Dự thảo Luật Dân số: Thích ứng già hóa dân số trong giai đoạn mới, hướng tới chăm sóc toàn diện cho người cao tuổi

Nhiều thách thức khi dân số già hóa nhanh

Việt Nam chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Theo dữ liệu dân cư quốc gia, hiện cả nước có khoảng 16,1 triệu người cao tuổi, chiếm hơn 16% dân số. Dự báo năm 2049, cứ 4 người dân thì có 1 người trên 60 tuổi, đánh dấu thời điểm Việt Nam trở thành quốc gia có dân số già.

Bộ Y tế cho biết, tuổi thọ trung bình của người Việt đã đạt 74,7 tuổi, song số năm sống khỏe mạnh chỉ khoảng 65,4 năm. Trung bình mỗi người cao tuổi sống chung với 2–3 bệnh mạn tính, phổ biến là tim mạch, đái tháo đường, bệnh xương khớp hay suy giảm trí nhớ.

Tốc độ già hóa nhanh khiến hệ thống y tế, an sinh xã hội và bảo hiểm y tế chịu nhiều áp lực. Nhu cầu khám chữa bệnh, đặc biệt là điều trị bệnh mạn tính tăng mạnh, trong khi nguồn nhân lực y tế lão khoa còn thiếu và mạng lưới chăm sóc dài hạn chưa phát triển.

Người già kiểm tra sức khỏe. Ảnh BVLKTW

Theo PGS.TS Nguyễn Trung Anh, Giám đốc Bệnh viện Lão khoa Trung ương cho biết, một nghiên cứu cho thấy, chi phí y tế cho người già gấp 7-10 lần người trẻ. Người cao tuổi sử dụng tới 50% tổng lượng thuốc chữa bệnh hiện nay. Trung bình người trên 60 tuổi mắc 2,6 bệnh, người trên 80 tuổi mắc tới 6,9 bệnh. Với thu nhập thấp, sức khỏe suy giảm, người cao tuổi đang gặp rất nhiều khó khăn trong điều trị và chăm sóc, nhất là giai đoạn cuối đời

Trong khi đó, biến đổi cấu trúc gia đình với xu hướng con cái đi làm xa, sống tách biệt khiến việc chăm sóc người cao tuổi tại nhà ngày càng khó khăn. Những thách thức này càng đòi hỏi chính sách mới về chăm sóc sức khỏe, an sinh, y tế, hưu trí và cả dịch vụ chăm sóc dài hạn, trong đó có dịch vụ dưỡng lão.

Chính sách hướng tới “già hóa chủ động”

Theo các chuyên gia, già hóa dân số là xu thế không thể đảo ngược, nhưng cũng là cơ hội để Việt Nam tái cấu trúc hệ thống y tế, an sinh và phát triển các ngành dịch vụ mới. Việc thích ứng sẽ giúp người cao tuổi được sống khỏe, sống hạnh phúc và tiếp tục đóng góp cho xã hội.

Nhằm ứng phó với tốc độ già hóa dân số, Dự thảo Luật Dân số đã bổ sung nhiều nội dung quan trọng liên quan đến người cao tuổi, trong đó có việc phát triển cơ sở chăm sóc ban ngày và bán trú – mô hình phù hợp với điều kiện xã hội Việt Nam hiện nay.

Bộ Y tế đã đưa vào Dự thảo Luật Dân số hai loại hình mới: Cơ sở chăm sóc người cao tuổi ban ngày và cơ sở chăm sóc người cao tuổi bán trú. Đây được xem là mô hình phù hợp với điều kiện xã hội Việt Nam hiện nay.

Ông Nguyễn Xuân Trường, Trưởng phòng Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi (Cục Dân số). Ảnh: Trần Minh

Ông Nguyễn Xuân Trường, Trưởng phòng Chăm sóc sức khỏe người cao tuổi (Cục Dân số) cho biết: “Mô hình chăm sóc ban ngày giúp người cao tuổi được theo dõi sức khỏe, ăn uống, vận động, phục hồi chức năng và giao lưu trong ngày và về nhà vào buổi tối. Đây là hướng đi nhân văn, vừa giảm gánh nặng cho gia đình, vừa giúp người cao tuổi duy trì đời sống tinh thần phong phú”.

Dự thảo Luật cũng đề cập việc phát triển nguồn nhân lực lão khoa – lĩnh vực đang rất thiếu tại Việt Nam. Bộ Y tế sẽ xây dựng kế hoạch đào tạo dài hạn, bao gồm chương trình đào tạo bác sĩ, điều dưỡng, kỹ thuật viên lão khoa, đồng thời khuyến khích ứng dụng công nghệ và khoa học hiện đại trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi.

Nghị quyết số 72 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu tới năm 2030, tuổi thọ trung bình người Việt đạt 75,5 tuổi, trong đó số năm sống khỏe mạnh đạt tối thiểu 68 năm. Đây cũng là lần đầu tiên chỉ tiêu chất lượng cuộc sống người cao tuổi được đưa vào Nghị quyết của Đảng, thể hiện tầm nhìn dài hạn, nhân văn và tiến bộ.

Nam Đỗ