Đồng tính nam nhiễm HIV - Lời người trong cuộc (2): Vòng xoáy kép

Lưỡi dao vô hình mang tên định kiến

Gặp Đậu Văn Quyền (chàng trai quê xã miền núi Quỳ Hợp, Nghệ An), vào một ngày cuối thu, trời mưa tầm tã. Anh kể lại buổi chiều mùa đông năm 2019, ngày mọi thứ trong anh như sụp xuống.

Khi ấy, trong hành lang hẹp của Bệnh viện Đa khoa TP Vinh, ánh đèn trắng hắt lên những gương mặt tránh ánh nhìn của nhau. “Có kết quả rồi, em vào phòng tư vấn nhé”, bác sĩ nói khẽ. Quyền khựng lại. “Dương tính… thật ạ?” – giọng anh nghẹn lại, mỏng như hơi thở.

Khoảnh khắc đó, thế giới quanh anh thu nhỏ lại. Không có tiếng sét, chỉ còn tiếng mưa rơi và tiếng đầu gối chạm nền gạch lạnh.

Thăm khám cho các bạn nam quan hệ tình dục đồng giới.

Năm ấy, mới 23 tuổi, Quyền làm nhân viên buồng phòng tại một khách sạn ở TP Vinh. Sau giờ làm, anh thường đi cà phê, dự sự kiện hay tiệc tùng cùng bạn bè. Giữa những cuộc vui ồn ào, Quyền vẫn thấy mình lạc lõng – nụ cười như gượng ép, những cái ôm vội vã chỉ làm khoảng trống trong anh thêm rõ.

Đêm về, trong căn phòng trọ nhỏ, ánh sáng từ màn hình điện thoại hắt lên khuôn mặt mệt mỏi. Những dòng tin nhắn kéo dài, thông báo từ các ứng dụng hẹn hò nhấp nháy liên tục. “Ai cũng tìm một ai đó, nhưng chẳng ai muốn chịu trách nhiệm với ai,” anh nói. Quyền không còn tin vào tình yêu, chỉ tin vào những cái chạm ngắn ngủi để lấp tạm nỗi cô đơn.

Rồi một người xuất hiện – quen qua ứng dụng, gặp vài lần, tin nhau quá nhanh. Quan hệ không biện pháp an toàn đến như một điều hiển nhiên, của hai kẻ cô đơn tìm hơi ấm tạm bợ trong đêm lạnh.

Tỷ lệ mới phát hiện nhiễm HIV trong nhóm nam cao hơn rất nhiều so với nữ, đặc biệt là nhóm nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM). Đường lây chủ yếu là qua quan hệ tình dục không an toàn.

Ngày nhận kết quả, người đầu tiên Quyền nhắn tin là bạn ấy, nhưng dòng chat chỉ hiện "đã xem", rồi biến mất khỏi mọi nền tảng. Quyền không biết trong khoảnh khắc ấy, điều khiến tim mình đau hơn là do nhiễm HIV hay cảm giác bị bỏ lại lạnh lùng đến vậy.

Trong cộng đồng nhỏ bé ấy, thứ anh nhận được không phải cái ôm cảm thông, mà là những lời cay nghiệt: “Chơi bừa thì dính. Đáng.” Các câu nói ấy lướt qua group chat như những nhát dao mỏng, rạch vào lớp da tự tôn vốn đã đầy vết xước.

Khó khăn chưa dừng lại. Ở chỗ làm, những ánh nhìn bắt đầu thay đổi, tiếng xì xào nhỏ dần rồi lan ra. Quyền không nói với ai, nhưng việc anh xin nghỉ đều đặn mỗi tháng để đi khám và nhận thuốc ARV khiến mọi người bắt đầu nghi ngờ.

Một buổi chiều, Quyền vô tình nghe thấy khi đi một buổi tiệc của khách sạn nơi em làm việc: "Nó thuộc giới kia ấy. Miễn đừng đụng tới mình. Mà nghe đâu có bệnh nữa… Eo, làm cùng phòng… sợ thật." Quyền chỉ đứng cách họ một bức tường. Không ai nói thẳng ra, nhưng ai cũng ngầm hiểu. Quyền thấy buồn bã, lạc lõng.

Tháng thứ hai điều trị, đã có lúc Quyền muốn buông xuôi. Cơ thể mệt mỏi, tâm trí rệu rã, mọi thứ quanh anh như chìm trong sương xám. Nhưng rồi, những lời động viên từ bác sĩ giữ anh lại: “Chỉ cần tuân thủ điều trị ARV đều đặn, tải lượng virus sẽ không còn phát hiện được. Em vẫn có thể sống khỏe mạnh như bao người khác.” Câu nói ấy, giản dị mà đủ để Quyền níu lấy hy vọng, như một sợi dây nhỏ kéo anh ra khỏi vực sâu tuyệt vọng.

Quyết tâm bước ra ánh sáng

Quyền kể, một tối, anh mở Google và gõ: “HIV sống tiếp thế nào?”. Từ ô tìm kiếm ấy, anh tìm thấy một nhóm hỗ trợ cộng đồng nhỏ – nơi những người cùng cảnh ngồi lại với nhau, không cần đeo mặt nạ.

Ở đó, Quyền lắng nghe một người đàn ông ngoài 35 tuổi nói chậm rãi: “Virus không giết tôi. Sợ hãi và kỳ thị mới giết. Nhưng chúng ta không nhất định phải chết.”

Câu nói ấy như một tia sáng xuyên qua lớp sương dày trong lòng. Lần đầu tiên kể từ ngày biết mình dương tính, Quyền cảm thấy tim mình ấm trở lại.

Buổi truyền thông nâng cao kiến thức phòng, chống HIV cho cộng đồng và nhóm MSM.

Giờ đây, mỗi sáng Quyền đều uống thuốc đúng giờ, đi làm và sống như bao người khác — hoặc đúng hơn, cố gắng để được như bao người khác. Những ánh mắt tò mò, những lời đồn vẫn còn đó, định kiến chưa biến mất, nhưng Quyền không còn thu mình trong góc tối nữa. “Tôi không phải nạn nhân của HIV. Tôi chỉ suýt bị nhấn chìm bởi nỗi sợ mà người ta tạo ra”, anh nói, giọng chắc nịch.

Câu chuyện của Quyền chưa có cái kết rực rỡ, nhưng anh đang sống — không phải để trốn chạy, mà để tin rằng: “Tôi không cần được thương hại. Tôi chỉ cần được nhìn nhận như một con người".

18 tuổi, Nguyễn Văn Minh vừa tốt nghiệp lớp 12, rời thị xã Thái Hòa (cũ) vào TPHCM lập nghiệp. Năm 2012, giữa những ngày chập chững nơi thành phố xa lạ, Minh quen và yêu một chàng trai, rồi cả hai dọn về sống chung. Cuộc sống tưởng chừng bình yên, cho đến khi Minh bắt đầu sụt cân nhanh, cơ thể yếu dần, da nổi nhiều nốt sần. Trong những đêm nằm trằn trọc, Minh lên mạng tra cứu triệu chứng — và linh cảm lạnh người thoáng qua, có thể mình đã nhiễm HIV.

Quan hệ tình dục đồng tính nam là nhóm nguy cơ lây nhiễm HIV cao.

Sau khi trở về Nghệ An, Minh không dám về quê mà ở lại TP. Vinh (cũ). Một buổi sáng, cậu lấy hết can đảm đến bệnh viện làm xét nghiệm. Kết quả trả về: dương tính với HIV. Khi ấy, Minh mới 25 tuổi. “Lúc đó, tôi thấy cuộc đời mình như sụp đổ, mọi thứ phía trước bỗng tối đen”, Minh – nay 31 tuổi – nhớ lại.

Sau cú sốc ấy, bạn trai mới thú nhận từng quan hệ với nhiều người đồng giới mà không dùng bao cao su. Anh ta cũng không ngờ mình đã nhiễm, chỉ đoán “có lẽ bị lây từ người cũ, người ấy cố tình giấu bệnh”.

Những tháng ngày sau đó, Minh sống trong nỗi hoang mang và mặc cảm. Cậu thuê trọ một mình, tránh giao tiếp, đêm đến chỉ nghe tiếng quạt quay và tiếng tim mình đập gấp. Nhớ bố mẹ nhưng không dám về nhà, sợ ánh mắt dò xét của làng xóm. “Tôi không dám nói với ai, chỉ sợ một khi họ biết, sẽ chẳng còn ai dám lại gần”, Minh kể.

Điều khiến các bác sĩ trăn trở nhất hiện nay không chỉ là điều trị cho bệnh nhân nhiễm HIV, mà là việc nhiều người tự ý bỏ thuốc giữa chừng. Họ không chỉ khiến sức khỏe bản thân suy kiệt nhanh chóng, mà còn làm gia tăng nguy cơ lây nhiễm ra cộng đồng.

Thạc sĩ Bùi Tiến Hoàn, Phó Trưởng khoa Virus - Ký sinh trùng, Trung tâm Nhiệt đới (Bệnh viện Hữu nghị Đa khoa Nghệ An) cho biết, khoa hiện đang duy trì điều trị cho khoảng 5 - 6 bệnh nhân HIV. Tuy nhiên, trong quá trình theo dõi, không ít người bỏ điều trị, ngừng thuốc đột ngột.

Tư vấn cho bạn nam quan hệ tình dục đồng giới.

Theo bác sĩ Hoàn, quan hệ tình dục đồng giới có nguy cơ lây nhiễm cao do dễ gây tổn thương, trong khi tỷ lệ sử dụng bao cao su rất thấp. "Giờ đây, lây qua đường tiêm chích hầu như không còn phổ biến, bởi dụng cụ rẻ và người nghiện đã chuyển sang ma túy đá. Nguy cơ cao nhất vẫn nằm ở nhóm quan hệ đồng giới.

Nhóm MSM thường không biết rõ về bạn tình của mình, nhất là tình trạng sức khỏe. Có người mang nhiều nguy cơ chồng chéo, như tiêm chích ma túy, quan hệ với cả nam và nữ, thường xuyên thay đổi bạn tình, mắc kèm các bệnh truyền nhiễm khác... nên tỷ lệ lây nhiễm HIV càng cao", bác sĩ Hoàn nói thêm.

Bác sĩ Hoàn cũng cho rằng, đây là nhóm rất khó tiếp cận, thường ngại chia sẻ và dễ bỏ điều trị, vì thế cần được quan tâm, đồng cảm thay vì kỳ thị. "Cần dành nhiều thời gian để tuyên truyền, giáo dục kỹ năng sống lành mạnh, hỗ trợ hướng nghiệp, đặc biệt là với người trẻ trong cộng đồng đồng tính nam", bác sĩ Hoàn nhấn mạnh.

Hơn 6 năm tư vấn cho nhiều mảnh đời nhiễm HIV, bạn M.A. thành viên nhóm công tác xã hội Liên Minh MSM-TG Nghệ An khẳng định, ARV là cánh cửa để những chàng trai như Quyền hay Minh làm lại cuộc đời.

Ngoài ra, hiểu nhầm về hiệu quả điều trị dự phòng phơi nhiễm (PrEP) cũng được cho là một nguyên nhân khiến HIV tăng trong nhóm MSM. Điều trị PrEP dành cho những người chưa nhiễm HIV nhưng có nguy cơ cao, được dự phòng lây bằng cách uống mỗi ngày một viên thuốc. Tuy nhiên M.A. cho rằng những người nhóm nguy cơ uống thuốc dự phòng không đầy đủ, đúng cách.

"Nhiều người mắc bệnh do không dùng bao cao su khi quan hệ, bởi nghĩ rằng đã điều trị dự phòng phơi nhiễm", M.A. nói. Trong khi đó, nhóm ma túy, mại dâm giảm tỷ lệ mắc bệnh có thể do ngày càng biết cách phòng ngừa, bảo vệ bản thân, chú trọng uống thuốc dự phòng.

"Người bệnh uống thuốc kháng ARV đều đặn thì hầu như sẽ không lây cho mọi người, con cái của họ cũng sẽ khỏe mạnh bình thường" - M.A nói.

Trường hợp của Minh là minh chứng thực tế. Sau nhiều năm dùng thuốc ARV, Minh hồi phục dần, người khỏe mạnh, tinh thần phấn chấn. Cậu đã xin việc làm trở lại, mua được xe máy trả góp và dành dụm gửi tiền về quê biếu mẹ sau nhiều năm không liên lạc với gia đình.

"HIV không phải là dấu chấm hết, không quá đáng sợ như tôi từng nghĩ", Minh tự tin nói và xác định sống chung cùng bệnh. Chàng trai 31 tuổi hiện vẫn độc thân, dự định năm nay sẽ về quê ăn Tết sau nhiều năm không ăn Tết ở nhà.

* Tên nhân vật trong bài đã được thay đổi.

(Còn nữa…)

Hoàng Trinh