Dùng thử thuốc lá điện tử, nữ bệnh nhân 38 tuổi tổn thương não

TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên chỉ rõ tổn thương ở não của bệnh nhân do dùng thuốc lá điện tử.

Bất tỉnh sau một hơi hút

Bệnh nhân nữ, 38 tuổi, quê Bắc Ninh, được đưa vào viện trong tình trạng lơ mơ, đau đầu dữ dội, buồn nôn, thở nhanh và tức ngực. Trước đó một ngày, chị rời quê lên thành phố xin việc tại một quán ăn. Trong lúc chờ đợi, chị thấy một điếu thuốc lá điện tử để trên bàn và quyết định "hút thử một hơi cho biết".

Chỉ sau đúng một hơi đầu tiên, chị ngã quỵ xuống nền nhà, bất tỉnh ngay lập tức. Những người xung quanh tưởng chị chỉ choáng váng nên để nghỉ tại chỗ. Khoảng một đến hai giờ sau, chị tỉnh lại nhưng còn mệt, đầu đau như búa bổ, ngực thắt lại, toàn thân choáng váng. Đến sáng hôm sau, gia đình mới đưa chị vào bệnh viện cấp cứu.

Khi nhập viện, bệnh nhân tỉnh nhưng mệt lả, phản ứng chậm, thở gấp, vẻ mặt hoang mang và liên tục kêu đau đầu. Các chỉ số sinh tồn tạm ổn, nhưng kết quả xét nghiệm khiến bác sĩ không khỏi lo lắng: bệnh nhân rơi vào tình trạng nhiễm toan chuyển hóa nặng, một dấu hiệu thường gặp trong ngộ độc ma túy tổng hợp hoặc các chất hóa học kích thích mạnh.

Test ma túy nhanh trên nước tiểu của bệnh nhân cho kết quả âm tính. Tuy nhiên, đây không phải là điều bất ngờ. Phần lớn tinh dầu thuốc lá điện tử trôi nổi hiện nay chứa các nhóm ma túy mới như synthetic cannabinoid, các chất kích thích họ amphetamine, cathinone… mà xét nghiệm thường quy không phát hiện được.

Chụp cộng hưởng từ (MRI) sọ não cho thấy những tổn thương não rõ rệt, điều cực kỳ nguy hiểm vì nó có thể để lại di chứng lâu dài. Đáng chú ý, khi kiểm tra chức năng nhận thức, bệnh nhân suy giảm trí nhớ nghiêm trọng, gần như không nhận ra người quen, khả năng ghi nhớ thông tin đạt mức rất thấp so với người khỏe mạnh.

TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết: "Nhiều bệnh nhân ngộ độc chất kích thích nhìn bên ngoài vẫn tỉnh táo, nói chuyện được, nhưng khi khảo sát kỹ đều có bất thường: rối loạn hành vi, suy giảm trí nhớ, thay đổi điện hoạt động não. Đây là trường hợp điển hình vì chỉ một hơi hút duy nhất nhưng gây rối loạn tri giác cấp, nhiễm toan nặng và tổn thương thần kinh trung ương".

Ngoài ra, bệnh nhân còn xuất hiện hội chứng serotonin, một tình trạng kích hoạt quá mức hệ thần kinh do các chất kích thích mới gây ra. Người bệnh có thể toát mồ hôi nhiều, tim đập nhanh, thở gấp, kích động hoặc ảo giác.

Việc điều trị chỉ có thể dựa trên hỗ trợ hô hấp, tuần hoàn, giải độc không đặc hiệu, điều chỉnh rối loạn chuyển hóa và theo dõi sát tổn thương thần kinh. Không có thuốc giải độc đặc hiệu đối với những hóa chất tổng hợp hiện đang được trộn vào thuốc lá điện tử.

Mặc dù sau vài ngày, một số dấu hiệu lâm sàng có thể cải thiện, nhưng các bác sĩ khẳng định: tổn thương não và suy giảm nhận thức có thể kéo dài dai dẳng hoặc vĩnh viễn. Nhiều bệnh nhân khác từng nhập viện vì thuốc lá điện tử, khi ra viện tỉnh táo nhưng sau đó vẫn giảm trí nhớ, giảm tập trung, rối loạn hành vi - chỉ là họ không quay lại bệnh viện nên ít được thống kê.

Nguy hiểm hơn thuốc lá truyền thống

Theo bác sĩ Trung Nguyên, tại Việt Nam cũng như nhiều nước trên thế giới, thuốc lá điện tử được quảng cáo như một sản phẩm "an toàn hơn thuốc lá truyền thống", "không độc hại", "giúp bỏ thuốc lá". Nhưng độc chất học, những tuyên truyền này hoàn toàn sai lệch và dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.

Điều nguy hiểm nhất của thuốc lá điện tử hiện nay nằm ở cấu trúc mở. Chỉ cần vài thao tác, bất kỳ ai cũng có thể trộn các hóa chất hoặc ma túy tổng hợp vào tinh dầu. Những chất này không màu, không mùi, không vị rõ ràng, người hút không thể nhận biết. Trong nhiều ca ngộ độc, người bệnh khẳng định họ "không biết, chỉ hút thử", nhưng hậu quả vẫn diễn ra tức thì.

Trong tinh dầu trôi nổi trên thị trường, các bác sĩ đã phát hiện chất Synthetic cannabinoid, mạnh gấp hàng chục lần THC, gây rối loạn tâm thần, hoang tưởng, kích động, tổn thương não. Các chất kích thích họ cathinone (còn gọi là "ma túy đá thế hệ mới"), gây tim nhanh, tăng huyết áp, quá nhiệt, thậm chí suy đa cơ quan.

Trong tinh dầu chứa nhiều hoạt chất gây rối loạn tâm thần, hoang tưởng và có thể gây suy đa tạng. Ảnh: Thành Nam

Bên cạnh đó là Amphetamine-type stimulants, gây nghiện mạnh, phá hủy tế bào thần kinh dopamin. Hóa chất dung môi độc tế bào, gây viêm phổi hóa học, tổn thương gan, suy thận.

Phần lớn các chất này đều không bị phát hiện bằng test ma túy thông thường, khiến người sử dụng lầm tưởng mình "không nghiện", "không sao", tiếp tục dùng và lún sâu vào nguy cơ nghiện chất.

"Nếu không cấm, vài năm nữa Việt Nam sẽ đối mặt với một thế hệ trẻ bị ảnh hưởng trí nhớ, hành vi và sức khỏe tâm thần do thuốc lá điện tử. Tổn thương não này không thể phục hồi hoàn toàn"- bác sĩ Trung Nguyên nhận định.

Thuốc lá điện tử không chỉ gây hại cho người hút. Nhiều ca viêm phổi nặng ở trẻ em, phụ nữ mang thai hoặc người xung quanh đã được ghi nhận do hít phải hơi từ những thiết bị bị trộn hóa chất.

Tất cả những nguy cơ này cho thấy thuốc lá điện tử hiện nay nguy hiểm hơn thuốc lá truyền thống nhiều lần, và đang trở thành nguồn cung cấp ma túy tổng hợp tinh vi nhất, rẻ nhất, khó phát hiện nhất.

Cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vì ảnh hưởng nguy hại đến sức khỏe nhất là giới trẻ.

Cần biện pháp kiểm soát đồng bộ thuốc lá điện tử trôi nổi trên thị trường

Theo bác sĩ Trung Nguyên, Việt Nam thực hiện cấm hoàn toàn thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng là điều rất cần thiết. Tuy nhiên, phần lớn thuốc lá điện tử hiện trôi nổi qua mua bán online và các tiệm tạp hóa nhỏ. Nếu không có biện pháp kiểm soát đồng bộ, lỗ hổng này sẽ khiến mọi nỗ lực trở nên vô nghĩa.

Đặc biệt, các biện pháp mạnh với mục tiêu là không để thuốc lá điện tử "núp bóng" dưới danh nghĩa một loại thuốc lá thay thế. Sản phẩm chứa nicotine và ma túy tổng hợp phải được coi là chất gây nghiện nguy hiểm, được quản lý như các chất cấm.

"Nếu không hành động ngay từ bây giờ, sẽ quá muộn khi thuốc lá điện tử đã trở thành thói quen xã hội, bám rễ vào giới trẻ và gây nghiện quy mô lớn"- bác sĩ Trung Nguyên nhấn mạnh.

Bài, ảnh: Thành Nam