Dự thảo Công ước tội phạm mạng: Xem xét 3 trường hợp cho phép tịch thu tài sản không cần kết án hình sự

Ảnh minh họa.

Bộ Tư pháp vừa đăng tải hồ sơ thẩm định dự thảo Công ước tội phạm mạng do Bộ Ngoại giao chủ trì soạn thảo.

Theo Bộ Ngoại giao, sau 30 năm hình thành và phát triển các ngành công nghệ thông tin và truyền thông phát triển gấp 300 lần. 6 tháng đầu năm 2024 ghi nhận doanh thu toàn ngành công nghệ thông tin và truyền thông đạt hơn 2 triệu tỷ đồng. Tuy nhiên, không gian mạng ẩn chứa nhiều thách thức về bảo đảm an ninh mạng và bảo vệ chủ quyền quốc gia.

Mặt khác, từ năm 2020 đến nay, hệ thống thông tin mạng các cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp tiếp tục là mục tiêu của hoạt động tấn công mạng, gián điệp mạng, chiếm đoạt thông tin, tài liệu bí mật.

Số lượng các cuộc tấn công mạng tại Việt Nam trong năm 2024 tăng hơn 60% so với năm 2023. Các lỗ hổng mới năm 2024 gia tăng 64,33% so với cùng kỳ năm 2023, đặc biệt là số lượng các lỗ hổng có mức độ nghiêm trọng cao cũng tăng cao. Các ngành như y tế, tài chính, ngân hàng, năng lượng và hàng không trở thành các mục tiêu chính…

Kèm theo tờ trình, Bộ Ngoại giao gửi báo cáo đánh giá tác động chính trị, quốc phòng, an ninh, kinh tế - xã hội. Theo Báo cáo công bố năm 2023 của Tổ chức Toàn cầu chống lừa đảo (GASA), người dân Việt Nam bị lừa mất tổng cộng 291.800 tỷ đồng, tương đương 16,23 tỷ đồng – chiếm 3,6% tổng GDP quốc gia.

Các hình thức lừa đảo phổ biến tại Việt Nam gồm lừa đảo đầu tư tài chính qua mạng, giả mạo cơ quan công an hoặc ngân hàng để yêu cầu chuyển tiền, giả danh người quen qua mạng xã hội và lừa đảo bán hàng trực tuyến.

Theo Bộ ngoại giao, việc ký công ước có ý nghĩa quan trọng, mở ra nhiều cơ hội và kênh hợp tác quốc tế với công tác phòng, chống tội phạm mạng tại Việt Nam.

Công ước dự kiến gồm 9 chương, 68 điều khoản. Trong đó, chương V- Hợp tác quốc tế quy định các nguyên tắc, hình thức, biện pháp hợp tác quốc tế phòng chống tội phạm bao gồm các hợp động về bảo vệ dữ liệu cá nhân; dẫn độ; chuyển giao người bị kết án tù; chuyển giao thủ tục tố tụng; hợp tác thông qua mạng lưới cơ quan thực thi pháp luật 24/7;

Hợp tác trong lưu trữ dữ liệu; tương trợ tư pháp trong tiếp cận, thu thập, chặn thu dữ liệu; điều tra chung; cơ chế thu hồi tài sản; hợp tác trong tịch thu tài sản; hợp tác trong trả lại tài sản do phạm tội mà có.

Theo tờ trình, Công ước chỉ có hiệu lực sau khi có 40 nước tham gia và việc thông qua Nghị định thư bổ sung chỉ được thực hiện sau khi có hơn 60 nước đã tham gia Công ước.

Điểm c, khoản 1, Điều 49 Công ước yêu cầu các quốc gia thành viên xem xét áp dụng biện pháp cần thiết để cho phép tịch thu tài sản không cần kết án hình sự trong cả 3 trường hợp không thể truy tố người phạm tội. Đó là người phạm tội tử vong; người phạm tội bỏ trốn; người phạm tội vắng mặt.

Có ý kiến cho rằng hiện nay pháp luật Việt Nam chưa quy định về cơ chế tịch thu tài sản không qua kết án. Pháp luật Việt Nam chưa quy định tịch thu tài sản đối với trường hợp không thể truy tố người phạm tội vì lý do bỏ trốn hoặc vắng mặt.

Giải trình vấn đề này, Bộ Ngoại giao cho rằng Điều 49 Công ước tương tự với Điều 54 của UNCAC mà Việt Nam là thành viên. Đồng thời, đối với trường hợp tịch thu tài sản mà chưa có bản án hình sự nếu người phạm tội đã chết, bỏ trốn hoặc vắng mặt là phù hợp với xu hướng phát triển của hợp tác quốc tế về pháp luật.

Đây cũng là quy định mang tính tùy nghi, theo đó các quốc gia thành viên không bắt buộc phải thực hiện theo Công ước mà có thể “xem xét” việc áp dụng.

Theo Bộ Ngoại giao, Công ước sẽ được mở ký tại Hà Nội trong năm 2025. “Việc ta vận động thành công để Đại hội đồng Liên hợp quốc lựa chọn Hà Nội làm địa điểm Lễ mở ký công ước là dấu ấn quan trọng trong đối ngoại đa phương và 47 năm quan hệ Việt Nam – Liên hợp quốc…”, báo cáo của Bộ Ngoại giao nêu rõ.

Đỗ Mến