Dừng để rồi tiến

Ông A.Araghchi khẳng định không có chuyện Iran bí mật làm giàu uranium bởi các cơ sở hạt nhân đã bị tấn công và Cơ quan Năng lượng nguyên tử quốc tế (IAEA) giám sát tất cả những cơ sở hạt nhân này. Đồng thời, người đứng đầu Bộ Ngoại giao Iran khẳng định, Tehran có quyền làm giàu uranium và phát triển chương trình hạt nhân vì mục đích hòa bình.

Những tuyên bố này được đưa ra trong bối cảnh đàm phán về giải pháp cho vấn đề chương trình hạt nhân của Iran giữa Iran với Mỹ chưa được nối lại. Không kể, quan hệ giữa Iran với một số nước thành viên Liên minh châu Âu (EU) trên thực tế không có tiến triển từ sau khi Mỹ và Israel không kích các cơ sở hạt nhân của Iran hồi tháng 6 vừa qua.

Mức độ tổn hại đến đâu thì chưa có con số cụ thể nhưng chắc chắn là các cơ sở hạt nhân của Iran đã bị ảnh hưởng nhiều bởi các cuộc tấn công của Mỹ và Israel. Điều khiến Mỹ, EU và IAEA quan tâm nhất là số phận của hơn 400kg uranium đã được phía Iran làm giàu lên tới mức độ 60%. Về lý thuyết, phải có uranium ở mức độ giàu 90% thì mới đủ để có thể chế tạo vũ khí hạt nhân. Về kỹ thuật, một khi có được uranium ở mức độ giàu 60% thì việc làm giàu nó lên đến mức độ 90% không còn khó và tốn nhiều thời gian nữa.

Các cuộc tấn công của Mỹ và Israel vào các cơ sở hạt nhân của Iran làm chậm lại chương trình hạt nhân của Iran nhưng lại tạo thêm ẩn số mới đối với Mỹ, Israel, EU và IAEA liên quan đến chương trình hạt nhân của Iran.

Nhìn nhận từ đó để có thể thấy những phát ngôn nói trên của ông A.Araghchi là động thái nhằm phát đi tín hiệu Iran sẵn sàng và thiện chí đàm phán với Mỹ, các nước phương Tây cũng như hợp tác với IAEA trong giải quyết vấn đề chương trình hạt nhân của mình. Đồng thời, không để Mỹ và Israel có cớ lại đơn phương tấn công các cơ sở hạt nhân của Iran nhằm bảo toàn chương trình hạt nhân trong khi kiên quyết không từ bỏ việc tiếp tục theo đuổi chương trình hạt nhân và quyền làm giàu uranium.

Thực tế, đây là bước dừng để rồi tiến, án binh bất động sách lược để duy trì định hướng chiến lược. Đấy cũng là cách tốt nhất đối với Iran để chuyện số phận của khối lượng uranium đã được làm giàu đến mức độ 60% không trở thành chủ đề nội dung thời sự trong mọi diễn đàn đàm phán.

Mục đích của Iran cũng cần có thêm được thời gian để xoay xở với chương trình hạt nhân sau biến cố lớn là bị Mỹ và Israel tấn công. Trong cuộc chiến vừa qua với Israel và Mỹ, phía Iran đã đáp trả mạnh mẽ khiến Mỹ cũng như Israel từ đó phải dè chừng. Nhưng cuộc chiến này đã buộc Iran phải nhanh chóng thay đổi nhiều và căn bản trên lĩnh vực quốc phòng và an ninh, tình báo và phản gián, đối ngoại nói chung và tập hợp lực lượng trong khu vực nói riêng.

Iran cần thời gian để ổn định nội bộ và tạo dựng thế trận đối ngoại và an ninh mới. Làm giàu uranium là tâm điểm của chương trình hạt nhân. Iran ngừng làm giàu hạt nhân, bất kể chỉ là tạm thời hay lâu dài, đều giảm tiềm năng bất đồng quan điểm và căng thẳng quan hệ giữa Iran với những đối thủ nói trên.

Chỉ ngừng chứ không từ bỏ quyền làm giàu uranium là cách giúp Iran bảo toàn được những thành quả đã đạt được trong chương trình hạt nhân trước những mỗi đe dọa từ phía Mỹ và Israel. Cách này cũng để tiện bề tiến thoái trong các khuôn khổ đàm phán với các đối thủ, giải quyết được những vấn đề trước mắt và có thể tự bảo vệ mình về lâu dài.

Đại sứ Trần Đức Mậu