Đưa nông sản Việt vươn xa

Livestream bán hàng nông sản ngày càng trở nên phổ biến. Ảnh: Nguyễn Lương

Ông Nguyễn Kim Phúc - Phó Cục trưởng Cục Chuyển đổi số - Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NNMT) cho biết, đến nay cả nước có khoảng 290 doanh nghiệp (DN) nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (chiếm gần 3% tổng số DN nông nghiệp); 690 vùng sản xuất nông nghiệp, trong đó hơn 70% đạt tiêu chí vùng công nghệ cao; cùng gần 2.000 hợp tác xã (HTX) áp dụng công nghệ tiên tiến. Tuy tỷ lệ còn thấp, nhưng đây là tín hiệu cho thấy dư địa thị trường trong nông nghiệp còn rất lớn. Đáng chú ý, cơ giới hóa thông minh đang phát triển nhanh với khoảng 3.000 máy bay không người lái (drone) được sử dụng trong sản xuất, tạo nên những “cánh đồng số” đầy triển vọng. Cùng với đó, truy xuất nguồn gốc và quản lý chất lượng cũng có bước tiến quan trọng nhờ blockchain và IoT, hàng nghìn nông sản xuất khẩu đã được gắn mã số vùng trồng, mã QR để đáp ứng yêu cầu khắt khe của các thị trường nhập khẩu.

Tuy nhiên, thực tế cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Công nghệ chưa được phổ cập rộng rãi, hạ tầng viễn thông – công nghệ thông tin ở nông thôn, miền núi còn yếu, sóng 4G thiếu ổn định, internet băng thông rộng chưa phủ tới, khiến việc triển khai IoT hay drone gặp khó. Ngoài ra, trình độ của nhiều nông dân còn hạn chế nên khó tiếp cận công nghệ hiện đại.

Theo ông Nguyễn Minh Tiến - Giám đốc Trung tâm Xúc tiến thương mại và nông nghiệp, thực tiễn đang đặt ra yêu cầu cấp thiết về chuyển đổi số và đổi mới sáng tạo. Mô hình xúc tiến thương mại truyền thống dựa vào hội chợ, triển lãm trực tiếp đã đóng góp tích cực, nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế: Chi phí cao, phạm vi hẹp, khó đo lường hiệu quả và chưa đáp ứng yêu cầu kết nối liên tục, linh hoạt của thị trường toàn cầu. Do đó, việc chuyển đổi số trong xúc tiến thương mại là yêu cầu bắt buộc để đưa hàng nông sản Việt vươn xa.

“Xúc tiến thương mại số là chìa khóa để mở rộng quy mô, giảm chi phí, tăng hiệu quả, tiếp cận rộng hơn và phản hồi theo thời gian thực” - ông Tiến nhấn mạnh.

Trước yêu cầu từ thực tiễn, Chính phủ đã ban hành Chương trình Chuyển đổi số quốc gia nhưng theo ông Nguyễn Kim Phúc, chính sách hỗ trợ nông nghiệp số vẫn dàn trải, thiếu trọng tâm và chưa có cơ chế tài chính ưu đãi đủ mạnh. Việc áp dụng công nghệ còn manh mún, dữ liệu phân mảnh, thiếu kết nối, kho dữ liệu nông nghiệp quốc gia chưa đồng bộ. Nếu không sớm ban hành chuẩn dữ liệu và giao thức chung, sẽ khó hình thành hệ sinh thái số liên thông từ Trung ương tới địa phương.

Dù đứng trước nhiều thách thức song theo ông ông Phạm Duy Khánh – Giám đốc Trung tâm Phát triển nông thôn (Viện Chiến lược Chính sách NNMT) cho biết, Việt Nam có rất nhiều dư địa để phát triển xúc tiến thương mại số. Ông Khánh dẫn chứng, năm 2024, kinh tế số Việt Nam đóng góp 18,3% GDP, tăng trưởng 20% so với năm 2023, nhanh nhất Đông Nam Á. Dự kiến đến năm 2025, tỷ trọng này đạt 20,5% GDP và đến năm 2030 là 30–35% GDP, đưa Việt Nam vào top 30 toàn cầu về kinh tế số. Đây là nền tảng để thúc đẩy thương mại nông sản trực tuyến, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu và mở rộng thị trường.

Theo các chuyên gia, để thúc đẩy mạnh mẽ ứng dụng công nghệ, cần giải pháp đồng bộ từ thể chế, hạ tầng đến con người. Trong đó, nâng cao nhận thức và kỹ năng số cho lao động nông nghiệp là nền tảng; song song với đầu tư hạ tầng viễn thông, công nghệ thông tin tại nông thôn, miền núi, hướng tới đến năm 2025 - 2030 mọi thôn bản có internet băng thông rộng, phủ sóng 4G/5G ổn định, tỷ lệ sử dụng smartphone cao.

Ngoài ra, sớm xây dựng hệ sinh thái dữ liệu nông nghiệp mở, Bộ NNMT giữ vai trò “nhạc trưởng” trong thiết lập chuẩn dữ liệu chung; hoàn thiện cơ chế chính sách tài chính, thúc đẩy liên kết công tư, hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp số và triển khai lộ trình chuyển đổi số tổng thể.

“Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, các tiêu chuẩn kỹ thuật, yêu cầu phi thuế quan, truy xuất nguồn gốc, kiểm dịch và chứng nhận môi trường ngày càng trở thành “giấy thông hành” bắt buộc. Nếu không sớm xây dựng nền tảng xúc tiến thương mại số chuyên ngành nông nghiệp và môi trường, Việt Nam có nguy cơ tụt hậu” - ông Nguyễn Minh Tiến nhấn mạnh.

Khanh Lê