Dunedin - thành phố sinh học và sinh thái

Dunedin là một đô thị hiện đại, hài hòa giữa công nghệ và thiên nhiên.

Y sinh và y tế - trụ cột đổi mới đầy tiềm năng

Nằm ở ven biển và được mệnh danh là “thủ phủ sinh viên” nhờ vào đại học Otago lâu đời nhất của New Zealand, Dunedin không chỉ là trung tâm tri thức mà còn là nơi thai nghén nhiều dự án y sinh đổi mới. Hệ sinh thái khởi nghiệp sinh học tại đại học Otago đang đóng vai trò quan trọng trong việc chuyển giao tri thức hàn lâm ra thị trường. Tại đại học Otago, Trung tâm Đổi mới (Centre for Innovation) đã hỗ trợ ba công ty khởi nghiệp y sinh huy động tổng cộng 4 triệu USD vốn vào năm 2024, trong đó Upstream Medical Technologies phát triển thành công xét nghiệm điểm chăm sóc chẩn đoán nhồi máu cơ tim từ mẫu máu rất nhỏ. Dự án khai thác đặc tính phát quang của đom đóm New Zealand, do GS Kurt Krause dẫn dắt, hứa hẹn tạo ra cảm biến sinh học mới giúp theo dõi tế bào ung thư theo thời gian thực...

Bên cạnh đó, Blis Technologies, một công ty dược sinh học đặt trụ sở tại Dun-edin, đã đưa ra thị trường các vi khuẩn có lợi giúp cải thiện sức khỏe răng miệng, đạt doanh thu hơn 5 triệu NZD trong năm tài chính vừa qua. Giám đốc BioTechNZ Blair Harrison nhấn mạnh: “Dunedin có tiềm năng to lớn trong công nghệ sinh học và cần đẩy mạnh kết nối giữa trường đại học, doanh nghiệp, nhà đầu tư để đưa sản phẩm ra toàn cầu”.

Mới đây, Dunedin cũng trở thành tâm điểm chú ý của khu vực trong vấn đề y tế khi Dự án tòa nhà nội trú trị giá 1,3 tỷ NZD (hơn 20 nghìn tỷ VND) thuộc Bệnh viện Dunedin được tái khởi động giữa năm 2025 sau hai năm tạm hoãn. Theo Cơ quan quản lý chăm sóc sức khỏe của New Zealand - Health New Zea-land Te Whatu Ora, công trình sẽ phục vụ chẩn đoán và điều trị cho hơn 350.000 cư dân miền nam. Công trình này được coi là minh chứng cho cam kết của chính phủ với người dân Dunedin về việc phát triển y tế công nghệ cao.

Hướng đến tương lai xanh và bảo tồn đa dạng sinh học

Không chỉ chú trọng phát triển kinh tế, Dunedin còn đạt được nhiều thành tựu trong việc bảo tồn đa dạng sinh học. Trước đây, Dunedin từng chịu thiệt hại nghiêm trọng từ các loài sinh vật ngoại lai, đặc biệt là thú có túi possum, chuột đen và chồn châu Âu. Possum được đưa vào New Zealand từ thế kỷ XIX để phục vụ ngành lông thú, nhưng nhanh chóng sinh sôi và tàn phá hệ sinh thái bản địa. Trong khu vực Dunedin, mật độ possum từng lên tới 3 con/ha ở vùng rừng ven đô và vẫn phổ biến trong khu dân cư. Chuột đen cũng gây tác động lớn khi tiêu diệt hạt giống cây và trứng chim biển, làm suy giảm đa dạng sinh học ven biển và đảo nhỏ... Những tác động này chính là lý do thành phố khởi động các chương trình như Predator Free Dunedin nhằm khôi phục và bảo vệ hệ sinh thái địa phương. Tính đến cuối năm 2024, chương trình Predator Free Dunedin đã loại bỏ hơn 110.000 cá thể chuột, thú có túi, tiến gần mục tiêu “không sinh vật ngoại lai” vào năm 2050. Người phụ trách dự án Simone Tay-lor chia sẻ: “Mỗi con chim hải âu hoàng gia hay chim biển bản địa quay trở lại đều là phần thưởng lớn”.

Chỉ cách trung tâm thành phố 20km, Khu bảo tồn Orokonui Ecosanctuary trải dài trên diện tích 307ha rừng mây được bao bọc bởi hàng rào chống động vật ăn thịt dài 9km. Do Quỹ Lịch sử Tự nhiên Otago điều hành, nơi đây là mái nhà của hàng loạt loài sinh vật đặc hữu quý hiếm như vẹt kaka Nam đảo, chim ta-kahe, loài chim kiwi Haast tokoeka... Các loài bò sát bản địa như tuatara và thằn lằn đá nhiều màu cũng đang phục hồi nhờ môi trường sống được tái thiết. Theo quản lý Clare Cross, nơi đây đang chứng kiến sự trở lại của những loài đã biến mất. Điều này chứng tỏ thiên nhiên sẽ hồi phục khi được bảo vệ đúng cách.

Trên bán đảo Otago, Khu bảo tồn OPERA, tiền thân là Penguin Place, là trung tâm phục hồi hơn 250 cá thể chim cánh cụt mắt vàng mỗi năm - một trong những loài chim biển hiếm nhất thế giới. Từ khi hai chủ sở hữu mới tiếp quản khu bảo tồn vào năm 2023, họ đã mở rộng sứ mệnh với mục tiêu tái trồng rừng bản địa trên đất nông nghiệp cũ, giám sát quần thể hải cẩu và sư tử biển, đồng thời triển khai kế hoạch phục hồi hệ sinh thái kéo dài 100 năm. Toàn bộ doanh thu du lịch được đầu tư trở lại vào các hoạt động bảo tồn.

Cùng với bảo tồn đa dạng sinh học, Dunedin cũng nỗ lực hướng tới tương lai xanh. Zero Carbon Dunedin, chương trình cam kết trung hòa carbon vào năm 2030, đã hoàn tất nâng cấp năng lượng cho 17 công trình công cộng với hệ thống pin mặt trời. Theo báo cáo Hội đồng thành phố, mục tiêu giảm 30% khí thải nội bộ đến cuối năm 2026 đang được đẩy nhanh nhờ 250km đường dành riêng cho xe đạp và 3.400 cây xanh được trồng mới trong khu vực đô thị.

Sự kết nối chặt chẽ giữa chính quyền, học giả, doanh nghiệp và cộng đồng đã tạo ra hệ sinh thái linh hoạt, mở đường cho các dự án mang ảnh hưởng vượt ra ngoài biên giới New Zealand. Từ bệnh viện công nghệ cao đến các công ty khởi nghiệp sinh học, từ chiến dịch loại trừ động vật ngoại lai đến chiến lược đô thị bền vững, Dunedin đang vẽ nên chân dung một đô thị hiện đại, hài hòa giữa văn hóa, công nghệ và thiên nhiên.

Nhật Quang