Đột phá trong phát triển nhân lực - mở đường cho khát vọng Việt Nam hùng cường

Đặt nhân lực ở vị trí trung tâm của chiến lược phát triển

TS. Lê Viết Khuyến, Phó Chủ tịch Hiệp hội Các trường đại học, cao đẳng Việt Nam cho rằng, trong dự thảo các Văn kiện trình Đại hội XIV, Đảng ta tiếp tục khẳng định vai trò của con người - nguồn nhân lực chất lượng cao là trung tâm của chiến lược phát triển quốc gia. Tuy nhiên, ông cho rằng cần nhấn mạnh hơn nữa vai trò “đột phá” của nhân lực, coi đây là yếu tố nền tảng và động lực quan trọng nhất để Việt Nam có thể hiện thực hóa khát vọng phát triển nhanh, bền vững trong giai đoạn mới.

“Phát triển nhân lực phải được đặt trong mối tương quan chặt chẽ với phát triển khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và văn hóa. Một quốc gia muốn bước lên nấc thang cao hơn về trình độ phát triển không thể chỉ dựa vào nguồn vốn hay tài nguyên, mà phải dựa vào trí tuệ và năng lực sáng tạo của con người”, ông phân tích.

TS Lê Viết Khuyến: Phát triển nhân lực không thể chỉ là đào tạo nhiều mà quan trọng là đào tạo đúng và hiệu quả

Theo chuyên gia, trong thời kỳ công nghiệp 4.0 và chuyển đổi số toàn diện, Việt Nam cần xây dựng chiến lược phát triển nhân lực mang tầm quốc gia, được điều phối thống nhất từ Trung ương, có tính liên ngành, liên vùng và hướng tới nhu cầu thực tế của thị trường lao động. “Không thể để tình trạng mỗi địa phương, mỗi bộ, ngành tự làm quy hoạch nhân lực theo hướng riêng lẻ, dẫn đến mất cân đối, nơi thừa - nơi thiếu, gây lãng phí nguồn lực xã hội”, ông nêu rõ.

TS. Khuyến cho rằng để khắc phục tình trạng này, cần xây dựng một hệ thống thông tin, dữ liệu nhân lực quốc gia, kết nối giữa các ngành, các trường và doanh nghiệp. “Khi có dữ liệu chính xác, chúng ta mới có thể dự báo nhu cầu nhân lực, từ đó điều chỉnh chính sách tuyển sinh, đào tạo, bồi dưỡng cho phù hợp”, ông đề xuất. “Phát triển nhân lực không thể chỉ dừng lại ở đào tạo nhiều mà quan trọng là đào tạo đúng và hiệu quả. Mỗi đồng đầu tư cho giáo dục, cho con người phải mang lại giá trị lan tỏa cho toàn xã hội. Phải đặt trọng tâm vào năng lực làm việc, khả năng thích ứng và tinh thần học tập suốt đời”.

Cơ cấu lại hệ thống giáo dục – nền tảng cho nguồn nhân lực bền vững

Từ góc nhìn quản lý giáo dục, TS. Lê Viết Khuyến cho rằng để có được nguồn nhân lực chất lượng cao, việc cơ cấu lại hệ thống giáo dục quốc dân là một yêu cầu tất yếu. Ông thẳng thắn chỉ ra, cơ cấu hiện nay của giáo dục Việt Nam còn “nặng hàn lâm, thiếu linh hoạt và chưa thực sự gắn với cơ cấu nhân lực quốc gia”.

“Hệ thống giáo dục hiện nay chưa phân luồng mạnh sau trung học cơ sở và trung học phổ thông. Hệ quả là phần lớn học sinh đều hướng vào đại học, trong khi các cơ sở giáo dục nghề nghiệp vốn đào tạo lực lượng lao động kỹ thuật, tay nghề lại chưa được đầu tư tương xứng. Điều này dẫn đến mất cân đối nghiêm trọng giữa nhân lực trình độ cao và nhân lực kỹ thuật trung cấp”, ông phân tích.

Để có được nguồn nhân lực chất lượng cao, việc cơ cấu lại hệ thống giáo dục quốc dân là một yêu cầu tất yếu

Theo TS. Khuyến, để khắc phục tình trạng đó, cần tái thiết kế cơ cấu hệ thống giáo dục theo hướng mở, linh hoạt và liên thông. Cụ thể, các cấp học và trình độ phải được sắp xếp hợp lý, có sự tương thích với chuẩn khu vực và quốc tế, tạo điều kiện cho người học chuyển đổi giữa các bậc học, ngành nghề theo năng lực và nhu cầu xã hội.

Ông cho rằng: “Một hệ thống giáo dục hiện đại phải là hệ thống tạo cơ hội học tập suốt đời, giúp mọi người dân có thể liên tục nâng cao trình độ, kỹ năng nghề nghiệp, đáp ứng sự thay đổi nhanh chóng của công nghệ và thị trường lao động. Giáo dục phải thực sự là nền tảng để hình thành cơ cấu nhân lực cân đối, năng động và bền vững”.

Bên cạnh đó, TS. Khuyến nhấn mạnh yêu cầu đổi mới quản trị hệ thống giáo dục, trong đó mỗi cấp học cần được trao quyền tự chủ cao hơn, đồng thời có cơ chế kiểm định, giám sát độc lập để đảm bảo chất lượng. “Cần chuyển từ mô hình quản lý tập trung sang mô hình điều phối và giám sát thông minh, dựa trên dữ liệu và chuẩn đầu ra”.

Một điểm đáng chú ý là theo ông, giáo dục nghề nghiệp phải được coi là trụ cột quan trọng ngang hàng với giáo dục đại học. “Phải làm sao để học sinh, phụ huynh và xã hội thấy học nghề không phải là lựa chọn thứ yếu, mà là con đường lập thân, lập nghiệp vững chắc. Khi giáo dục nghề nghiệp được coi trọng, cơ cấu nhân lực của đất nước mới có thể hợp lý, đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế trong giai đoạn mới”, ông phân tích.

Ngoài ra, TS. Khuyến đề xuất cần có cơ chế gắn kết chặt chẽ giữa nhà trường - doanh nghiệp - cơ quan quản lý trong đào tạo nhân lực. Nhà nước giữ vai trò hoạch định và giám sát; nhà trường đảm nhận vai trò đào tạo; còn doanh nghiệp tham gia định hướng nghề nghiệp, hỗ trợ kỹ năng thực hành, thậm chí cùng đầu tư cho đào tạo. “Ba bên phải phối hợp như ba chân kiềng, cùng hướng tới một mục tiêu chung là nâng cao chất lượng nhân lực Việt Nam”.

Hướng tới cơ cấu nhân lực cân đối, bền vững

Theo TS. Lê Viết Khuyến, mục tiêu cuối cùng của việc cơ cấu lại hệ thống giáo dục là xây dựng một cơ cấu nhân lực cân đối giữa các trình độ, ngành nghề và vùng miền, bảo đảm sự hài hòa giữa nhu cầu phát triển kinh tế và năng lực cung ứng lao động của xã hội.

Ông cho rằng tỷ lệ nhân lực có trình độ đại học trở lên nên đạt khoảng 30 - 35%; nhân lực trình độ cao đẳng, trung cấp chiếm khoảng 50%; còn lại là lao động qua đào tạo ngắn hạn, sơ cấp và bồi dưỡng nghề. “Đó mới là một cơ cấu hợp lý, giúp nền kinh tế vận hành hiệu quả, có tính cạnh tranh và bền vững. Còn nếu cứ dồn vào đại học mà không chú trọng nhân lực kỹ thuật thì sẽ rất khó đạt được năng suất và chất lượng lao động như mong muốn”, ông nhấn mạnh.

Khép lại góp ý, TS. Lê Viết Khuyến cho rằng Văn kiện Đại hội XIV cần tiếp tục khẳng định giáo dục và phát triển con người là gốc của mọi chính sách phát triển. “Nhân lực không chỉ là lực lượng lao động mà còn là chủ thể sáng tạo, là người kiến tạo xã hội. Nếu chăm lo đúng mức cho giáo dục, cho đào tạo và sử dụng nhân lực, đó chính là đầu tư cho tương lai dân tộc”.

Ông kỳ vọng rằng trong giai đoạn tới, Việt Nam sẽ xây dựng được một nền giáo dục nhân văn, khai phóng, hiện đại và hội nhập, để con người Việt Nam vừa có năng lực chuyên môn, vừa có phẩm chất, đạo đức và tinh thần cống hiến - đúng như định hướng của Đảng về phát triển con người toàn diện.

Thu Hằng/VOV.VN