Đưa tiếng Anh thành ngôn ngữ thứ hai: Cần lộ trình chắc chắn và đồng bộ

Học sinh tại xã biên giới của Quảng Ngãi trong giờ học tiếng Anh.

Những yêu cầu đặt ra từ thực tiễn

Hội đồng Quốc gia Giáo dục và Phát triển nhân lực vừa tổ chức phiên họp xin ý kiến góp ý cho dự thảo Đề án đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai trong trường học giai đoạn 2025–2035, tầm nhìn đến năm 2045.

Chia sẻ về vấn đề này, ông Lê Xuân Quang, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS Nguyễn Văn Trỗi (xã Ya Ly, Quảng Ngãi), cho biết, tiếng Anh không chỉ là công cụ giao tiếp mà còn là “cánh cửa” mở ra tri thức toàn cầu. Đa số tài liệu khoa học, học thuật, văn hóa đều sử dụng tiếng Anh, vì vậy việc tiếp cận ngôn ngữ phổ quát này sẽ tạo lợi thế lớn cho học sinh Việt Nam trên con đường hội nhập.

Nhiều quốc gia châu Á như Singapore, Ấn Độ hay các nước dùng song song hai ngôn ngữ như Canada, Nam Phi đã chứng minh lợi ích rõ rệt khi tiếng Anh trở thành ngôn ngữ chính hoặc ngôn ngữ thứ hai. Tuy nhiên, theo ông Quang, Việt Nam cần chuẩn bị thận trọng bởi sự khác biệt về nền tảng ngôn ngữ giữa các vùng miền. Đặc biệt, ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, học sinh phải tiếp cận tiếng Anh như ngôn ngữ thứ ba, sau tiếng mẹ đẻ và tiếng Việt, dẫn đến mặt bằng tiếp thu không đồng đều.

Ông Quang nhấn mạnh yêu cầu chuẩn bị kỹ lưỡng đội ngũ giảng dạy, chương trình học, cơ sở vật chất và môi trường thực hành. Hiện cả nước còn thiếu trên 30.000 giáo viên tiếng Anh; một bộ phận giáo viên vẫn dạy theo phương pháp cũ, chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới. Bên cạnh đó, nhiều tài liệu giảng dạy chậm cập nhật, còn lúng túng khi tổ chức dạy các môn khoa học bằng tiếng Anh do thiếu giáo viên có chuyên môn song ngữ.

Về nền tảng ngôn ngữ, ông Quang cho rằng cần củng cố tiếng Việt – ngôn ngữ mẹ đẻ trước khi triển khai mạnh mẽ tiếng Anh để tránh gây rối loạn phát triển ngôn ngữ ở trẻ nhỏ. Ngoài ra, chương trình học chưa thật sự phù hợp giữa các vùng; chất lượng đầu tư cho giáo dục ngoại ngữ chênh lệch lớn do mặt bằng dân trí, điều kiện kinh tế khác nhau.

Cơ sở vật chất cũng là thách thức lớn. Nhiều trường vùng sâu, vùng xa vẫn thiếu phòng học tiếng Anh, thiết bị nghe nhìn, hoặc thậm chí thiếu cả phòng học kiên cố. Môi trường học tập và đánh giá chưa đồng bộ khiến việc đo lường tiến bộ của học sinh còn nhiều bất cập. Trong khi đó, các trường ở đô thị dễ dàng tiếp cận nguồn lực xã hội hóa, tạo lợi thế vượt trội.

Theo ông Quang, đề án muốn thành công phải được nghiên cứu sâu, trưng cầu phản biện rộng rãi và đầu tư dài hơi.

“Đây là nhiệm vụ quan trọng để nâng tầm con người Việt Nam trong thời đại mới, nhưng cần đi từng bước chắc chắn”, ông Quang nói.

Tạo môi trường học tiếng Anh thực chất và bền vững

Trường Tiểu học và THCS xã Xốp (Quảng Ngãi) quan tâm, chú trọng việc dạy tiếng Anh.

Đồng quan điểm, ông Trần Ngọc Mạnh, Hiệu trưởng Trường Tiểu học và THCS xã Xốp (Quảng Ngãi), cho rằng, đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai là nhiệm vụ lớn, đòi hỏi sự vào cuộc của toàn bộ hệ thống. Ông đề xuất các nhóm giải pháp trọng tâm nhằm nâng cao chất lượng dạy và học ngoại ngữ.

Về đội ngũ, cần đẩy mạnh bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng giao tiếp và phương pháp giảng dạy hiện đại cho giáo viên, nhất là ở vùng khó khăn. Việc mở rộng các khóa tập huấn, lớp học trực tuyến và chương trình giao lưu chuyên môn sẽ giúp giáo viên cập nhật kiến thức và nâng cao sự tự tin khi giảng dạy.

Về môi trường học tập, ông Mạnh nhấn mạnh vai trò của việc tạo “không gian tiếng Anh” trong trường học. Các câu lạc bộ tiếng Anh, ngày hội tiếng Anh, góc học tập, hoạt động ngoại khóa bằng tiếng Anh không chỉ tạo hứng thú mà còn giúp học sinh mạnh dạn sử dụng ngôn ngữ trong đời sống hằng ngày.

Về cơ sở vật chất, các trường cần được trang bị phòng học ngoại ngữ chuẩn, thiết bị nghe – nhìn, phần mềm học trực tuyến. Nguồn học liệu cũng phải phong phú, hấp dẫn và phù hợp với học sinh ở nhiều trình độ khác nhau, đặc biệt là trẻ vùng nông thôn, miền núi.

Về sự phối hợp giữa nhà trường – gia đình – xã hội, phụ huynh cần hiểu rõ tầm quan trọng của tiếng Anh để đồng hành cùng con. Bên cạnh đó, việc huy động nguồn lực xã hội hóa, sự tham gia của tổ chức, cá nhân sẽ góp phần thu hẹp khoảng cách giữa các địa phương.

Ở góc nhìn dài hạn, ông Mạnh cho rằng, tiếng Anh cần được xem như công cụ học tập mở rộng, đồng hành với các môn học khác, nhằm tăng tính ứng dụng và giúp học sinh hiểu rõ lợi ích thiết thực của ngoại ngữ.

“Học tiếng Anh không chỉ để thi, mà để mở cánh cửa vào cuộc sống”, ông Mạnh nói.

Dung Nguyễn