Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ Phát huy tối đa tiềm năng, trí tuệ Việt Nam

Thúc đẩy và tạo thuận lợi khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ

Luật Sở hữu trí tuệ được ban hành lần đầu tiên vào năm 2005 và được sửa đổi, bổ sung vào các năm 2009, 2019 và 2022. Về cơ bản, các quy định pháp luật về sở hữu trí tuệ hiện hành đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ đối với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ.

Tuy nhiên, Luật Sở hữu trí tuệ còn có một số bất cập như: chưa có những quy định cụ thể về các biện pháp để thúc đẩy và tạo thuận lợi cho việc khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ trong khi năng lực khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ của các tổ chức, cá nhân Việt Nam còn hạn chế; quy định về cấp phép chưa rõ ràng; việc định giá còn gặp nhiều khó khăn nên chưa thúc đẩy được thị trường về quyền sở hữu trí tuệ.

Ảnh minh họa. nguồn: internet

Các quy định về thủ tục cấp quyền sở hữu trí tuệ còn phức tạp, thời gian thực hiện kéo dài, chưa đáp ứng được yêu cầu về đơn giản hóa, cắt giảm thời gian thực hiện thủ tục hành chính về sở hữu trí tuệ; quy định về sáng chế mật chưa có quy trình phê duyệt rõ ràng, gây ùn tắc trong đăng ký quốc tế.

Quy định về bảo vệ quyền còn chưa đủ mạnh, thiếu tính răn đe, nguồn lực hỗ trợ công tác thực thi, đặc biệt là công tác giám định còn hạn chế (việc giám định sở hữu công nghiệp chậm và thiếu minh bạch); đội ngũ nhân lực trong cơ quan bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ thiếu chuyên môn kỹ thuật; thiếu cơ chế hỗ trợ tích cực doanh nghiệp trong việc thực hiện các biện pháp bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ.

Quy định về kiểm soát lạm dụng độc quyền và chống độc quyền trong sở hữu trí tuệ chưa đủ rõ ràng, trong khi đó, quyền độc quyền về sở hữu trí tuệ được trao rộng rãi, dễ dẫn đến lạm dụng quyền sở hữu trí tuệ.

Bên cạnh đó, phạm vi bảo hộ sở hữu công nghiệp còn hẹp, chưa xử lý được các vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (ví dụ: vấn đề liên quan đến trí tuệ nhân tạo - AI, tài sản số, thiết kế giao diện người dùng...).

Việt Nam đặt mục tiêu tăng trưởng GDP “hai con số” trong giai đoạn 2026 - 2030, hướng tới nhóm nước thu nhập trung bình cao vào năm 2030 và nhóm nước thu nhập cao vào năm 2045. Cùng với đó là mục tiêu trở thành quốc gia số vào năm 2030, với sự phát triển mạnh mẽ của Chính phủ số, kinh tế số và xã hội số, đồng thời hình thành các doanh nghiệp công nghệ số Việt Nam có khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Để góp phần hiện thực hóa các mục tiêu đó, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung Luật Sở hữu trí tuệ đã tập trung vào 5 nhóm nội dung chính sách, gồm: hỗ trợ tạo ra và khai thác thương mại các đối tượng quyền sở hữu trí tuệ nhằm thúc đẩy đổi mới sáng tạo; đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ; nâng cao hiệu quả của hoạt động bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; bảo đảm thi hành đầy đủ cam kết quốc tế của Việt Nam về bảo hộ sở hữu trí tuệ trong quá trình hội nhập; cập nhật các vấn đề mới trong bảo hộ sở hữu trí tuệ trên thế giới phù hợp với chính sách và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của Việt Nam.

Về chính sách đơn giản hóa thủ tục hành chính, tạo thuận lợi cho việc đăng ký, xác lập quyền sở hữu trí tuệ, dự thảo Luật đề xuất sửa đổi, hoàn thiện quy định về thủ tục kiểm soát an ninh sáng chế và sáng chế mật trước khi đăng ký ra nước ngoài.

Rà soát các chính sách mới để quy định chuyển tiếp đầy đủ, khả thi

Báo cáo thẩm tra dự án Luật của Ủy ban Pháp luật và Tư pháp tán thành sự cần thiết, mục đích xây dựng Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ và cho rằng, nội dung dự thảo Luật phù hợp với chủ trương, đường lối của Đảng; bảo đảm tính hợp hiến, cơ bản bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, tính tương thích với điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện các quy định của dự thảo Luật liên quan trí tuệ nhân tạo để đáp ứng yêu cầu phát triển, bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của chủ thể quyền sở hữu trí tuệ; đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, tăng cường phân cấp, phân quyền và chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ.

Đối với các điều, khoản khác của Luật Sở hữu trí tuệ được sửa đổi, bổ sung, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo: chỉnh lý quy định về ủy quyền đại diện trong các thủ tục liên quan đến quyền sở hữu công nghiệp tại Điều 107 để thống nhất với quy định của Bộ luật Dân sự; rà soát các điều kiện cấp thẻ giám định viên sở hữu trí tuệ tại Điều 201 để phù hợp với tính chất chuyên môn kỹ thuật của hoạt động giám định sở hữu trí tuệ; chỉnh lý quy định tại khoản 4 Điều 219a vì việc quy định cơ chế sử dụng ngân sách đối với hoạt động sở hữu trí tuệ đặc thù thuộc thẩm quyền của Chính phủ theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước

Ủy ban Pháp luật và Tư pháp cũng đề nghị, cơ quan chủ trì soạn thảo rà soát các quy định có liên quan đến sở hữu trí tuệ tại một số dự thảo luật nhưLuật Đầu tư (sửa đổi), Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Chuyển giao công nghệ, Luật Công nghệ cao (sửa đổi), Luật Chuyển đổi số... trình Quốc hội thông qua tại Kỳ họp thứ Mười để bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất của hệ thống pháp luật; rà soát các chính sách mới của dự thảo Luật để quy định nội dung chuyển tiếp bảo đảm đầy đủ, khả thi.

Nhật An