Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai trong trường: cần chuẩn bị những gì?

Tiến sĩ Jennifer Howard và ông Jonny Western từ RMIT Việt Nam nhấn mạnh rằng trang bị kỹ năng ngôn ngữ và sư phạm cho giáo viên là yếu tố then chốt để triển khai giảng dạy bằng tiếng Anh thành công. Ảnh: RMIT

Trong những năm gần đây, nhiều quốc gia Đông Nam Á, trong đó có Việt Nam, ngày càng nhận thức rõ tầm quan trọng của việc giảng dạy bằng tiếng Anh (English-medium instruction - EMI) trong hệ thống giáo dục. Xu hướng này chủ yếu xuất phát từ nhu cầu nâng cao năng lực cạnh tranh toàn cầu và cải thiện trình độ tiếng Anh của học sinh.

Từ trước đến nay ở Việt Nam, tiếng Anh thường được giảng dạy như một ngoại ngữ nên chỉ đặt trọng tâm vào việc học ngôn ngữ. Tuy nhiên, kế hoạch của Chính phủ đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học vào năm 2035 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng hướng tới giảng dạy bằng tiếng Anh. Định hướng này đã được khẳng định trong nhiều chủ trương, chính sách lớn của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là kết luận số 91-KL/TW của Bộ Chính trị về “đẩy mạnh hội nhập quốc tế trong giáo dục và đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong thời kỳ mới”.

Dẫu vậy, việc hiện thực hóa chính sách đòi hỏi sự chuẩn bị kỹ lưỡng. Thành công sẽ phụ thuộc vào việc Việt Nam chuẩn bị đội ngũ giáo viên ra sao, cũng như thu hẹp khoảng cách về nguồn lực và đào tạo. Chuyển đổi này đặt ra nhiều thách thức lớn với ngành giáo dục, nhất là trong công tác chuẩn bị giáo viên.

Theo ông Jonny Western - Chủ nhiệm Chương trình sáng kiến mới, và Tiến sĩ Jennifer Howard - Chủ nhiệm Chương trình dự bị đại học, Khoa tiếng Anh và Chuyển tiếp đại học (Đại học RMIT Việt Nam), thành công của mô hình EMI ở Việt Nam sẽ phụ thuộc nhiều vào việc chuẩn bị cho đội ngũ giáo viên. Trong bài viết này, hai chuyên gia chia sẻ quan điểm về những thách thức và giải pháp nhằm xây dựng năng lực cho giáo viên khi triển khai EMI.

EMI và vai trò ngày càng mở rộng của giáo viên

Ông Jonny Western cho rằng, để triển khai hiệu quả EMI, giáo viên cần sở hữu một bộ kỹ năng toàn diện, bao gồm năng lực ngôn ngữ, chuyên môn giảng dạy và hiểu về các phương pháp sư phạm tiên tiến.

Năng lực ngôn ngữ là yếu tố then chốt đối với giảng viên giảng dạy EMI. Một giáo viên có thể nắm vững chuyên môn bằng tiếng Việt, nhưng để giảng dạy hiệu quả, họ phải đủ tự tin truyền tải kiến thức chuyên ngành bằng tiếng Anh. Nếu thiếu năng lực ngôn ngữ, giáo viên có thể vô tình dùng ngôn ngữ thiếu chuẩn xác, ảnh hưởng đến kết quả học tập của học sinh. Để đảm bảo kết quả học cho học sinh trong các lớp EMI, giáo viên cần thành thạo cả tiếng Anh giao tiếp lẫn tiếng Anh học thuật.

Tuy nhiên, năng lực ngôn ngữ thôi là chưa đủ. Bên cạnh kỹ năng tiếng Anh, giáo viên cần có kiến thức chuyên môn sâu. Việc nắm vững nội dung môn học giúp giáo viên truyền tải khái niệm rõ ràng và tự tin giải đáp thắc mắc của học sinh. Khi tiếng Anh được giảng dạy như một ngoại ngữ, mục tiêu chính là phát triển khả năng tiếng Anh nên ngôn ngữ được đặt trong các bối cảnh nhằm thu hút người học. Còn trong lớp học EMI, ngôn ngữ chỉ là phương tiện giao tiếp, trọng tâm là giúp học sinh tiếp thu kiến thức môn học. Đây là sự khác biệt quan trọng, đòi hỏi giáo viên phải hiểu thấu đáo các chủ đề giảng dạy trong lớp.

Việt Nam đang chuyển sang giảng dạy bằng tiếng Anh, một hành trình đầy thách thức nhưng cũng mở ra nhiều cơ hội, đòi hỏi chiến lược quốc gia rõ ràng về đào tạo và hỗ trợ giáo viên. Ảnh: Pexels

Bên cạnh nội dung, cách thức truyền đạt cũng đóng vai trò quan trọng không kém. Phương pháp giảng dạy hiệu quả là chìa khóa thu hút học sinh và tạo môi trường học tập tích cực. Các kỹ thuật như học tập hợp tác, tham gia chủ động và đánh giá định kỳ đều có thể nâng cao khả năng tiếp thu và ghi nhớ của học sinh.

Đặc biệt quan trọng là năng lực phân hóa nội dung bài giảng để đáp ứng nhu cầu đa dạng của người học. Khi giảng dạy bằng tiếng Anh cho lớp học có trình độ ngôn ngữ không đồng đều, giáo viên cần điều chỉnh tài liệu phù hợp. Điều này giúp tất cả học sinh đạt được mục tiêu học tập phù hợp và tiến bộ rõ rệt. Nếu không phân hóa, học sinh có trình độ tiếng Anh thấp có thể gặp khó khăn, trong khi những em có năng lực cao hơn lại không phát huy hết tiềm năng.

Xây dựng chiến lược đào tạo quốc gia để triển khai thành công mô hình EMI

Theo Tiến sĩ Jennifer Howard, để hiện thực hóa mục tiêu của đề án EMI, việc phát triển năng lực cho đội ngũ giáo viên thông qua các chương trình đào tạo toàn diện cùng cơ chế bảo đảm chất lượng là vô cùng cần thiết.

Hợp tác với các chuyên gia hàng đầu thế giới có thể giúp thiết kế những chương trình đào tạo giáo viên và đào tạo đội ngũ nòng cốt hiệu quả. Một yếu tố quan trọng của các chương trình này là đảm bảo khả năng tiếp cận cho mọi giáo viên trên cả nước. Các mô hình đào tạo đổi mới, chẳng hạn như kết hợp hay trực tuyến, có thể giúp mở rộng cơ hội tiếp cận cho giáo viên trên phạm vi cả nước, đưa hoạt động bồi dưỡng chuyên môn chất lượng cao đến với giáo viên ở vùng sâu, vùng xa.

Ngay cả những chương trình đào tạo được thiết kế tốt nhất cũng cần đi kèm với hệ thống tiêu chuẩn chất lượng rõ ràng. Điểm then chốt là tạo điều kiện để giáo viên được rèn luyện ngôn ngữ một cách bài bản. Mục tiêu là giúp họ phát triển toàn diện kỹ năng tiếng Anh, đủ để giao tiếp tự tin và hiệu quả. Điều này sẽ tạo điều kiện để họ tương tác thực chất với người học. Bên cạnh đó, cần xây dựng văn hóa học thuật trong cộng đồng giảng dạy, trong đó việc sử dụng tiếng Anh cần được công nhận và khuyến khích.

Triển khai các biện pháp bảo đảm chất lượng là yếu tố quan trọng để duy trì chuẩn mực cao trong triển khai EMI. Điều này bao gồm việc xác lập các tiêu chí rõ ràng về năng lực ngôn ngữ, kiến thức chuyên môn và hiệu quả sư phạm. Các hình thức đánh giá định kỳ cùng cơ chế phản hồi sẽ giúp bảo đảm giáo viên đáp ứng được các chuẩn mực này và không ngừng hoàn thiện kỹ năng theo thời gian.

Dù việc triển khai EMI tại các trường học ở Việt Nam còn gặp nhiều thách thức, đây cũng là cơ hội để ngành giáo dục đổi mới và phát triển. Tư duy tiến bộ của Việt Nam cùng vai trò chiến lược của những cơ sở giáo dục uy tín trong hệ thống đang tạo nền tảng để tiến tới thành công. Tương lai của EMI tại Việt Nam sẽ không chỉ phụ thuộc vào chính sách, mà còn nằm ở cách chúng ta hỗ trợ và chuẩn bị cho đội ngũ giáo viên – những người giữ vai trò trung tâm trong quá trình chuyển đổi này.

Thái Phương