Dự thảo văn kiện Đại hội XIV: Xác lập mô hình tăng trưởng kinh tế mới

Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII công bố toàn văn Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV để lấy ý kiến góp ý rộng rãi từ nhân dân, kéo dài đến ngày 15/11.

Đây là lần đầu tiên trong lịch sử Đại hội, cả 3 văn kiện là báo cáo chính trị, báo cáo kinh tế - xã hội và báo cáo tổng kết công tác Xây dựng Đảng được trình bày trong một văn kiện. Việc tích hợp này thể hiện tinh thần tiếp tục đổi mới về cách xây dựng văn kiện, xuất phát từ thực tiễn mới của đất nước, sự phát triển nhận thức lý luận và tổ chức thực hiện của Đảng, bảo đảm sự nhất quán về nội dung; ngắn gọn, súc tích, dễ hiểu, dễ nhớ, dễ thực hiện.

Bước ngoặt để xác lập mô hình tăng trưởng mới

Theo dự thảo, sau 40 năm đổi mới, cơ đồ, tiềm lực, vị thế và uy tín quốc tế của đất nước đã được nâng lên một tầm cao mới. Tăng trưởng kinh tế giai đoạn 2021 - 2025 đạt bình quân khoảng 6,3%/năm, thuộc nhóm nước tăng trưởng cao của khu vực và thế giới. Quy mô GDP năm 2025 ước đạt trên 510 tỷ USD, thu nhập bình quân đầu người đạt khoảng 5.000 USD, đưa Việt Nam vào nhóm nước có thu nhập trung bình cao. Chất lượng tăng trưởng có bước chuyển biến tích cực, đóng góp của các nhân tố tổng hợp (TFP) vào tăng trưởng kinh tế đạt khoảng 47%.

Dự thảo báo cáo cũng chỉ ra những mặt hạn chế, tồn tại như thể chế còn chồng chéo, thiếu đồng bộ, tăng trưởng dưới mức tiềm năng. Năng lực, trình độ công nghệ còn yếu, thiếu những ngành công nghiệp nền tảng, khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo chưa trở thành động lực chính. Sự phân hóa giàu - nghèo, bất bình đẳng xã hội có xu hướng gia tăng,...

Từ đó, dự thảo văn kiện xác định giai đoạn 2026-2030 phải là bước ngoặt để Việt Nam xác lập và chuyển sang mô hình tăng trưởng mới, cơ cấu lại nền kinh tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, lấy khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số làm động lực chính.

Văn kiện đã xác định rõ các giai đoạn phát triển cụ thể của Việt Nam: Đến năm 2030 trở thành nước đang phát triển có công nghiệp hiện đại, thu nhập trung bình cao; đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao vì một nước Việt Nam hòa bình, độc lập, dân chủ, giàu mạnh, phồn vinh, văn minh, hạnh phúc.

Để đạt được mục tiêu đó, văn kiện đã đưa ra các mục tiêu, chỉ tiêu phát triển chủ yếu 5 năm 2026 - 2030. Trong đó có hai chỉ tiêu rất quan trọng về kinh tế là đạt tốc độ tăng trưởng cho giai đoạn 2026 - 2030 từ 10%/năm trở lên, GDP bình quân đầu người đến năm 2030 đạt khoảng 8.500 USD.

Năng suất lao động đạt khoảng 8,5%/năm, đóng góp của năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) trên 55%, tỷ trọng kinh tế số đạt khoảng 30% GDP, tỷ lệ đô thị hóa đạt trên 50%; tỷ lệ lao động qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đạt 35 - 40%...

Ba đột phá chiến lược được tập trung để đáp ứng yêu cầu phát triển nhanh, bền vững đất nước được văn kiện đề cập: Đầu tiên là đột phá mạnh mẽ về thể chế phát triển, thúc đẩy đột phá về khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số phục vụ, kiến tạo phát triển. Thứ hai, Việt Nam tập trung phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, trình độ cao. Thứ ba, hoàn thiện đồng bộ và đột phá mạnh mẽ trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhất là kết cấu hạ tầng giao thông, đồng thời ưu tiên hạ tầng số, xanh, năng lượng…

Văn kiện cũng yêu cầu tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Nghiên cứu sửa đổi tổng thể Hiến pháp năm 2013 phù hợp với thực tiễn, yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Lấy khoa học công nghệ là trọng tâm

Dự thảo văn kiện khẳng định, lấy khoa học công nghệ là trọng tâm để làm mới các động lực tăng trưởng truyền thống. Theo đó, dự thảo yêu cầu hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển khoa học, công nghệ phù hợp với nguyên tắc thị trường, chuẩn mực và thông lệ quốc tế. Các lĩnh vực được ưu tiên là công nghiệp điện tử, chip bán dẫn, trí tuệ nhân tạo, công nghệ hạt nhân, năng lượng nguyên tử, năng lượng mới, công nghệ không gian vũ trụ, công nghệ lượng tử.

Việt Nam cũng thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất và phương thức sản xuất mới, trọng tâm phát triển kinh tế số, kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, xây dựng xã hội số, thân thiện với môi trường sinh thái. Mục tiêu phấn đấu là đến năm 2030, tỉ trọng kinh tế số sẽ đạt khoảng 30% GDP.

Văn kiện cũng đặt mục tiêu ưu tiên phát triển, từng bước làm chủ công nghệ sản xuất trong một số ngành công nghiệp mới nổi. Cụ thể, công nghiệp chip bán dẫn, công nghiệp robot và tự động hóa, trí tuệ nhân tạo, vật liệu tiên tiến, vật liệu phục vụ công nghiệp cơ khí chế tạo, công nghiệp sinh học, công nghiệp môi trường, năng lượng tái tạo, năng lượng mới. Qua đó, từng bước thể hiện khát vọng nắm giữ công nghệ cốt lõi, tạo sức mạnh cho quốc gia trong kỷ nguyên mới.

Lấy con người là hạt nhân của phát triển bền vững

Trong cấu trúc tổng thể của văn kiện, con người được đặt ở trung tâm với vai trò vừa là mục tiêu, vừa là động lực của mọi chính sách. Việt Nam xác lập "bốn hệ giá trị" - quốc gia, văn hóa, gia đình và con người - như nền tảng của thời kỳ phát triển mới, coi hạnh phúc và sự hài lòng của nhân dân là thước đo thành công của Nhà nước.

Giáo dục được xác định là quốc sách hàng đầu, quyết định tương lai dân tộc. Văn kiện đặt mục tiêu xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, công bằng, hội nhập quốc tế; thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về hiện đại hóa giáo dục; phát triển giáo dục công lập làm trụ cột, ngoài công lập là cấu phần quan trọng.

Việt Nam sẽ đưa năng lực số (AI) vào chương trình phổ thông, từng bước đưa tiếng Anh trở thành ngôn ngữ thứ hai, xây dựng một số trường đại học định hướng nghiên cứu thành trung tâm khoa học, đổi mới sáng tạo ngang tầm khu vực. Chính sách ưu đãi đặc thù cho đội ngũ nhà giáo, nhà khoa học, cán bộ quản lý giáo dục sẽ được thực hiện.

Song song với giáo dục là chiến lược phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao. Việt Nam chủ động hội nhập quốc tế về giáo dục, thu hút nhân tài, chuyên gia trong và ngoài nước, xây dựng xã hội học tập suốt đời, coi tri thức là vốn xã hội quý giá nhất.

Ở lĩnh vực y tế, văn kiện hướng tới hệ thống y tế công bằng, hiệu quả, bền vững, mọi người dân được khám sức khỏe định kỳ, tiến tới miễn viện phí cơ bản và bao phủ bảo hiểm toàn dân. Chính sách an sinh đa tầng được triển khai, bảo đảm không ai bị bỏ lại phía sau. Mục tiêu đến 2030 cơ bản không còn hộ nghèo, tuổi thọ trung bình đạt 75,5 năm với 68 năm sống khỏe.

Văn hóa và xã hội được khẳng định là nền tảng tinh thần của phát triển. Lần đầu tiên, Báo cáo Chính trị đưa khái niệm "hệ giá trị quốc gia, hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia đình và chuẩn mực con người Việt Nam" vào văn kiện Đại hội, thể hiện bước tiến nhận thức: Phát triển không chỉ là tăng trưởng mà còn là nâng tầm con người. Văn hóa không còn là phần phụ, mà là nguồn lực nội sinh của phát triển. Việt Nam sẽ phát triển công nghiệp văn hóa, bảo tồn di sản, khuyến khích sáng tạo nghệ thuật, thúc đẩy bình đẳng giới, bảo đảm quyền tự do tín ngưỡng và sự đa dạng văn hóa.

Đại biểu Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: Media Quốc hội.

Chia sẻ với Mekong ASEAN, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh - Đoàn ĐBQH tỉnh Lâm Đồng nhìn nhận, Dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV được biên soạn công phu, đánh giá thẳng thắn, trung thực về chặng đường phát triển của đất nước trong 40 năm qua; chỉ ra những hạn chế, khó khăn, rút ra những bài học kinh nghiệm; từ đó đề ra những định hướng, giải pháp căn cơ cho sự phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Theo đại biểu, dự thảo văn kiện đã xác định chuyển đổi mô hình tăng trưởng kinh tế dựa vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Đây là một chủ trương rất đúng đắn, phù hợp, cụ thể hóa định hướng phát triển mới của đất nước trong Kỷ nguyên vươn mình của dân tộc.

Việc xác lập mô hình tăng trưởng mới dựa trên nền tảng khoa học công nghệ, theo đại biểu tỉnh Lâm Đồng là một xu thế tất yếu trong giai đoạn hiện nay; mở ra cơ hội để Việt Nam phát triển, vượt khỏi bẫy thu nhập trung bình.

Cơ cấu lại nền kinh tế gắn với đổi mới mô hình tăng trưởng đã chuyển từ chiều rộng sang chiều sâu hơn, chú trọng năng suất, khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đổi mới thể chế được đẩy mạnh, nhiều luật lớn được sửa đổi, đây là một trong những tiền đề rất quan trọng để Việt Nam bước vào một giai đoạn tăng trưởng cao và thực chất, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh tin tưởng.

Theo chương trình của kỳ họp thứ 10, hôm nay ngày 4/11, Quốc hội sẽ thảo luận và cho ý kiến về dự thảo Văn kiện trình Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng.

Kiều Chinh