Đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng: Chuẩn bị khởi công những hạng mục đầu tiên

Theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, ngay trong tháng 12 tới, các hạng mục đầu tiên gồm tuyến đường bộ kết nối và quảng trường ga sẽ được khởi công, mở ra bước khởi đầu mới cho công trình chiến lược này.

Phóng viên VOV Giao thông có cuộc trao đổi với ông Trần Thiện Cảnh, Cục trưởng Cục Đường sắt – Bộ Xây dựng, để hiểu rõ hơn về tiến độ, cơ chế đặc thù cũng như quyết tâm triển khai dự án trọng điểm quốc gia này.

Dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng đã tổ chức triển khai giải phóng mặt bằng đồng loạt tại 20 địa phương có tuyến đi qua. (Ảnh: Lao động)

PV: Thưa ông, dư luận đang rất quan tâm, sau phiên họp Ủy ban Liên hợp Hợp tác đường sắt Việt – Trung, công tác chuẩn bị cho tuyến đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng hiện nay ra sao?

Ông Trần Thiện Cảnh: Về dự án đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, hiện nay, Viện Thiết kế đường sắt số 4 Trung Quốc đang triển khai lập dự án nghiên cứu khả thi, dự kiến tháng 6/2026 sẽ hoàn thành. Song song đó, Bộ triển khai công tác chuẩn bị đầu tư, thiết kế chi tiết các tuyến đường bộ kết nối, quảng trường ga để đảm bảo tháng 12 tới sẽ khởi công đồng loạt 5 ga tại 5 địa phương.

Các cơ quan chức năng của Bộ cũng đang triển khai đàm phán để kí kết Hiệp định nối ray, xây dựng cầu chung từ Lào Cai qua Hà Khẩu Bắc; đàm phán để kí kết hiệp định vay vốn; đàm phán để phát triển công nghiệp đường sắt, chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực phục vụ cho công tác thi công xây dựng, quản lý bảo trì và vận hành sau này.

PV: Để khởi công được hạng mục kết nối, giải phóng mặt bằng và điều chỉnh quy hoạch tại các địa phương chắc hẳn là một bài toán lớn?

Ông Trần Thiện Cảnh: Dự án này đã được thống nhất hướng tuyến và phạm vi với 2 tỉnh Lào Cai, Phú Thọ; còn Hưng Yên và Hải Phòng cũng đã gửi hồ sơ để thống nhất. Với Hà Nội và Bắc Ninh, chúng tôi đang phối hợp với địa phương để chốt phương án do phải điều chỉnh quy hoạch.

Tuy nhiên, có những phát sinh mới: như khu vực Hà Nội phải tính đến sân bay Gia Bình, hay Bắc Ninh liên quan đến quần thể mộ triều Lý. Quan điểm của tư vấn là phải tìm ra hướng tuyến tối ưu, vừa đảm bảo tiến độ, vừa tôn trọng yếu tố lịch sử – văn hóa.

Bản đồ tổng hướng tuyến đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng (Ảnh: KT)

PV: Có thể thấy, một dự án quy mô lớn như vậy thì rất cần cơ chế đặc thù. Bộ Xây dựng và Chính phủ đã có bước chuẩn bị nào để tháo gỡ?

Ông Trần Thiện Cảnh: Để triển khai dự án nhanh, Bộ Xây dựng đã nghiên cứu rất kĩ lưỡng, đánh giá những khó khăn, vướng mắc và những yếu tố ảnh hưởng đến quá trình triển khai dự án. Bộ Xây dựng đã xây dựng trình Chính phủ và Quốc hội thông qua Nghị quyết 187, tạo khung pháp lý đặc thù cho dự án.

Trong đó điểm mới đáng chú ý là việc huy động nguồn lực, dự án này kết nối với nước bạn nên cũng nhận được sự ủng hộ của Chính phủ 2 nước, chúng ta sẽ sử dụng một phần vốn vay ưu đãi của Chính phủ Trung quốc. Để huy động thêm nguồn lực trong nước chúng ta đã xây dựng chính sách phát triển các khu TOD (khu đô thị xung quanh các nhà ga), tạo nguồn lực để tái đầu tư cho đường sắt.

Về vấn đề điều chỉnh để rút ngắn quá trình triển khai lâu nay, chúng ta đang vướng quy hoạch. Vừa qua, việc thực hiện sát nhập các địa phương cũng ảnh hưởng đến việc quy hoạch lại của các địa phương này.

Tuy nhiên, trong Nghị quyết 187 và Luật Đường sắt sửa đổi đã cho phép việc điều chỉnh hướng tuyến cục bộ được phép triển khai ở bước dự án, sau này cập nhật đưa vào quy hoạch – điều này giúp không phải chờ điều chỉnh quy hoạch xong mới triển khai bước sau được.

Vấn đề nữa là cho phép thiết kế đồng thời, khi những vị trí đã chốt được hướng tuyến, thống nhất giữa Bộ Xây dựng với địa phương và các cơ quan liên quan, tư vấn có thể bắt tay vào triển khai thiết kế chi tiết các hạng mục, để hình thành từng gói thầu, những việc gì làm trước được sẽ triển khai trước.

Đồng thời rút ngắn được thời gian trình tự, thủ tục lựa chọn nhà thầu, cho phép sử dụng cơ chế chỉ định thầu, nhưng vẫn phải tuân thủ đúng các quy định của pháp luật về đấu thầu.

Tôi tin rằng với sự chỉ đạo quyết liệt của Chính phủ, dự kiến tháng 12 này sẽ khởi công các đường kết nối và quảng trường ga, cuối năm 2026 sẽ khởi công các công trình trên tuyến chính.

PV: Xin cảm ơn ông!

Hoàng Hà/VOV Giao thông