Đưa sản phẩm đổi mới sáng tạo Việt 'chào hàng' thế giới

Cầu nối giúp Việt Nam thu hút công nghệ nguồn

Tại Hội nghị giao ban xúc tiến thương mại với hệ thống thương vụ Việt Nam ở nước ngoài do Bộ Công Thương tổ chức ngày 31/7, ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương cho biết, phát triển thị trường cho các sản phẩm khoa học là chìa khóa để đưa khoa học và công nghệ trở thành nền tảng cốt lõi cho phát triển bền vững của quốc gia.

Xây dựng một hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn liền với thị trường, giúp sản phẩm khoa học, công nghệ Việt Nam có sức cạnh tranh tại thị trường quốc tế.

Ông đặc biệt nhấn mạnh vai trò của ngành Công Thương – trong đó có hệ thống Tham tán, Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài – như những “cầu nối chiến lược” giúp Việt Nam tiếp cận, thu hút công nghệ nguồn, từ đó thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong nước.

Tại Việt Nam, hệ sinh thái đổi mới sáng tạo đang phát triển mạnh mẽ với hơn 3.800 startup công nghệ, khoảng 74.000 doanh nghiệp công nghệ thông tin và đội ngũ hơn 1,2 triệu lao động chất lượng cao. Cả nước hiện có hơn 140 trường đại học, viện nghiên cứu và tổ chức hỗ trợ khởi nghiệp, bao gồm các vườn ươm, trung tâm và câu lạc bộ đổi mới sáng tạo, tạo thành một mạng lưới quan trọng thúc đẩy phong trào khởi nghiệp công nghệ. Nhiều lĩnh vực đang chứng kiến sự bứt phá của các startup Việt như công nghệ giáo dục, tài chính, du lịch, bất động sản, cho thấy tiềm năng to lớn của hệ sinh thái sáng tạo nội địa.

Tuy vậy, khả năng tiêu thụ sản phẩm khoa học – công nghệ Việt Nam trên thị trường quốc tế vẫn còn hạn chế. Điều này đặt ra yêu cầu cấp thiết phải tăng cường phối hợp giữa các Bộ, ngành, hiệp hội, doanh nghiệp và đặc biệt là phát huy vai trò “cầu nối” chiến lược của hệ thống Thương vụ Việt Nam ở nước ngoài – lực lượng tiên phong trong việc đưa sản phẩm đổi mới sáng tạo Việt Nam ra thế giới.

Ông Đỗ Tiến Thịnh, Phó Giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (Bộ Tài chính), nhận định rằng đổi mới sáng tạo đang là chiến lược phát triển cốt lõi của nhiều quốc gia trên thế giới, trong đó việc xây dựng hệ sinh thái sáng tạo và nâng cao năng lực quốc gia được xem là ưu tiên hàng đầu.

Trong năm 2024, Việt Nam đã ghi dấu nhiều bước tiến nổi bật trên bản đồ đổi mới sáng tạo toàn cầu: Tăng hai bậc, xếp hạng 56 thế giới về hệ sinh thái khởi nghiệp; lần đầu tiên Hà Nội và TP Hồ Chí Minh lọt vào top 200 thành phố khởi nghiệp hàng đầu, còn Đà Nẵng góp mặt trong top 1.000. Ngoài ra, Việt Nam cũng có 3 chỉ số đổi mới sáng tạo đứng đầu thế giới và 3 chỉ số khác nằm trong nhóm 10 quốc gia dẫn đầu, cho thấy sự bứt phá rõ rệt về năng lực công nghệ và đổi mới.

Hiện nay, hệ sinh thái khởi nghiệp Việt Nam quy tụ hơn 4.000 doanh nghiệp hoạt động ở nhiều lĩnh vực, cùng mạng lưới hỗ trợ gồm 1.400 tổ chức, 208 quỹ đầu tư, 79 cơ sở ươm tạo, khoảng 170 trường đại học – cao đẳng và hơn 20 trung tâm khởi nghiệp cấp địa phương và quốc gia. Đặc biệt, tổng vốn đầu tư mạo hiểm vào khởi nghiệp sáng tạo trong năm 2024 đạt 529 triệu USD, minh chứng cho sức hút ngày càng lớn của thị trường công nghệ và đổi mới sáng tạo Việt Nam trong mắt nhà đầu tư toàn cầu.

Đẩy mạnh ngành công nghệ thông tin

Về ngành phần mềm và công nghệ thông tin, bà Nguyễn Thị Thu Giang, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Phần mềm và Dịch vụ công nghệ thông tin Việt Nam (VINASA) cho hay, phần mềm và dịch vụ công nghệ thông tin của Việt Nam hiện đã có mặt tại hơn 30 thị trường, nhưng giá trị xuất khẩu vẫn còn nhỏ so với tiềm năng. Theo bà Giang, vấn đề là Việt Nam thiếu hệ thống xúc tiến quốc tế đủ mạnh để giúp doanh nghiệp tiếp cận nhà đầu tư, nhà phân phối và đối tác chiến lược tại các nước phát triển. Nhiều doanh nghiệp đổi mới sáng tạo hiện nay gặp khó khăn trong việc tiếp cận các chương trình xúc tiến thương mại, do chính sách hỗ trợ vẫn mang tính ngắn hạn, rời rạc, hoặc chưa phân biệt giữa doanh nghiệp sản xuất truyền thống và doanh nghiệp công nghệ. Do đó, bà Giang đưa ra kiến nghị cụ thể đối với hệ thống Thương vụ nhằm thúc đẩy kết nối thị trường quốc tế, mở rộng cơ hội cho ngành phần mềm Việt Nam.

Về phía ngành công nghiệp hỗ trợ, bà Trương Thị Chí Bình, Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Công nghiệp hỗ trợ Việt Nam (VASI), cho rằng sản phẩm công nghiệp hỗ trợ có hàm lượng công nghệ cao là nền tảng cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa, song lại đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận thị trường. Theo đó, bà Bình kiến nghị các cơ quan xúc tiến thương mại cần tập trung tháo gỡ các rào cản về chứng nhận tiêu chuẩn, thiếu thông tin thị trường và hạn chế trong quảng bá sản phẩm ra quốc tế.

Ông Nguyễn Mạnh Hùng, Tham tán Thương mại Việt Nam tại Đức cho biết, doanh nghiệp Đức đặc biệt quan tâm đến công nghệ tiết kiệm năng lượng, công nghệ xử lý rác thải, nông nghiệp thông minh... Việt Nam hoàn toàn có thể đáp ứng nếu có sản phẩm đạt tiêu chuẩn.

Theo ông Trần Minh, Phó Cục trưởng Cục Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi xanh (Bộ Công Thương), xúc tiến thương mại cho sản phẩm khoa học và công nghệ không thể giống xúc tiến cho nông sản hay hàng tiêu dùng. Điều này đòi hỏi quy trình đánh giá khác, thời gian chuẩn bị dài hơn và chi phí lớn hơn để vượt qua các rào cản kỹ thuật, tiêu chuẩn quốc tế.

Hệ sinh thái xúc tiến hiện chưa có các trung tâm xúc tiến chuyên biệt cho sản phẩm khoa học và công nghệ. Các hội chợ, triển lãm quốc tế của Việt Nam vẫn tập trung vào sản phẩm công nghiệp truyền thống. Trong khi đó, việc tham gia các sự kiện công nghệ tầm cỡ quốc tế như CES (Mỹ), Hannover Messe (Đức), TechCrunch (Mỹ), Slush (Phần Lan)... còn phụ thuộc nhiều vào nỗ lực riêng lẻ của doanh nghiệp hoặc tổ chức hỗ trợ. Việc thiếu các trung gian thương mại công nghệ (technology broker) và nền tảng xúc tiến số quốc gia cũng là rào cản lớn. Hiện chưa có cơ sở dữ liệu toàn diện về sản phẩm KH&CN đã được nghiên cứu và có khả năng thương mại hóa, khiến việc kết nối cung – cầu trở nên khó khăn.

Do đó, các chuyên gia khuyến nghị cần thúc đẩy mô hình “3 nhà” – Nhà nước, nhà khoa học và nhà doanh nghiệp phối hợp chặt chẽ để hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo gắn với thị trường; trong đó, vai trò Nhà nước kiến tạo là then chốt. Cùng đó, phát triển nền tảng xúc tiến thương mại số cho sản phẩm khoa học- công nghệ, giúp số hóa thông tin sản phẩm, chứng nhận, đánh giá, kết nối với hệ thống xúc tiến nước ngoài.

Lưu Hiệp