Dự thảo Luật AI: ĐBQH nói phạt vi phạm 2 tỉ là còn thấp

Thảo luận tại tổ về Dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo (AI), các đại biểu Quốc hội (ĐBQH) nhận định đây là một đạo luật khó, đòi hỏi phải rà soát kỹ lưỡng để đảm bảo tính nhất quán trong hệ thống pháp luật, tránh chồng chéo, và nâng cao tính khả thi khi áp dụng vào thực tiễn.

Chồng chéo với Bộ Luật Dân sự

Các ĐBQH thuộc Tổ 3 (gồm Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa và Tây Ninh) nhấn mạnh sự cần thiết phải rà soát nhiều lần để đảm bảo tính nhất quán và tránh sự chồng chéo của Luật AI với các luật khác như Luật Công nghiệp Công nghệ số, Luật Dữ liệu, Bộ luật Dân sự, Luật Khoa học Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, cũng như các quy định về Chuyển đổi số, Giao dịch điện tử và Thương mại điện tử.

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa). - Ảnh: Quochoi.vn

Đại biểu Lê Thanh Hoàn (Đoàn ĐBQH tỉnh Thanh Hóa) bày tỏ lo ngại rằng, nếu không rà soát kỹ lưỡng, các nội dung về AI có thể bị quy định rải rác ở nhiều luật khác nhau, dẫn đến trùng lặp về mặt quản lý.

Liên quan đến quy định về bồi thường thiệt hại trong dự thảo Luật AI, đại biểu Lê Thanh Hoàn chỉ ra sự mâu thuẫn và chồng chéo với Bộ luật Dân sự. Theo đó, dự thảo Luật AI quy định về bồi thường thiệt hại trong hai trường hợp: Thiệt hại do tự thân hệ thống AI rủi ro cao gây ra: Áp dụng quy định bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra theo pháp luật dân sự (Điều 61 Bộ luật Dân sự). Thiệt hại do hành vi vi phạm trong quản lý sử dụng hệ thống AI: Tổ chức cá nhân phải bồi thường.

Đại biểu Hoàn phân tích, nếu thiệt hại do tự thân AI gây ra, bồi thường theo nguồn nguy hiểm cao độ, chủ sở hữu hoặc người vận hành gần như luôn phải bồi thường (trừ trường hợp do lỗi vô ý của người bị thiệt hại hoặc sự kiện bất khả kháng). Tuy nhiên, việc quy định tiếp rằng nếu do hành vi vi phạm trong quản lý sử dụng hệ thống AI thì tổ chức cá nhân phải bồi thường lại gây ra mâu thuẫn.

Theo ông Hoàn, cách viết này chồng chéo với pháp luật dân sự và không thống nhất ngay trong chính Dự thảo Luật, vì nó đưa ra hai cơ chế bồi thường có vẻ độc lập nhưng lại liên quan đến cùng một đối tượng là hệ thống AI.

Xem xét lại các quy định về xử lý vi phạm

Các đại biểu cũng bày tỏ lo ngại về tính khả thi trong thực hiện các quy định xử lý vi phạm, đồng thời cho rằng một số mức xử phạt chưa đủ sức răn đe đối với các tập đoàn công nghệ lớn.

ĐBQH Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh). - Ảnh: Quochoi.vn

Tham gia thảo luận, ĐBQH Hoàng Thị Thanh Thúy (Đoàn ĐBQH tỉnh Tây Ninh) đưa ra nhận định việc áp dụng mức phạt theo doanh thu được quy định tại điểm a, khoản 2, Điều 30 của dự thảo luật là phù hợp với xu thế quốc tế. Cụ thể, dự thảo quy định về mức phạt tối đa 2% doanh thu tại Việt Nam (hoặc 2% doanh thu toàn cầu nếu tái phạm). Tuy nhiên, bà cũng đưa ra những khó khăn khi đưa quy định này vào thực tiễn, cụ thể:

- Thứ nhất là: Nhiều tập đoàn công nghệ xuyên biên giới không có pháp nhân hoặc không hạch toán doanh thu riêng cho thị trường Việt Nam.

- Thứ hai: Với doanh nghiệp không có hiện diện thương mại tại Việt Nam, cơ quan quản lý gặp khó khăn trong việc xác định doanh thu, ban hành và tổ chức thi hành quyết định xử phạt.

- Thứ ba là việc áp dụng mức phạt theo doanh thu là không phổ biến, cần nghiên cứu kỹ để tránh mâu thuẫn với pháp luật hiện hành (trừ các lĩnh vực đặc thù như cạnh tranh).

- Thứ tư, AI có khả năng tự vận hành và tự sinh nội dung, gây khó khăn trong việc phân biệt hành vi tái phạm do ý chí chủ quan của tổ chức hay do lỗi thuật toán.

- Thứ năm là mức phạt cao, tính theo doanh thu toàn cầu, có thể khiến doanh nghiệp lo ngại về rủi ro pháp lý, ảnh hưởng đến việc thu hút đầu tư và công nghệ cao.

Mức phạt tiền tối đa chưa đủ sức răn đe

Bên cạnh những lo ngại về tính khả thi, đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy cũng cho rằng mức phạt tối đa 2 tỉ đồng đối với tổ chức (điểm b, khoản 2 Điều 30) là còn thấp, nhất là khi áp dụng cho các hành vi vi phạm nghiêm trọng của doanh nghiệp công nghệ lớn, có tiềm lực tài chính mạnh, làm giảm tính răn đe và phòng ngừa.

Đại biểu cũng đề xuất cần bổ sung các chế tài bổ sung như đình chỉ hoạt động, thu hồi giấy phép hoặc tiêu hủy dữ liệu thu thập trái phép, vì đây là các biện pháp cần thiết trong bối cảnh vi phạm liên quan đến AI.

Đồng quan điểm với đại biểu Thúy, đại biểu Lê Thanh Hoàn cũng đề nghị cần quy định cụ thể và rõ ràng về thế nào là “hành vi tái phạm” trong lĩnh vực AI. Theo đại biểu, tái phạm phải xảy ra khi người vi phạm đã bị xử lý vi phạm và trong một thời hạn nhất định mà lại tiếp tục hành vi vi phạm tương tự (hành vi đã vi phạm trước đó), chứ không thể tính là tái phạm nếu đó là một hành vi vi phạm khác.

Nam Phong