Đột phá công nghệ chế biến, bảo quản nông sản: Hướng tới chuỗi giá trị bền vững

Thực tế cho thấy năng lực chế biến, bảo quản nông lâm thủy sản trong nước còn hạn chế; cơ giới hóa chưa đồng đều giữa các vùng, đặc biệt tại Tây Nguyên và miền núi. Khoảng 70% nông sản xuất khẩu vẫn ở dạng thô, tổn thất sau thu hoạch cao từ 10 - 30%, trong khi các nước phát triển đã đẩy mạnh chế biến sâu, chế biến theo chuỗi và tận dụng phụ phẩm để tạo ra sản phẩm giá trị gia tăng.

Trước những thách thức trên, Bộ Khoa học và Công nghệ đã triển khai Chương trình “Nghiên cứu ứng dụng và phát triển công nghệ chế biến, bảo quản nông lâm thủy sản và cơ giới hóa trong nông nghiệp” theo Quyết định 1252/QĐ-BKHCN, tập trung nghiên cứu và làm chủ công nghệ trên toàn bộ chuỗi giá trị nông nghiệp. Chương trình xác định bốn nhóm nhiệm vụ trọng tâm gồm: ứng dụng công nghệ bảo quản, chế biến tiên tiến; phát triển công nghệ chế biến phụ phẩm hướng tới kinh tế tuần hoàn; làm chủ công nghệ chế tạo máy móc và dây chuyền sản xuất nông nghiệp phù hợp điều kiện Việt Nam; và xây dựng mô hình công nghệ đồng bộ gắn kết viện nghiên cứu - doanh nghiệp - địa phương.

Nâng cao giá trị nông sản Việt Nam thông qua các giải pháp công nghệ bảo quản, chế biến sâu

Các mục tiêu cụ thể cũng được đặt ra rõ ràng, theo đó ít nhất 50% nhiệm vụ có kết quả ứng dụng thực tế, 20% có khả năng thương mại hóa; sản phẩm phải đáp ứng tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia; giảm tổn thất sau thu hoạch từ 10 - 20% và nâng tỷ lệ chế biến sâu lên mức tương đương các nước tiên tiến trong khu vực.

Tây Nguyên được lựa chọn là vùng trọng điểm triển khai nhờ lợi thế về khí hậu, đất đai cho phát triển nông nghiệp quy mô lớn với các cây ăn trái như cà phê, hồ tiêu, sầu riêng, bơ, chanh dây; nhiều tiềm năng về năng lượng tái tạo. Đây cũng là vùng có vị trí quan trọng về môi trường sinh thái, đầu nguồn sinh thủy của các con sông lớn, diện tích rừng lớn; tài nguyên du lịch đa dạng và văn hóa đặc sắc. Các dự án tại khu vực sẽ tập trung xây dựng mô hình khép kín từ thu hoạch đến chế biến sâu, đồng thời phát triển thiết bị, máy móc phù hợp địa hình và quy mô sản xuất, giúp nâng cao năng suất và giảm chi phí.

Một điểm mới đáng chú ý của Chương trình là cơ chế liên kết “bốn nhà”: nhà nước - nhà khoa học - nhà doanh nghiệp - nhà nông. Chương trình ưu tiên các nhiệm vụ có sự tham gia của doanh nghiệp ngay từ giai đoạn đề xuất, đồng thời hỗ trợ chuyển giao công nghệ và đào tạo nhân lực để bảo đảm khả năng ứng dụng và nhân rộng mô hình.

Với định hướng rõ ràng và cách tiếp cận đồng bộ, Chương trình được kỳ vọng tạo ra những đột phá trong chế biến, bảo quản và cơ giới hóa nông nghiệp, nâng cao chất lượng và giá trị nông sản; đẩy mạnh thị trường xuất khẩu, cải thiện đời sống nông dân và thúc đẩy quá trình hiện đại hóa nông nghiệp theo hướng xanh, tuần hoàn và bền vững.

TUẤN MINH