Được thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước: Mầm non tư thục bớt nỗi lo cơ sở vật chất

Nghị định số 277/2025/NĐ-CP ngày 20/10/2025 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành Nghị quyết số 218/2025/QH15 ngày 26 tháng 6 năm 2025 của Quốc hội về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em từ 3 đến 5 tuổi có đề cập đến chính sách đầu tư phát triển mạng lưới trường, lớp, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, đồ dùng, đồ chơi. Trong đó, Nghị định nêu: "Ưu tiên dành trụ sở cơ quan nhà nước dôi dư sau sắp xếp cho các cơ sở giáo dục mầm non; cho phép áp dụng hình thức cho thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước đối với cơ sở giáo dục mầm non tư thục".

Tại Nghị quyết 71-NQ/TW ngày 22/8/2025 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo cũng nêu: "Ưu tiên dành trụ sở cơ quan nhà nước dôi dư sau sắp xếp cho các cơ sở giáo dục; cho phép áp dụng hình thức cho thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước đối với cơ sở giáo dục tư thục".

Những chính sách trên được kỳ vọng sẽ mở ra cho giáo dục mầm non tư thục tại các khu vực có điều kiện thêm cơ hội phát triển, từ đó giảm áp lực lên hệ thống giáo dục công, thêm cơ hội lựa chọn cho phụ huynh.

Giải pháp linh hoạt cho mầm non tư thục giữa áp lực chi phí và cạnh tranh tuyển sinh

Trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Thạc sĩ Lê Bích Hồng - Chuyên gia giáo dục tại Viện Nghiên cứu Giáo dục Phát triển Tiềm năng Con người (IPD) cho biết: Khối trường mầm non tư thục hiện đang phải đối mặt với nhiều khó khăn trong cả quá trình thành lập và vận hành. Những vướng mắc chủ yếu đến từ hạn chế về cơ sở vật chất, chi phí thuê mặt bằng cao, cùng với đó là tính ổn định không lâu dài trong hoạt động.

Mặc dù có ưu điểm trong việc chăm sóc cá nhân hóa từng trẻ, song thực tế cho thấy phần lớn trẻ theo học tại các cơ sở mầm non tư thục thường chỉ gắn bó trong giai đoạn đầu, đến khi 4-5 tuổi lại chuyển sang học tại các trường công lập nơi có điều kiện cơ sở vật chất ổn định hơn và mức học phí phù hợp hơn với khả năng tài chính của gia đình.

Điều này khiến các cơ sở tư thục nhỏ lẻ, đặc biệt là những trường có chất lượng chuyên môn chưa thực sự nổi bật hoặc chưa tạo được thương hiệu riêng gặp nhiều khó khăn trong việc duy trì quy mô tuyển sinh và ổn định tài chính. Việc mất đi nhóm trẻ lớn khiến hoạt động của các trường tư thục trở nên bấp bênh, trong khi chi phí vận hành, nhân sự và mặt bằng ngày càng tăng cao.

Để đảm bảo nguồn tuyển sinh, nhiều trường mầm non tư thục buộc phải nhận trẻ ở độ tuổi rất nhỏ. Tuy nhiên, khi các trường công lập cũng bắt đầu mở rộng tiếp nhận trẻ nhỏ, sự cạnh tranh trong tuyển sinh giữa hai mô hình công lập và tư thục ngày càng trở nên gay gắt và khốc liệt hơn.

Để thu hút người học, nhiều trường buộc phải giảm học phí, dẫn đến nguồn thu sụt giảm, không đủ khả năng tái đầu tư cho cơ sở vật chất, trang thiết bị và nâng cao chất lượng giáo dục. Khi lợi nhuận bị bào mòn, các trường phải “gồng mình” duy trì hoạt động, dễ rơi vào vòng luẩn quẩn giữa chi phí cao và chất lượng không thể cải thiện.

Do đó, cô Hồng cho rằng chủ trương cho phép áp dụng hình thức cho thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước đối với các cơ sở giáo dục mầm non tư thục chính là một hướng mở quan trọng, góp phần tháo gỡ nút thắt về cơ sở vật chất và mặt bằng hoạt động.

Cụ thể, cơ chế này không chỉ giúp tăng quỹ đất dành cho giáo dục tư thục, mà còn giảm đáng kể gánh nặng chi phí ban đầu khi thành lập trường. Thay vì phải đầu tư phần lớn vốn cho việc thuê hoặc mua mặt bằng, các nhà đầu tư có thể tập trung nguồn lực cho chất lượng giáo dục, nâng cao năng lực đội ngũ, trang thiết bị và chương trình học.

Bên cạnh đó, nếu được triển khai theo hình thức thuê dài hạn ổn định, chẳng hạn thuê quỹ đất hoặc công trình nhà nước trong 30-50 năm, các cơ sở tư thục sẽ có điều kiện đầu tư bền vững và yên tâm vận hành lâu dài.

"Tuy nhiên, chính sách này hiện vẫn đòi hỏi nguồn vốn lớn, nên chủ yếu phù hợp với các nhà đầu tư có tiềm lực tài chính mạnh, chứ chưa thật sự bao quát được nhóm trường tư quy mô nhỏ - vốn đang chịu áp lực lớn về chi phí và duy trì hoạt động", cô Hồng cho hay.

Do đó, bên cạnh việc mở rộng cơ chế cho thuê công trình công, cô Hồng cho rằng Nhà nước có thể xem xét bổ sung các hình thức hỗ trợ linh hoạt hơn, như ưu đãi thuê mặt bằng với giá thấp, hỗ trợ tín dụng hoặc cho vay vốn ưu đãi để cải tạo, nâng cấp cơ sở vật chất. Điều này sẽ tạo điều kiện cho các cơ sở tư thục đang hoạt động nhưng gặp khó khăn có cơ hội ổn định, liên kết và phát triển bền vững hơn, cùng hệ thống công lập thực hiện mục tiêu phổ cập giáo dục mầm non.

Chủ trương cho phép thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước đối với các cơ sở giáo dục mầm non tư thục góp phần tháo gỡ nút thắt về cơ sở vật chất và mặt bằng hoạt động. Ảnh minh họa: Đào Hiền.

Trong khi đó, theo ông Lê Đại Thành - Đảng ủy xã Quảng Sơn, tỉnh Lâm Đồng, sau các Nghị quyết của Quốc hội và Chính phủ về sắp xếp đơn vị hành chính, số lượng tỉnh, thành giảm từ 63 xuống còn 34, trong khi số đơn vị xã giảm từ 10.035 xuống còn 3.321. Quá trình sắp xếp này đã tạo ra một lượng trụ sở dôi dư đáng kể. Nếu các trụ sở này được tận dụng, bố trí hợp lý cho các cơ sở giáo dục công lập hoặc tư thục, đây sẽ là giải pháp hiệu quả, góp phần giải quyết nhu cầu trường lớp cho trẻ em trong độ tuổi mầm non hiện nay.

Khi đó, việc cho phép các cơ sở mầm non tư thục được thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước để tổ chức hoạt động giáo dục là một chủ trương mang tính đột phá, mở ra hướng đi mới trong việc huy động và sử dụng hiệu quả nguồn lực công phục vụ phát triển giáo dục. Nếu được triển khai minh bạch, đúng quy định và với mức giá hợp lý, chính sách này sẽ giúp giảm gánh nặng đầu tư ban đầu cho khối tư thục, đồng thời tăng khả năng tiếp cận giáo dục mầm non cho trẻ em trong độ tuổi 3-5.

Bên cạnh đó, Đảng ủy xã Quảng Sơn, tỉnh Lâm Đồng cũng cho rằng, việc huy động trẻ em 3-5 tuổi đến trường hiện nay vẫn đang gặp nhiều khó khăn, trong đó vấn đề lớn nhất là số lượng biên chế và phòng học, đặc biệt tại các khu dân cư đông, khu công nghiệp hoặc vùng nông thôn.

Do vậy, nếu chính sách cho thuê các trụ sở dôi dư được triển khai triệt để, có thể giải quyết được gần 50% nhu cầu về cơ sở vật chất, góp phần đáng kể trong việc phổ cập giáo dục mầm non.

Đồng thời, để triển khai chính sách này hiệu quả, các địa phương cần báo cáo và xin ý kiến các cấp có thẩm quyền theo quy định, nhằm vừa khuyến khích xã hội hóa giáo dục, vừa đảm bảo quản lý chặt chẽ, minh bạch trong việc cho thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước.

Cần công khai, giám sát chặt chẽ việc cho thuê tài sản công đối với mầm non tư thục

Hiện nay, xã Hàm Kiệm, tỉnh Lâm Đồng có 03 trường mầm non công lập với 09 điểm trường và 01 trường mầm non tư thục, được phân bố đều tại các thôn, thuận tiện cho việc đưa đón trẻ. Theo ông Nguyễn Minh Thi - Chủ tịch Ủy ban Nhân dân xã, khó khăn lớn nhất hiện nay của địa phương là nguồn lực đầu tư còn hạn chế, trong khi nhu cầu mở rộng phòng học, khu vui chơi, nhà vệ sinh và bếp ăn bán trú ngày càng tăng.

Ở một số thôn xa trung tâm, số trẻ ít, việc bố trí giáo viên và cơ sở vật chất độc lập còn khó khăn, dẫn đến tình trạng ghép lớp hoặc mượn tạm phòng sinh hoạt cộng đồng.

Trong bối cảnh đó, ông Thi đánh giá quy định cho phép các cơ sở mầm non tư thục thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước là một chủ trương đúng đắn, thiết thực và kịp thời. Quy định này mở ra hướng đi mới trong xã hội hóa giáo dục, giúp địa phương tận dụng hiệu quả các công trình công chưa khai thác hết công suất, đồng thời khuyến khích các nhà đầu tư, tổ chức, cá nhân tham gia phát triển mạng lưới trường lớp mầm non, đặc biệt ở những khu vực có nhu cầu cao.

Theo ông Nguyễn Minh Thi, trước hết, chính sách này sẽ tạo thêm quỹ cơ sở vật chất sẵn có, giúp khai thác hiệu quả các công trình công như nhà văn hóa, cơ sở cộng đồng chưa sử dụng hết công năng. Điều này vừa tiết kiệm ngân sách, vừa đáp ứng kịp thời nhu cầu mở rộng điểm trường, lớp học ở những khu vực đông dân cư hoặc vùng xa, nơi điều kiện đầu tư mới còn hạn chế.

Thứ hai, quy định mới sẽ thúc đẩy xã hội hóa giáo dục, khuyến khích các tổ chức, cá nhân có năng lực tham gia phát triển trường lớp, góp phần giảm tải cho hệ thống công lập. Khi có thêm nhiều cơ sở tư thục hoạt động hợp pháp, trẻ em từ 3-5 tuổi sẽ có nhiều cơ hội đến trường trong môi trường học tập an toàn, thân thiện và chất lượng hơn.

Cuối cùng, việc đa dạng hóa loại hình cơ sở giáo dục mầm non sẽ tạo sức cạnh tranh lành mạnh, nâng cao chất lượng chăm sóc, nuôi dưỡng và giáo dục trẻ. Qua đó, các xã có thể đẩy nhanh tiến độ phổ cập giáo dục mầm non, hướng tới mục tiêu đến năm 2030 đạt 100% trẻ 3-5 tuổi được đến lớp.

Chính sách sẽ tạo thêm quỹ cơ sở vật chất sẵn có, giúp khai thác hiệu quả các công trình công như nhà văn hóa, cơ sở cộng đồng chưa sử dụng hết công năng. Ảnh minh họa: NVCC.

Tuy nhiên, để chính sách này được triển khai minh bạch, hiệu quả và bền vững, ông Thi cho rằng các địa phương cần chú trọng ba vấn đề chính.

Thứ nhất, phải tiến hành rà soát, phân loại tài sản công một cách chi tiết, xác định rõ công trình nào có thể sử dụng cho giáo dục, tránh việc dùng sai mục đích hoặc gây thất thoát tài sản nhà nước.

Thứ hai, quy trình cho thuê cần được công khai đầy đủ, từ giá thuê, hợp đồng, thời hạn sử dụng đến điều kiện thuê, nhằm đảm bảo công bằng, minh bạch và đúng quy định pháp luật.

Thứ ba, cần tăng cường kiểm tra, giám sát chất lượng nuôi dạy trẻ, an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và các điều kiện cơ sở vật chất, để bảo vệ quyền lợi của trẻ em và nâng cao uy tín của chính quyền cơ sở, đồng thời tạo niềm tin cho các nhà đầu tư và phụ huynh khi tham gia các nhóm lớp mầm non tư thục.

Trong khi đó, theo chuyên gia Lê Bích Hồng, bên cạnh việc cho phép các cơ sở mầm non tư thục thuê công trình thuộc sở hữu nhà nước nhằm tháo gỡ khó khăn về cơ sở vật chất, vấn đề nhân lực tại khối trường tư thục cũng cần được quan tâm đúng mức.

Hiện nay, đội ngũ giáo viên mầm non tư thục chưa nhận được nhiều chính sách hỗ trợ cụ thể như giáo viên công lập. Ở các trường công, giáo viên được xếp hạng, xếp bậc lương theo quy định của Nhà nước, có chế độ bảo hiểm, đãi ngộ và cơ hội thăng tiến tương đối ổn định. Trong khi đó, giáo viên làm việc tại các trường tư thường ký hợp đồng lao động trực tiếp với chủ trường, mức lương phụ thuộc vào khả năng tài chính của từng cơ sở, nên chênh lệch rất lớn.

Bên cạnh việc tháo gỡ khó khăn về cơ sở vật chất, vấn đề nhân lực tại khối trường tư thục cũng cần được quan tâm đúng mức. Ảnh: NVCC.

Thực tế cho thấy, nhiều giáo viên mầm non tư thục phải làm việc với cường độ cao nhưng thu nhập thấp, đặc biệt ở các khu công nghiệp, vùng ven đô, nơi học phí bị giới hạn để phù hợp với điều kiện kinh tế của phụ huynh.

Chính vì vậy, để phát triển bền vững hệ thống giáo dục mầm non tư thục, Nhà nước cần có chính sách đặc thù về nhân lực, nhằm đảm bảo quyền lợi và động lực nghề nghiệp cho đội ngũ giáo viên. Những chính sách này có thể bao gồm hỗ trợ đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn nghiệp vụ, hỗ trợ bảo hiểm xã hội hoặc phụ cấp nghề nghiệp đối với giáo viên tư thục, tương tự như giáo viên công lập, nhất là ở những địa bàn khó khăn, khu công nghiệp hoặc vùng nông thôn.

Bên cạnh đó, cần có cơ chế khuyến khích các địa phương hỗ trợ thêm nguồn lực hoặc ưu đãi thuế, tín dụng đối với các trường tư hoạt động ở khu vực có nhu cầu cao nhưng điều kiện hạn chế, giúp họ có điều kiện tăng lương, cải thiện đời sống cho giáo viên.

“Việc chú trọng phát triển nguồn nhân lực mầm non tư thục không chỉ góp phần nâng cao chất lượng chăm sóc, giáo dục trẻ, mà còn giúp ổn định đội ngũ, giảm tình trạng biến động giáo viên. Khi cả cơ sở vật chất và nhân lực được đầu tư đồng bộ, khối tư thục mới thực sự trở thành một trụ cột quan trọng trong hệ thống giáo dục mầm non quốc gia, cùng chia sẻ gánh nặng với khu vực công lập trong việc phổ cập giáo dục cho trẻ em 3-5 tuổi”, cô Hồng cho hay.

ĐÀO HIỀN