Dự án Luật Chuyển đổi số: Không để ai 'bị bỏ lại phía sau' trong tiến trình số hóa

Ban hành quy trình chia sẻ dữ liệu bắt buộc

Dự án Luật Chuyển đổi số xác định việc quản lý, điều hành trên môi trường số là mặc định, còn quản lý trên giấy chỉ là ngoại lệ. Nhà nước có trách nhiệm bảo đảm mọi công dân, không phân biệt độ tuổi, giới tính, trình độ hay điều kiện địa lý, đều có cơ hội tiếp cận và sử dụng dịch vụ công trực tuyến. Việc thiết kế dịch vụ được định hướng theo “sự kiện cuộc sống” của người dân và vòng đời doanh nghiệp, giúp giảm thủ tục, tiết kiệm thời gian, chi phí…

Phó trưởng đoàn chuyên trách phụ trách Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Trị Hoàng Đức Thắng phát biểu tại Tổ về Dự án Luật Chuyển đổi số

Tuy nhiên, theo khảo sát của Cục Chuyển đổi số quốc gia tại một số địa phương cho thấy, khó khăn lớn nhất hiện nay chính là việc bảo đảm kết nối, chia sẻ dữ liệu giữa các cơ quan. Nhiều cơ sở dữ liệu chuyên ngành vẫn chưa được kết nối, khai thác ở cấp tỉnh; các hệ thống chuyên ngành còn thường xuyên trục trặc, mất kết nối với hệ thống giải quyết thủ tục hành chính của địa phương, hoặc chưa đồng bộ với Cổng dịch vụ công Quốc gia. Hệ quả là người dân, doanh nghiệp phải cung cấp lại một thông tin nhiều lần khi thực hiện thủ tục hành chính; hồ sơ điện tử vẫn phải bổ sung giấy tờ thủ công, làm giảm hiệu quả của quá trình chuyển đổi số và mục tiêu một cửa điện tử.

Cho ý kiến về Dự án Luật Chuyển đổi số, đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) đề nghị, dự thảo Luật cần cụ thể hóa mạnh mẽ hơn để chấm dứt tình trạng thiếu liên thông dữ liệu. Đại biểu gợi ý nghiên cứu bổ sung một chương hoặc mục riêng về kết nối và chia sẻ dữ liệu trong hoạt động chuyển đổi số của cơ quan nhà nước. Trước mắt, có thể đưa vào chương Chính phủ số hoặc Hạ tầng số, quy định rõ: Các cơ quan trong hệ thống chính trị phải kết nối, liên thông cơ sở dữ liệu quốc gia, cơ sở dữ liệu chuyên ngành theo kiến trúc thống nhất; bộ, ngành xây dựng hệ thống thông tin phải bảo đảm khả năng tích hợp với nền tảng dùng chung; địa phương có trách nhiệm hoàn thành kết nối cơ sở dữ liệu của mình với hệ thống cấp trên.

Ngoài ra, Luật cần giao Chính phủ ban hành chi tiết Nghị định về quy trình chia sẻ dữ liệu bắt buộc giữa các cơ quan, bảo đảm bất kỳ thủ tục nào yêu cầu dữ liệu mà Nhà nước đã có, thì công dân không phải cung cấp lại. “Quy định như vậy sẽ giải quyết điểm nghẽn liên thông, tạo nền tảng cho dịch vụ số thông suốt một cửa liên thông thực sự”, đại biểu Hoàng Đức Thắng chia sẻ.

Đồng quan điểm, đại biểu Trần Quốc Quân (Tây Ninh) nhấn mạnh, hiện mỗi địa phương đang tự xây dựng quy trình tiếp nhận hồ sơ thủ tục hành chính riêng dựa trên các thủ tục chung của bộ ngành dẫn đến bất cập khi thực hiện tiếp nhận hồ sơ phi địa giới hành chính. Đại biểu Quân dẫn ví dụ: hồ sơ chuyển mục đích sử dụng đất từ Đồng Tháp được tiếp nhận tại Tây Ninh theo quy trình của Tây Ninh, nhưng khi chuyển lại Đồng Tháp thì không thực hiện được. “Do đó, việc quy định rõ một đơn vị chủ quản xây dựng bộ nguyên tắc chung sẽ giúp hệ thống dịch vụ công trực tuyến được thống nhất và đồng bộ trên toàn quốc, giúp công việc cấp cơ sở trở nên dễ dàng hơn”, đại biểu Trần Quốc Quân nhấn mạnh.

Bảo đảm điều kiện chuyển đổi số, thu hẹp khoảng cách số

Một nội dung cũng được nhiều đại biểu quan tâm là tính bao trùm trong chuyển đổi số, nhằm bảo đảm mọi người dân đều có cơ hội tiếp cận và hưởng lợi từ dịch vụ số, đặc biệt là ở vùng sâu, vùng xa, miền núi, hải đảo, nhóm yếu thế. Đại biểu Hoàng Đức Thắng (Quảng Trị) cho biết, hiện nay nhiều vùng hạ tầng Internet chưa ổn định, việc sử dụng thiết bị công nghệ còn hạn chế. Nhất là đối với các hộ nghèo, chi phí mua smartphone hay gói cước dữ liệu vẫn là gánh nặng cho gia đình. Hệ quả là một bộ phận người dân nông thôn, miền núi “bị bỏ lại phía sau” khi chính quyền triển khai dịch vụ công trực tuyến.

Từ thực tế đó, đại biểu Hoàng Đức Thắng đề nghị, dự án Luật bổ sung quy định về bảo đảm điều kiện chuyển đổi số bao trùm, bao gồm: Nhà nước ưu tiên đầu tư phủ sóng Internet băng rộng đến tất cả các thôn, bản, cùng với đó có chính sách hỗ trợ thiết bị và gói cước cho hộ nghèo, cận nghèo, đối tượng chính sách, kết hợp với chương trình phổ cập kỹ năng số cho người cao tuổi, nông dân, đồng bào dân tộc thiểu số. Đồng thời, quy định các cổng dịch vụ công, ứng dụng Chính phủ phải dễ tiếp cận, tuân thủ tiêu chuẩn cho người khuyết tật, hỗ trợ đa ngôn ngữ và phù hợp với thiết bị cấu hình thấp, mạng yếu. Đặc biệt, việc luật hóa cam kết chuyển đổi số toàn dân sẽ giúp thu hẹp khoảng cách số giữa thành thị và nông thôn, bảo đảm công bằng xã hội trong kỷ nguyên số.

Liên quan đến quy định hỗ trợ người khuyết tật và người ở vùng khó khăn. Đại biểu Thái Thị An Chung (Nghệ An) nhận thấy, dự án Luật đã có quy định về hỗ trợ người khuyết tật, trẻ em, nhưng chưa có điều khoản riêng cho người cao tuổi - nhóm chịu tác động mạnh nhất bởi khoảng cách số. Nhiều người cao tuổi gặp khó khăn khi thực hiện các thủ tục hành chính số như đăng ký VNeID, nhận lương hưu qua tài khoản ngân hàng hoặc thực hiện các chính sách an sinh xã hội trực tuyến. Vì vậy, đại biểu Thái Thị An Chung đề nghị bổ sung điều khoản riêng quy định trách nhiệm của cơ quan nhà nước trong hỗ trợ người cao tuổi, đồng thời duy trì các kênh giao dịch truyền thống song song với hình thức trực tuyến.

Theo chương trình Kỳ họp thứ Mười, dự án Luật Chuyển đổi số sẽ được Quốc hội xem xét thông qua ngày 11/12/2025.

TRẦN TÂM