Đừng giao phó giáo dục cho AI

Lạm dụng công nghệ sớm ở bậc tiểu học có thể làm mất đi sự tò mò tự nhiên của trẻ. Giải pháp không phải gạt AI ra ngoài, mà là đặt nó đúng chỗ.

Trong thời đại số ngày nay, không ít phụ huynh lo ngại rằng nếu con em mình không tiếp cận AI từ sớm, các em sẽ có thể bị tụt hậu trong một thế giới thay đổi chóng mặt. Một số khác lại cho rằng việc trang bị máy tính bảng, màn hình hay ứng dụng trí tuệ nhân tạo chính là chìa khóa để học sinh thành công khi bước vào đại học và thị trường lao động.

Áp lực bắt kịp công nghệ khiến nhiều trường đưa AI vào mọi ngóc ngách lớp học. Tuy nhiên, thực tiễn giáo dục cho thấy công nghệ, dù hữu ích, không thể thay thế được những giá trị cốt lõi của quá trình học tập và rèn luyện nhân cách. Theo các chuyên gia, có ít nhất ba nguyên tắc các nhà giáo dục cần cân nhắc khi đưa AI vào trường học.

1. Công nghệ chỉ hỗ trợ tìm kiếm tri thức, nhưng không thể giúp hình thành tư duy và nhân cách

AI có thể là công cụ hỗ trợ học tập, song không thể thay thế vai trò của thầy cô và quá trình giáo dục truyền thống trong việc hình thành tư duy và nhân cách. Khi đưa AI vào lớp học và trẻ em sử dụng AI như một “lối tắt” giúp tìm kiếm thông tin hay hoàn thành bài tập, chúng dễ bỏ qua kỹ năng tư duy phản biện, sự sáng tạo và khả năng tự học - những yếu tố quan trọng để trưởng thành.

Học sinh cần được đọc, viết, thảo luận và trải nghiệm thật - những yếu tố mà máy móc khó thay thế trong quá trình định hình trí tuệ và nhân cách. Ảnh: PA

Kinh nghiệm từ các trường học cho thấy, việc lạm dụng màn hình và thiết bị công nghệ ở bậc tiểu học có thể làm suy giảm sự tò mò tự nhiên của học sinh. Ngược lại, môi trường học tập ưu tiên đọc sách, thảo luận, viết và rèn luyện kỹ năng diễn đạt giúp các em phát triển toàn diện hơn.

2. Giáo dục định hình nhận thức về chân - thiện - mỹ

Mỗi đứa trẻ trong quá trình lớn lên đều giống như đang ghép một bức tranh nhận thức về thế giới. Những mảnh ghép đến từ quá trình quan sát, trải nghiệm, lời dạy của cha mẹ, thầy cô và từ lịch sử nhân loại. Giáo dục giữ vai trò then chốt trong việc giúp học sinh phân biệt đâu là thông tin đúng, đâu là giá trị cần trân trọng, đâu là những yếu tố độc hại cần loại bỏ.

Điều này có ý nghĩa đặc biệt trong giai đoạn phổ thông, là thời kỳ hình thành nhân cách và tư duy nền tảng của mỗi cá nhân. Nếu AI được đưa vào lớp học ồ ạt và giáo dục chỉ dừng lại ở việc truyền đạt thông tin, học sinh sẽ thiếu khả năng nhận diện và bảo vệ những giá trị đúng đắn.

3. Kiến thức không thể tách rời khỏi nhân cách

Một trong những quan niệm sai lầm phổ biến hiện nay là coi kiến thức như những dữ liệu trung lập, có thể tiếp nhận từ bất cứ nguồn nào, kể cả AI, mà không kèm theo hệ giá trị đạo đức. Thực tế, kiến thức luôn gắn với mục đích sử dụng. Việc học không chỉ để tích lũy thông tin, mà còn để hình thành cách tư duy, định hướng hành động và xây dựng nhân cách.

Giáo dục hiệu quả đòi hỏi thời gian, đối thoại và trải nghiệm - những yếu tố giúp học sinh ghép nên bức tranh thế giới một cách trung thực. Ảnh: SCMP

Trẻ em không phải những “thiết bị lưu trữ” dữ liệu. Các em là những cá nhân với trí tuệ, tình cảm và khả năng đặt ra những câu hỏi lớn về ý nghĩa cuộc sống, cách ứng xử trong xã hội, hay đâu là con đường sống đúng đắn. Chính vì vậy, việc đồng hành của thầy cô và cha mẹ trong quá trình giáo dục là yếu tố không thể thay thế.

Không có con đường tắt cho AI trong giáo dục

Sự phát triển của AI đã và đang đặt ra nhiều kỳ vọng cũng như thách thức cho ngành giáo dục. AI có thể là công cụ hỗ trợ tìm kiếm và xử lý thông tin, nhưng không thể thay thế vai trò của thầy cô, gia đình và quá trình học tập của mỗi học sinh.

Tương tự, sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo không đồng nghĩa với việc giáo dục có thể được “rút ngắn” thông qua công nghệ. Giúp các em học sinh hình thành trí tuệ và nhân cách là một quá trình đòi hỏi thời gian, sự kiên nhẫn và phương pháp đúng đắn. Giáo dục không phải là việc “tải” dữ liệu vào đầu học sinh nhanh nhất có thể, mà là quá trình nuôi dưỡng tư duy, nhân cách và kỹ năng sống.

AI có thể trở thành công cụ hỗ trợ hữu ích nếu được sử dụng đúng cách. Thay vì đặt trọng tâm vào việc học sinh được tiếp cận công nghệ sớm đến đâu, thách thức hiện nay là làm sao công nghệ được sử dụng hợp lý, được kết hợp một cách cân bằng, nhằm vừa tận dụng được những lợi ích, vừa giữ vững mục tiêu cốt lõi: giúp học sinh trở thành những công dân có tri thức, có nhân cách và có khả năng thích ứng với một thế giới đầy biến động.

Hồng Nhung