Dự án 8: Đòn bẩy thúc đẩy bình đẳng giới vùng dân tộc thiểu sốBài 2: 'Hạt nhân' thay đổi nếp nghĩ, cách làm vùng dân tộc thiểu số

10.000 "cánh tay nối dài" lan tỏa bình đẳng giới

Tổ truyền thông cộng đồng là một trong những chỉ tiêu quan trọng nhất của Dự án 8 "Thực hiện bình đẳng giới và giải quyết những vấn đề cấp thiết đối với phụ nữ và trẻ em". Theo kế hoạch ban đầu, mục tiêu đặt ra đến năm 2025 là thành lập và duy trì hoạt động của 9.000 tổ trên toàn quốc. Tuy nhiên, kết quả thực tế đã chứng minh một sức lan tỏa mạnh mẽ hơn dự kiến: Cả nước đã thành lập được 10.393 tổ truyền thông cộng đồng, đạt tỷ lệ 115,5% so với kế hoạch.

Nam giới tích cực tham gia các hoạt động thúc đẩy bình đẳng giới. Ảnh: PV

Theo lãnh đạo Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam, Tổ truyền thông được xác định là lực lượng nòng cốt, tiên phong trong tuyên truyền, vận động người dân vùng dân tộc thiểu số và miền núi thay đổi nếp nghĩ, cách làm, góp phần xóa bỏ định kiến, khuôn mẫu giới và những tập tục văn hóa có hại đã và đang là rào cản đối với sự phát triển của phụ nữ, trẻ em.

Năm 2022, Trung ương Hội Liên hiệp phụ nữ Việt Nam đã ban hành Hướng dẫn số 04/HD-ĐCT ngày 28-7-2022 về thành lập, vận hành tổ truyền thông cộng đồng. Theo đó, tổ truyền thông được thành lập ở thôn, bản, buôn, ấp do UBND xã ra quyết định thành lập trên cơ sở tham mưu của Hội Liên hiệp phụ nữ xã. Đây là cơ sở pháp lý quan trọng để các địa phương triển khai thống nhất và hiệu quả.

Về cơ cấu tổ chức, mỗi tổ truyền thông cộng đồng có từ 7 đến 10 thành viên. Thành phần tham gia gồm Bí thư chi bộ thôn hoặc trưởng thôn, chi hội trưởng phụ nữ, đại diện Ban Công tác Mặt trận và các đoàn thể ở địa phương. Ngoài ra còn có trưởng các tổ, nhóm, câu lạc bộ hiện có trên địa bàn thôn như Tổ vay vốn, Tổ tín dụng tiết kiệm, Câu lạc bộ gia đình hạnh phúc, Tổ công nghệ số cộng đồng. Đặc biệt, tổ còn mời những người có uy tín trong cộng đồng, hội viên nòng cốt, người có khả năng tuyên truyền, vận động trên địa bàn như giáo viên, cán bộ y tế, bộ đội biên phòng tham gia.

Để bảo đảm chất lượng hoạt động, các thành viên tổ truyền thông cộng đồng phải đáp ứng nhiều tiêu chí nghiêm ngặt. Trước hết, họ phải là người sinh sống tại thôn, tự nguyện tham gia Tổ, gương mẫu chấp hành chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của nhà nước. Bản thân và gia đình không vi phạm pháp luật và tệ nạn xã hội. Họ cần có trách nhiệm, nhiệt tình với các hoạt động cộng đồng, sẵn sàng lắng nghe, chia sẻ, hỗ trợ người dân trong cộng đồng.

Đồng thời, các thành viên phải có uy tín, có khả năng vận động quần chúng, có tinh thần đổi mới, tiên phong, đi đầu trong thay đổi nếp nghĩ, cách làm trong cuộc sống sinh hoạt hàng ngày, lao động sản xuất, phát triển kinh tế.

Ra mắt Tổ truyền thông cộng đồng tại huyện Mỹ Đức (cũ). Ảnh: PV

Qua hoạt động của các Tổ truyền thông cộng đồng, kết quả rõ rệt nhất là sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức và hành động của người dân vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Qua đó, các định kiến giới và tập tục lạc hậu dần được xóa bỏ, tỷ lệ bạo lực gia đình giảm thiểu và trẻ em gái được quan tâm đến trường hơn. Mô hình này đã tạo ra mạng lưới kết nối chặt chẽ giữa chính quyền và nhân dân, giúp bà con tiếp cận kiến thức pháp luật một cách tự nhiên. Thành công này không chỉ cải thiện đời sống tinh thần mà còn khẳng định vai trò nòng cốt của phụ nữ trong việc xây dựng cộng đồng bình đẳng, văn minh và phát triển bền vững.

Giảm bạo lực gia đình, thay đổi khuôn mẫu

Hà Nội, dù là trung tâm kinh tế lớn, vẫn có những vùng đặc thù là xã miền núi và dân tộc thiểu số. Thực hiện Hướng dẫn của Đoàn Chủ tịch Trung ương Hội Liên hiệp Phụ nữ Việt Nam, Kế hoạch số 257/KH-UBND ngày 3-10-2022 của UBND thành phố Hà Nội về triển khai Dự án 8, Hội Liên hiệp phụ nữ thành phố Hà Nội đã triển khai xây dựng mô hình "Tổ truyền thông cộng đồng" trên địa bàn các xã vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi của Thủ đô.

Hội Liên hiệp Phụ nữ Hà Nội chọn làm điểm mô hình "Tổ truyền thông cộng đồng" đầu tiên tại địa bàn xã Ba Trại (nay là xã Suối Hai) vào giữa 4-2023. Tổ truyền thông cộng đồng Thôn 8 được UBND xã ra quyết định thành lập gồm 10 thành viên do Bí thư, Trưởng ban Công tác Mặt trận là tổ trưởng và Chi hội trưởng phụ nữ là Tổ phó cùng các thành viên là đại diện các đoàn thể thôn, trưởng xóm.

Ba Trại là một trong 7 xã miền núi của huyện Ba Vì (cũ), người dân sống chủ yếu bằng sản xuất nông nghiệp, trồng và chế biến chè búp khô. Địa bàn rộng, giao thông đi lại khó khăn, đời sống kinh tế của người dân vẫn còn nhiều khó khăn. Trên địa bàn xã vẫn còn xảy ra tình trạng bạo lực gia đình, sinh con thứ 3 trở lên, tảo hôn, xâm hại trẻ em. Nhận thức của một số bộ phận nhân dân, đặc biệt là chị em phụ nữ tại địa phương còn hạn chế, đặc biệt những quan niệm truyền thống và khuôn mẫu về vai trò phụ nữ và nam giới trong gia đình. Vấn đề bất bình đẳng giới vẫn còn tồn tại ở trong gia đình, dòng họ, thôn, xóm, ảnh hưởng không nhỏ đến việc phát triển kinh tế-xã hội cũng như đời sống nhân dân nói chung và phụ nữ, trẻ em nói riêng.

Tổ truyền thông cộng đồng Thôn 8 tuyên truyền tới bà con tại gia đình. Ảnh: Bảo Lâm

Chính vì vậy, các thành viên trong tổ thường xuyên đến nhà người dân để rà soát và nắm bắt tâm tư, nguyện vọng của bà con, lồng ghép nội dung tuyên truyền gắn liền với việc giải quyết các vướng mắc, khó khăn của người dân trong các cuộc họp thôn. Đồng thời, tích cực truyền thông trên hệ thống loa truyền thanh của thôn về bình đẳng giới, tuyên truyền, vận động, giải thích cho các thành viên của một số hộ gia đình có dấu hiệu, nguy cơ bạo lực gia đình, truyền thông về chia sẻ việc nhà cho nam giới để đông đảo người dân được tiếp cận.

Tổ trưởng tổ truyền thông kiêm Bí thư chi bộ, Trưởng ban Công tác Mặt trận thôn 8 Khuất Văn Cương cho biết, Tổ đã tuyên truyền thay đổi khuôn mẫu giới trong làm việc nhà, thay đổi và nâng cao nhận thức, kiến thức về phòng, chống bạo lực gia đình thông qua các hoạt động như truyền thông nhóm nhỏ, tuyên truyền trên loa phát thanh của xã, phát tờ rơi, thăm hộ gia đình. Mục tiêu đặt ra là ít nhất 60% nam giới và nữ giới của thôn được truyền thông nâng cao nhận thức về khuôn mẫu giới trong làm việc nhà, trong đó có ít nhất 30% thay đổi hành vi. Đồng thời, ít nhất 50% nam giới, bố mẹ có con trong độ tuổi vị thành niên và 60% trẻ trong độ tuổi vị thành niên được truyền thông nâng cao nhận thức, kiến thức về phòng, chống bạo lực gia đình.

Chị Bùi Thị Thiết, hội viên phụ nữ xã Suối Hai, chia sẻ: "Bình đẳng giới không phải ở đâu xa lạ mà diễn ra ngay trong từng gia đình. Vợ chồng tôi có 2 con gái, nhưng không có ý định sinh thêm. Nếu như trước đây thì chắc chắn chúng tôi sẽ chịu ít nhiều áp lực phải sinh thêm để nhà "có nếp, có tẻ". Nhưng nhờ cán bộ Hội, thành viên Tổ truyền thông cộng đồng tuyên truyền nên vợ chồng tôi đều thấy đó là điều không cần thiết, miễn sao chăm sóc, nuôi dạy 2 con được chu đáo. Vợ chồng cũng thêm gắn bó nhau hơn, cùng chia sẻ với nhau mọi công việc lớn nhỏ trong gia đình".

Nhiều phụ nữ dân tộc thiểu số của Thủ đô đã dần thay đổi nhận thức. Ảnh: PV

Câu chuyện của chị Thiết là một minh chứng cho thấy khi phụ nữ dân tộc thiểu số được tiếp cận thông tin và hỗ trợ đúng cách, họ hoàn toàn có thể trở thành nhân tố thay đổi tích cực trong chính gia đình và cộng đồng.

Theo báo cáo, đến năm 2025, Hội Liên hiệp phụ nữ thành phố Hà Nội đã thành lập 16 Tổ truyền thông cộng đồng tại các xã dân tộc miền núi. Thành hội đã tổ chức tập huấn kiến thức, kỹ năng về bình đẳng giới, cung cấp tài liệu cho đội ngũ giảng viên nguồn của các xã dân tộc thiểu số; hỗ trợ kỹ thuật cho các hoạt động định kỳ của Tổ truyền thông.

Để nâng cao chất lượng hoạt động, Hội Liên hiệp phụ nữ thành phố đã tổ chức lớp tập huấn công tác bình đẳng giới cho 150 cán bộ xã, thôn, người có uy tín, thành viên tổ truyền thông cộng đồng. Ngoài ra, Hội còn tổ chức Liên hoan phụ nữ dân tộc thiểu số hành động vì bình đẳng giới và nhiều hoạt động tuyên truyền khác.

Sau hơn 2 năm đi vào hoạt động, 16 Tổ truyền thông cộng đồng đã mang lại những chuyển biến rõ rệt. Theo báo cáo của UBND xã, tỷ lệ gia đình có dấu hiệu bạo lực gia đình giảm đáng kể, từ những trường hợp phải can thiệp hàng tháng giờ chỉ còn xảy ra thất thường. Đặc biệt, tình trạng sinh con thứ 3 trở lên đã giảm mạnh khi nhận thức về kế hoạch hóa gia đình được cải thiện. Nhiều gia đình nam giới đã tích cực hơn trong việc chia sẻ công việc nhà, không còn quan niệm "việc nhà là việc của đàn bà".

Mô hình Tổ truyền thông cộng đồng không chỉ thay đổi nhận thức mà còn tạo ra mạng lưới hỗ trợ tinh thần vững chắc cho phụ nữ, trẻ em. Từ những thay đổi nhỏ trong mỗi gia đình, Tổ đã góp phần xây dựng một cộng đồng bình đẳng, văn minh hơn. Đây cũng chính là minh chứng thuyết phục nhất cho hiệu quả của Dự án 8 ở Thủ đô, góp phần thực hiện mục tiêu của Chương trình mục tiêu quốc gia: Giảm nghèo bền vững và nâng cao vị thế cho phụ nữ, trẻ em vùng đồng bào dân tộc thiểu số.

(Còn tiếp)

Nguyệt Ánh