quan: Phòng họp của trụ sở hội, lớp học huấn luyện chính trị. Xúc động trào dâng khi lên tầng 3 nhìn căn phòng độ 3m², là phòng ngủ và viết của Lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc liền kề là phòng in Báo Thanh Niên - tờ báo cách mạng đầu tiên của Việt Nam. Tôi tự nhủ: Những nguyên tắc căn cốt của báo chí cách mạng ra đời chính từ căn phòng nhỏ này. Bác Hồ trong 30 năm bôn ba tìm đường cứu nước cho đến khi Cách mạng tháng Tám thành công đã sáng lập ra 9 tờ báo: Người Cùng Khổ (Le Paria) năm 1922, Quốc tế Nông Dân (1924), Thanh Niên (1925), Công Nông (1925), Lính Kách Mệnh (1925), Thân Ái (1928), Đỏ (1929), Việt Nam Độc Lập (1941), Cứu Quốc (1942).

Căn phòng 3m2 ở tầng 3 là nơi Bác Hồ viết và in Báo Thanh Niên

Tiếp đến là ký túc xá của học viên. Những vật dụng giản dị, những hình ảnh, tư liệu sống động và thậm chí là cả bút tích của Bác Hồ với các bài viết như: “Lênin và phương Đông”, “Lối cai trị của người Anh”... đều được gìn giữ nguyên vẹn. Từ căn phòng nhỏ dành soạn tin, bài rồi phòng in báo, tại nơi này, Báo Thanh Niên đã xuất bản được 88 số (21-6-1925 đến 17-4-1927), được viết tay bằng bút thép, in trên giấy sáp, nhưng là những cẩm nang có giá trị mọi thời đại của cách mạng và lịch sử báo chí Việt Nam.

Các đồng chí quản lý Bảo tàng Lịch sử cách mạng Quảng Đông cho biết: Hiểu được tầm vóc của di tích, việc bảo quản hiện vật được đặc biệt quan tâm. Đến năm 1971, căn nhà số 248-250 đường Văn Minh được nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa quyết định giữ gìn làm di tích lưu niệm về Chủ tịch Hồ Chí Minh, với tên gọi: Trụ sở Hội Việt Nam Cách mạng Thanh niên. Ngày 30-4-2002, nhân kỷ niệm 112 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh, di tích được hoàn thiện. Năm 2008, di tích đón các đoàn khách quý của Việt Nam và các nước đến thăm theo lịch hẹn. Hiện nay, di tích đón khách thường xuyên thuộc quyền quản lý của Bảo tàng Lịch sử cách mạng Quảng Đông, được xếp hạng là di tích lịch sử văn hóa quốc gia Trung Quốc. Từ năm 2022-2023, di tích được tu sửa và quy hoạch trưng bày, đến tháng 3-2024 chính thức mở cửa đón công chúng tham quan. Trải qua 100 năm, nơi đây không chỉ là một địa điểm di tích đơn thuần mà đã trở thành biểu tượng thiêng liêng của tình hữu nghị Việt Nam - Trung Quốc.

Ðại diện đoàn trao đổi với cán bộ Bảo tàng Lịch sử cách mạng Quảng Ðông (Trung Quốc)

Kỷ niệm 100 năm Ngày báo chí cách mạng Việt Nam (21-6-1925 - 21-6-2025), chúng tôi đã đi tìm hiểu, phản ánh hầu hết các địa chỉ đỏ của báo chí trong nước: Từ Khuổi Nặm (Cao Bằng) nơi Bác xuất bản Báo Việt Nam Độc Lập ra số đầu vào ngày 1-8-1941, đến các tờ báo lớn ra đời hoặc phát triển trên ATK Thái Nguyên trong kháng chiến chống Pháp: Nhân Dân, Quân đội Nhân dân, Văn Nghệ Cứu quốc, Hội Nhà báo Việt Nam… Hôm nay lại đến nơi cội nguồn báo chí - nơi khai sinh nền báo chí cách mạng, trong tim dội lên niềm thương vô hạn với Lãnh tụ vĩ đại, nhà báo số 1 Hồ Chí Minh. Đi, ghi chép, lắng nghe và viết như lời Bác dạy: Nhà báo phải có mặt ở tận cùng cuộc sống để phản ánh chân thực nhất…

Trong hành trình khám phá Quảng Châu - một trong 21 thành phố sầm uất và hiện đại của tỉnh Quảng Đông 120 triệu dân được hiểu thêm về những tháng năm lịch sử đã qua của cách mạng, thêm tin yêu vào quyết tâm chỉnh đốn để vươn mình của dân tộc Việt Nam.

Hữu Minh (ghi chép)