Du lịch nông nghiệp trải nghiệm: Cần đầu tư bài bản

Du khách tham gia trải nghiệm trồng rau và thu hoạch nông sản tại mô hình du lịch nông nghiệp ở ven đô. Ảnh: P. Sỹ.

Nhiều mô hình tiêu biểu

Theo thống kê của Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn, hiện cả nước có hơn 584 mô hình du lịch nông nghiệp, nông thôn đang hoạt động, tập trung nhiều ở khu vực miền núi phía Bắc và Đồng bằng sông Cửu Long. Đến nay, 382 điểm du lịch ở khu vực nông thôn đã được UBND cấp tỉnh công nhận. Trong số đó, có 11,3% điểm du lịch nông nghiệp, làng nghề; 21,2% điểm du lịch cộng đồng; 21,7% điểm du lịch sinh thái; còn lại là di tích lịch sử, tham quan, lưu trú và dịch vụ thương mại.

Sự phát triển của các mô hình trang trại kết hợp du lịch trong những năm gần đây đã tạo tác động tích cực đến sản xuất nông nghiệp, kinh tế nông thôn và đời sống hộ gia đình. Du lịch nông nghiệp không chỉ làm tăng thu nhập mà còn đa dạng hóa sinh kế, mở ra hướng phát triển bền vững.

Nhiều mô hình điển hình đã khẳng định hiệu quả rõ rệt. Tại Đồng Tháp, mô hình du lịch sen không chỉ khai thác giá trị nông sản đặc thù mà còn bảo tồn cảnh quan sinh thái và văn hóa bản địa. Du khách đến đây được trải nghiệm từ thu hoạch, chế biến đến thưởng thức các sản phẩm từ sen.

Ở Mai Châu ở (Hòa Bình cũ) nay là tỉnh Phú Thọ, mô hình du lịch cộng đồng tại các bản làng như Lác, Poom Coọng đã phát triển mạnh. Du khách không chỉ lưu trú trong nhà sàn truyền thống của người Thái, tham gia múa sạp, thưởng thức ẩm thực địa phương mà còn trải nghiệm các hoạt động thân thiện với môi trường như đi bộ, đạp xe giữa ruộng lúa và rừng tre. Đây là minh chứng cho sự hòa quyện giữa văn hóa bản địa và phát triển du lịch xanh.

Tại Sa Pa (Lào Cai), trang trại dâu tây công nghệ cao của chị Kim Dung ở xã Sa Pả là một hình mẫu nổi bật. Với vốn đầu tư 6 tỷ đồng trên diện tích 2,5 ha nhà màng thủy canh hữu cơ, trang trại không chỉ đạt năng suất 20 tấn/năm mà còn thu hút hơn 40.000 lượt khách mỗi năm, doanh thu trung bình 3 tỷ đồng. Du khách có thể tự tay hái và thưởng thức dâu ngay tại vườn, tạo nên trải nghiệm độc đáo. Mô hình này không chỉ quảng bá sản phẩm OCOP của địa phương mà còn tạo công ăn việc làm cho người dân, góp phần xây dựng thương hiệu du lịch nông nghiệp Lào Cai.

Hay như ngay ở Hà Nội cũng đang có nhiều mô hình du lịch nông nghiệp trải nghiệm. Các điểm du lịch nông nghiệp ở Hà Nội thời gian qua đã nhận được sự quan tâm, đầu tư và bước đầu mang lại hiệu quả tích cực. Tiêu biểu có mô hình nông trại với các sản phẩm du lịch đặc sắc như “Một ngày làm nông dân”, “Học kỳ nông nghiệp”, “Sống xanh – sống lành”, thu hút đông đảo du khách tham gia trải nghiệm.

Những thành công kể trên cho thấy, khi nông nghiệp tuần hoàn được kết hợp với du lịch trải nghiệm, giá trị mang lại không chỉ dừng lại ở sản phẩm nông nghiệp mà còn lan tỏa rộng rãi về văn hóa, sinh thái và kinh tế địa phương.

Cần sự liên kết bền chặt

Tuy nhiên, nhìn tổng thể, phần lớn hoạt động du lịch nông nghiệp hiện nay vẫn mang tính tự phát, nhỏ lẻ, manh mún. Các sản phẩm du lịch còn trùng lặp, thiếu đặc sắc, chưa gắn kết chặt chẽ với tuyến du lịch, dẫn đến lượng khách còn hạn chế.

Một số trang trại chủ yếu khai thác sản phẩm sẵn có, thiếu sự sáng tạo và chưa chú trọng nâng cao giá trị gia tăng để thu hút du khách. Cơ sở hạ tầng lưu trú còn nhiều bất cập, thường chỉ dừng lại ở việc cải tạo một căn phòng trong trang trại hoặc tái sử dụng nhà kho. Nhiều nơi tự ý chuyển đổi đất nông nghiệp, lâm nghiệp sang mục đích du lịch mà chưa được cấp phép, gây khó khăn cho quản lý và phát triển lâu dài.

Trong bối cảnh Việt Nam đang hướng tới phát triển kinh tế xanh, nông nghiệp tuần hoàn kết hợp du lịch trải nghiệm chính là “chìa khóa kép”. Nó không chỉ mang lại thu nhập cho nông dân mà còn nâng cao ý thức cộng đồng về bảo vệ môi trường, gìn giữ bản sắc văn hóa.

Nếu được quy hoạch và đầu tư đúng hướng, những mô hình này sẽ góp phần quan trọng vào quá trình xây dựng nông thôn mới nâng cao, đồng thời tạo nên những sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách quốc tế. Sự thành công của nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm sẽ là minh chứng rõ ràng cho khả năng hòa quyện giữa truyền thống và hiện đại, giữa phát triển kinh tế và bảo tồn thiên nhiên.

Bà Nguyễn Mai Hương - Viện Chiến lược, Chính sách nông nghiệp và môi trường, nhận định: “Liên kết chuỗi giá trị trong nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm là con đường khả thi để vừa gia tăng thu nhập nông hộ, vừa bảo tồn tài nguyên và lan tỏa giá trị bền vững. Sự thành công đòi hỏi can thiệp đồng bộ: hỗ trợ chính sách, tài chính, kỹ thuật và đặc biệt là năng lực tổ chức của cộng đồng. Bộ Nông nghiệp và Môi trường, phối hợp với các Bộ ngành và địa phương, có thể đóng vai trò tạo thuận lợi cho các mô hình thí điểm, xây dựng khung pháp lý và nhân rộng mô hình thành những hành lang giá trị bền vững trong cả nước”.

Từ quan sát thực tế địa phương, bà Trần Nữ Ngọc Anh - Phó Chủ tịch kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Du lịch tỉnh Thái Nguyên cho rằng, du lịch trải nghiệm gắn với nông nghiệp tuần hoàn là hướng đi tất yếu và bền vững cho Thái Nguyên trong giai đoạn mới. Đây là cơ hội vàng để vừa bảo tồn văn hóa xứ trà, vừa nâng cao thu nhập cho nông dân, vừa đáp ứng nhu cầu của du khách trong kỷ nguyên du lịch xanh. Tuy nhiên, để biến tiềm năng thành lợi thế cạnh tranh, cần có sự vào cuộc đồng bộ của chính quyền, doanh nghiệp, cộng đồng và sự hỗ trợ quốc tế.”

Như vậy, để mô hình nông nghiệp tuần hoàn gắn với du lịch trải nghiệm có thể vươn xa, cần sự phối hợp đồng bộ giữa nhà nước, doanh nghiệp và cộng đồng. Cơ chế chính sách phải rõ ràng, hạ tầng được đầu tư bài bản, sản phẩm du lịch phải đa dạng và gắn kết với văn hóa bản địa.

Phạm Sỹ