E-C-O-N-O-M-Y: Kinh tế thế giới 2025, thấy gì qua những chữ cái?

Năm 2025 chứng kiến các ngân hàng trung ương lớn trên thế giới nới lỏng chính sách tiền tệ mạnh nhất kể từ cuộc khủng hoảng tài chính 2008. Theo Reuters, các ngân hàng trung ương của Mỹ, EU, Anh và nhiều thị trường mới nổi đã thực hiện tổng cộng hơn 32 lần hạ lãi suất, với tổng mức giảm khoảng 850 điểm cơ bản, giai đoạn nới lỏng sâu rộng nhằm đối phó với các rủi ro tăng trưởng kinh tế chậm lại.

Điều này phản ánh xu hướng chuyển dịch từ chính sách siết chặt lạm phát trong giai đoạn 2022–2023 sang hỗ trợ tăng trưởng và việc làm, đồng thời giảm bớt áp lực tài chính trên doanh nghiệp và người tiêu dùng.

Một số nhà phân tích cho rằng năm 2026 có thể sẽ đánh dấu một bước ngoặt lớn, khi trong những tháng gần đây nhiều ngân hàng trung ương thuộc nhóm G10, đặc biệt là Canada và Úc, đã có sự thay đổi rõ rệt trong cách điều hành. Điều này làm dấy lên khả năng lãi suất có thể quay lại xu hướng tăng trong thời gian tới.

Một trong những điểm nổi bật năm 2025 là bối cảnh căng thẳng thuế quan và thương mại, nhất là liên quan đến các chính sách thuế quan mới từ Mỹ gây ảnh hưởng mạnh đến chuỗi cung ứng toàn cầu và động lực thương mại. Báo chí quốc tế và các tổ chức phân tích nhận định điều này đã phân mảnh hơn nữa thị trường quốc tế, buộc các nền kinh tế phải điều chỉnh chiến lược thương mại và chuỗi cung ứng để thích ứng với bối cảnh mới.

Ngày 2-4 là ngày đánh dấu chính sách thuế quan "chưa từng có" của Tổng thống Trump khi ông tuyên bố áp mức thuế tối thiểu 10% với tất cả nhà xuất khẩu vào Mỹ, đồng thời áp thuế cao hơn với 60 quốc gia có mất cân bằng thương mại lớn nhất. Cụ thể, Trung Quốc chịu mức thuế 34%, EU 20%, Việt Nam 46%, Nhật Bản 24%, Hàn Quốc 25%, Ấn Độ 26%, Campuchia 49% và Đài Loan 32%.

Căng thẳng này không chỉ tăng chi phí giao dịch mà còn đặt ra áp lực lớn lên việc tạo việc làm và xuất khẩu của nhiều nước đang phát triển.

Trong bối cảnh kinh tế không ổn định, đầu tư vào công nghệ, nhất là AI trở thành điểm sáng lớn của năm 2025. Nvidia đã làm nên lịch sử khi trở thành công ty đầu tiên đạt giá trị vốn hóa 5 ngàn tỉ đô la Mỹ. Ngoài ra, công ty này cũng đầu tư 100 tỉ đô la vào OpenAI để xây dựng hệ thống AI thế hệ mới. Gần đây, theo CNBC, Nvidia vừa đạt thỏa thuận chi khoảng 20 tỉ đô la để mua lại Groq, công ty chip AI do hai cựu nhân viên Google sáng lập.

IMF (Quỹ Tiền tệ Quốc tế) và các tổ chức tài chính cảnh báo rằng mức đầu tư vào AI có thể tạo ra bong bóng tài sản tương tự thời dot-com vào đầu những năm 2000, nếu dòng vốn tiếp tục dồn vào cổ phiếu và các tài sản công nghệ mà thiếu sự kiểm soát rủi ro.

Dù vậy, AI vẫn là nhân tố quan trọng thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và năng suất lao động trong nhiều lĩnh vực, từ tài chính đến sản xuất, khiến các chính phủ và doanh nghiệp gia tăng đầu tư để tránh tụt hậu trong “cuộc đua công nghệ” toàn cầu.

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu năm 2025 ngày càng ít phụ thuộc hơn vào một vài “đầu tàu” truyền thống (như Mỹ, châu Âu và Trung Quốc), mà chuyển sang đa cực hơn với vai trò lớn từ các nền kinh tế mới nổi (emerging markets - EM), đặc biệt châu Á (Ấn Độ, ASEAN...)

Global South gồm các nước châu Á (trừ Trung Quốc), khu vực Thương mại Tự do Lục địa Châu Phi và thị trường chung Nam Mỹ. Theo Boston Consulting Group (công ty tư vấn quản lý chiến lược có trụ sở tại Mỹ), các quốc gia này có khả năng thúc đẩy phần lớn tăng trưởng toàn cầu, với GDP dự báo tăng trung bình 4.2%/năm đến 2029 (so với 1.9% ở các nước tiên tiến).

Theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), dự báo tăng trưởng GDP của Đông Nam Á cho năm 2025 và 2026 đã được nâng lên 4,5% và 4,4%, từ 4,3% trong cả hai năm. Đồng thời, dự báo tăng trưởng năm 2025 của các nền kinh tế đang phát triển ở châu Á - Thái Bình Dương được điều chỉnh tăng 0,3 điểm %, lên 5,1%, nhờ tăng trưởng vượt kỳ vọng của Ấn Độ, tiêu dùng nội địa mạnh và xuất khẩu vững ở các nền kinh tế công nghệ thu nhập cao trong khu vực.

Theo Báo cáo Đầu tư Năng lượng Thế giới 2025 của Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), dòng vốn đầu tư vào lĩnh vực năng lượng toàn cầu trong năm nay được dự báo đạt khoảng 3,3 ngàn tỉ đô la, tăng 2% so với năm 2024. Điểm nhấn lớn nhất là làn sóng bùng nổ đầu tư vào năng lượng sạch, từ năng lượng tái tạo như mặt trời, gió, thủy điện đến điện hạt nhân và các công nghệ lưu trữ năng lượng.

Theo đó, khoảng 2,2 ngàn tỉ đô la Mỹ, tương đương 2/3 tổng vốn đầu tư sẽ được rót vào năng lượng sạch, gấp đôi mức 1,1 ngàn tỉ đô la dành cho các nguồn năng lượng hóa thạch như dầu mỏ, khí đốt và than đá.

Cũng theo báo cáo, giá dầu giảm và kỳ vọng về nhu cầu thấp hơn dự kiến sẽ dẫn đến sự sụt giảm 6% đầu tư vào lĩnh vực khai thác dầu khí thượng nguồn trong năm 2025. Đây là lần giảm đầu tiên so với cùng kỳ năm trước kể từ đợt suy thoái do Covid năm 2020 và là mức giảm lớn nhất kể từ năm 2016.

Năm 2025 đánh dấu một trong những giai đoạn biến động mạnh nhất trên thị trường tài chính toàn cầu, chủ yếu xuất phát từ chính sách thuế quan quyết liệt của Tổng thống Donald Trump. Theo Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Kinh tế (CEPR), chỉ số VIX – thước đo mức độ sợ hãi của nhà đầu tư đã vọt lên trên mức 50 ngay sau thông báo thuế quan ngày 2-4, cao nhất trong nhiều năm. Biến động lan rộng sang trái phiếu, tiền tệ và hàng hóa, chịu tác động từ dữ liệu kinh tế bất ngờ, quyết định lãi suất của Fed và căng thẳng địa chính trị kéo dài.

Trước rủi ro gia tăng, dòng tiền chảy mạnh vào các tài sản trú ẩn an toàn. Giá vàng đạt kỷ lục lịch sử, ghi nhận năm tăng mạnh nhất kể từ thời Tổng thống Jimmy Carter. Theo đó, giá vàng quốc tế đã chạm mức cao kỷ lục 4.549,71 đô la/ounce vào ngày 26-12. Trong phiên sáng 29-12 tại châu Á, giá bạc lần đầu tiên vượt mốc 80 đô la/ounce nhờ kỳ vọng Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) sẽ cắt giảm lãi suất trong năm tới. Trái phiếu chính phủ Mỹ cũng thu hút dòng vốn lớn khi nhà đầu tư tìm kiếm sự ổn định.

Bitcoin đã trải qua một trong những cú sốc lớn nhất lịch sử tiền ảo chỉ trong vài tháng cuối năm. Sau khi đạt đỉnh 126.000 đô la đầu tháng 10, chỉ trong vài tuần, giá giảm hơn 30%, xuống dưới 80.000 đô la. Với gần 800.000 Bitcoin được bán ra trong tháng 10, thị trường ghi nhận lượng bán lớn nhất kể từ đầu năm.

Ngày 10-10 được xem là "Black Friday" u ám nhất của thị trường tiền ảo, khi làn sóng bán tháo diễn ra mạnh mẽ chưa từng có. Nguyên nhân bắt nguồn từ thông báo thuế quan của ông Trump trên Truth Social, đe dọa áp mức thuế bổ sung 100% lên Trung Quốc, khiến chỉ số S&P 500 ghi nhận ngày giảm sâu nhất kể từ tháng 4. Theo CoinDesk, bitcoin đã giảm 3.000 đô la ngay lập tức vào thời điểm bài đăng đó được phát hành. Thị trường thứ Sáu ngày hôm đó cũng đã chứng kiến việc thanh lý hơn 7 tỉ đô la từ các nhà giao dịch tin rằng giá sẽ cao hơn.

Kỳ Anh