Dự thảo Luật Báo chí (sửa đổi): giải quyết 7 vấn đề lớn

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn chủ trì phiên họp. Ảnh: Trần Huấn

Trình bày dự thảo luật, Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng cho biết, dự án luật này quy định về quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân; tổ chức và hoạt động báo chí; quyền và nghĩa vụ của cơ quan báo chí; quản lý Nhà nước về báo chí.

Theo đó, dự án Luật Báo chí (sửa đổi) được xây dựng theo bố cục hợp lý, kết cấu thành 4 Chương, 50 Điều, giảm 2 Chương và 11 Điều so với Luật Báo chí hiện hành. Cấu trúc 4 Chương bao gồm: Chương 1 là những quy định chung (13 Điều); Chương 2 là tổ chức báo chí (16 Điều); Chương 3 là hoạt động của báo chí (20 Điều); và Chương 4 là điều khoản thi hành (1 Điều). Trong tổng số các điều khoản, luật sửa đổi giữ nguyên 9 Điều, bổ sung nội dung 38 Điều, làm mới 3 Điều và lược bỏ 6 Điều.

Dự án luật bám sát bốn nhóm chính sách đã được thông qua tại Nghị quyết số 148 của Chính phủ, đồng thời giải quyết những vấn đề phát sinh trong thực tiễn theo chủ trương sắp xếp tinh gọn bộ máy, bao gồm cả việc sắp xếp tinh gọn cơ quan báo chí, và liên quan đến phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương.

Bốn nhóm chính sách này là: Tăng cường công tác quản lý đối với hoạt động báo chí (gồm 7 vấn đề); Nâng cao chất lượng người làm báo và đảm bảo cơ quan báo chí (5 nội dung); Thúc đẩy phát triển kinh tế báo chí (4 nội dung); và Điều chỉnh hoạt động của cơ quan báo chí trên không gian mạng. Dự thảo luật cũng phải đảm bảo quyền tự do báo chí, quyền tự do ngôn luận trên báo chí của công dân, phù hợp với Hiến pháp.

Bộ trưởng Bộ Văn hóa – Thể thao và Du lịch Nguyễn Văn Hùng trình bày Tờ trình. Ảnh: Văn phòng Quốc hội cung cấp.

Bộ trưởng Nguyễn Văn Hùng đã nêu bật hai nhóm quy định mới quan trọng. Thứ nhất, về quy định thu hồi giấy phép (Điều 20): Nội dung này quy định rõ nội hàm thu hồi giấy phép hoạt động báo chí, theo đó cơ quan báo chí phải chấm dứt hoạt động khi bị thu hồi giấy phép.

Lý do đề xuất quy định này là bởi quy định hiện tại về quản lý giấy phép còn thiếu, chưa rõ các trường hợp thu hồi. Điều 59 của Luật Báo chí 2016 có quy định hình thức thu hồi giấy phép nhưng lại thiếu quy định cụ thể về các trường hợp thu hồi khi bị vi phạm. Hơn nữa, pháp luật về xử lý vi phạm hành chính không có hình thức thu hồi giấy phép, dẫn đến thiếu chế tài răn đe cao hơn và không thể ngăn chặn triệt để các hành vi vi phạm. Việc bổ sung quy định thu hồi giấy phép là để cụ thể hóa Chính sách 1 trong vấn đề xây dựng về báo chí.

Thứ hai, về hoạt động báo chí trên không gian mạng (Điều 30 và Điều 31): Đây là hai điều mới được thiết kế, quy định về hoạt động báo chí trên không gian mạng và trách nhiệm của cơ quan quản lý báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng. Dự thảo luật quy định các nguyên tắc quản lý hoạt động, trách nhiệm của cơ quan báo chí khi mở kênh nội dung trên không gian mạng, và trách nhiệm của cơ quan vận hành nền tảng số báo chí quốc gia.

Để đảm bảo hoạt động chỉ đạo theo hướng linh hoạt, phù hợp với thực tiễn, luật mới đã giao cho Chính phủ quy định chi tiết tổng số 19 điều, và Bộ VHTTDL quy định chi tiết 6 điều. Dự kiến sẽ có 5 Nghị định và 3 Thông tư để quy định chi tiết và hướng dẫn luật. Đặc biệt, tinh thần phân cấp, phân quyền được thể hiện rõ khi 10 thủ tục hành chính đối với cơ quan quản lý báo chí, tổ chức, doanh nghiệp nhà nước được phân cấp cho địa phương xử lý.

Đáng chú ý, dự kiến luật sẽ cắt giảm 20 thủ tục hành chính, giảm từ 68 thủ tục theo luật cũ xuống còn 48 thủ tục hành chính. Mục đích là để đơn giản hóa, giảm các điều kiện, giảm thời gian giải quyết và giảm chi phí tuân thủ thủ tục hành chính.

Luật sửa đổi tiếp tục khẳng định báo chí ở Việt Nam là báo chí cách mạng, hướng đến xây dựng nền báo chí chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại theo tinh thần Đại hội 13 của Đảng. Luật bổ sung quy định điều kiện cấp phép hoạt động báo chí đối với các tổ chức xã hội, tổ chức xã hội nghề nghiệp và giao cho Chính phủ quy định chi tiết.

Dự án luật nhằm giải quyết 7 vấn đề lớn, bao gồm: Mở rộng không gian hoạt động của báo chí trên không gian mạng để định hướng thông tin; Hình thành các cơ quan chủ lực lớn, đủ mạnh; Thúc đẩy các nguồn lực xã hội cho báo chí phát triển; Khắc phục những bất cập, vướng mắc của Luật Báo chí năm 2016; Phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương; Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước về báo chí (tăng cường quản lý tạp chí và phóng viên, hạn chế tình trạng "nhũng nhiễu, quấy rầy"); và Nâng cao chất lượng đội ngũ người làm báo.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Trần Huấn

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn đề nghị xem xét bảo đảm tính thống nhất, khả thi của hệ thống pháp luật, nhất là các quy định của dự thảo Luật với các luật liên quan, như Luật An ninh mạng, Luật Thuế thu nhập doanh nghiệp, Luật Sở hữu trí tuệ... các quy định về đơn vị sự nghiệp công lập; bảo đảm yêu cầu tăng cường quản lý và phát triển các loại hình truyền thông, thông tin trên nền tảng số. Dự thảo Luật cần có cơ chế phù hợp để phát triển sự nghiệp báo chí cách mạng, tăng cường sự hiện diện của báo chí cách mạng trên các nền tảng xã hội, giữ vững mặt trận thông tin tuyên truyền trước sự phát triển của các nền tảng xuyên biên giới.

Chủ tịch Quốc hội yêu cầu tiếp tục sắp xếp hệ thống báo chí, truyền thông theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, đúng theo tinh thần Nghị quyết số 18-NQ/TW và cuộc cách mạng sắp xếp về tổ chức bộ máy; tăng cường trách nhiệm của các cơ quan chủ quản, người đứng đầu. Cùng với đó, có giải pháp hiệu quả, chấn chỉnh, xử lý nghiêm các sai phạm, nhất là những sai phạm trên môi trường mạng; thực hiện tốt thông tin, tuyên truyền, tạo sự đồng thuận, niềm tin xã hội, khơi dậy khát vọng phát triển Việt Nam hùng cường, thịnh vượng và cổ vũ các mô hình, cách làm sáng tạo, gương người tốt, việc tốt. Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý phát triển cơ quan, tập đoàn báo chí chủ lực quốc gia, có vai trò định hướng thông tin.

Đối với cơ chế đặc thù về tài chính, Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu, xem xét kỹ lưỡng, bảo đảm đầy đủ các cơ sở về các nội dung liên quan tới kinh tế báo chí; hướng dẫn cụ thể, tạo điều kiện thuận lợi cho cơ quan báo chí trong quá trình triển khai thực hiện. Hoạt động báo chí trên không gian mạng phải bảo đảm chủ quyền, an ninh thông tin quốc gia.

Kết luận nội dung này, Phó chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh nêu rõ: Về Cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, đây là điểm mới, thể hiện tư duy tiếp cận với xu hướng hội tụ báo chí, truyền thông công nghệ trong thời đại số.

Phó chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo tiếp tục nghiên cứu, làm rõ tiêu chí xác định cơ quan truyền thông chủ lực đa phương tiện, quy mô, cơ cấu tổ chức, phạm vi hoạt động, cơ chế tài chính và nhân sự, xem xét mối quan hệ giữa mô hình này và quy hoạch phát triển mạng lưới cơ sở báo chí sau năm 2025, bảo đảm tính kế thừa, đồng bộ, không tạo cơ chế đặc quyền hay trùng lặp chức năng, nhiệm vụ giữa các cơ quan báo chí.

Dự kiến dự án Luật Báo chí (sửa đổi) sẽ được Quốc hội xem xét, thông qua tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV.

Quang Trung