Động thái của Thổ Nhĩ Kỳ khi dầu Nga vướng thêm đòn trừng phạt

Trong bối cảnh các lệnh trừng phạt phương Tây ngày càng siết chặt đối với xuất khẩu dầu mỏ của Nga, để ứng phó, các nhà máy lọc dầu lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ đang mua thêm dầu thô từ các nguồn không phải của Moscow, Reuters đưa tin ngày 3/11, dẫn 2 nguồn thạo tin và một số nguồn tin trong ngành.

Việc chuyển hướng mua dầu từ các nhà cung cấp thay thế đánh dấu một sự thay đổi đáng kể đối với Thổ Nhĩ Kỳ – một trong những khách hàng lớn nhất của dầu Nga, bên cạnh Ấn Độ và Trung Quốc.

Các biện pháp trừng phạt mới nhất từ Mỹ, được công bố vào ngày 22/10, nhắm trực tiếp vào 2 tập đoàn dầu mỏ lớn nhất của Nga: Rosneft và Lukoil. Trước đó, vào ngày 15/10, Vương quốc Anh đã liệt chính 2 công ty này vào "danh sách đen".

Trong khi Rosneft chiếm khoảng 40% sản lượng dầu của Nga, thì Lukoil đóng góp 15% sản lượng quốc gia và 2% toàn cầu. Cùng với nhau, 2 gã khổng lồ này cùng kiểm soát gần một nửa xuất khẩu dầu thô của Nga, khoảng 3,1 triệu thùng mỗi ngày.

Các lệnh trừng phạt mới nhất không chỉ dừng lại ở các công ty mẹ mà còn mở rộng đến 28 doanh nghiệp con của Rosneft và 6 công ty con của Lukoil, bao gồm Lukoil-Western Siberia – chiếm 40% sản lượng hydrocarbon của tập đoàn.

Những biện pháp này mở đường cho các lệnh trừng phạt thứ cấp đối với các tổ chức nước ngoài tham gia giao dịch với các thực thể bị liệt vào "danh sách đen", nhằm bóp nghẹt doanh thu tài trợ cho chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine.

Tàu chở dầu đang chờ để băng qua eo biển Bosphorus, tại Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ, tháng 12/2022. Ảnh: CNN

Thổ Nhĩ Kỳ, với vị thế là cầu nối năng lượng giữa Nga và châu Âu, đang cảm nhận rõ rệt áp lực từ các lệnh trừng phạt của Mỹ, EU và Anh.

Theo dữ liệu từ Kpler, từ tháng 1 đến tháng 10 năm nay, Thổ Nhĩ Kỳ nhập khẩu khoảng 669.000 thùng dầu thô mỗi ngày, trong đó 47% (317.000 thùng/ngày) đến từ Nga. Con số này thấp hơn so với năm ngoái (333.000 thùng/ngày trên tổng 580.000 thùng/ngày), nhưng vẫn cho thấy sự phụ thuộc đáng kể.

Các nhà máy lọc dầu Thổ Nhĩ Kỳ đang hành động để tránh vi phạm các quy định sắp tới của EU, đặc biệt là trong việc xuất khẩu nhiên liệu sang châu Âu.

Hai nhà máy lọc dầu hàng đầu của Thổ Nhĩ Kỳ – là Star Aegean thuộc sở hữu của công ty SOCAR (Azerbaijan), và Tupras – đang tiên phong trong việc đa dạng hóa nguồn cung.

Theo các nguồn tin của Reuters, nhà máy lọc dầu Star Aegean gần đây đã mua 4 lô dầu thô từ Iraq, Kazakhstan và các nhà sản xuất khác ngoài Nga để giao hàng vào tháng 12.

Con số này tương đương với 77.000 đến 129.000 thùng/ngày nguồn cung ngoài Nga tùy thuộc vào kích thước lô hàng dựa trên tính toán của Reuters, và điều này có nghĩa là SOCAR sẽ sử dụng ít dầu thô của Nga hơn.

Theo dữ liệu từ Kpler, dầu thô Nga chiếm gần như toàn bộ lượng dầu thô mà nhà máy lọc dầu Star Aegean nhập khẩu trong tháng 10 và tháng 9 năm nay, với khoảng 210.000 thùng/ngày.

Hai nguồn tin cho biết, một trong 4 lô hàng đến từ KEBCO Kazakhstan, có chất lượng tương đương với dầu thô Ural của Nga, nhưng có nguồn gốc từ Kazakhstan. Nhà máy lọc dầu của SOCAR chỉ nhập khẩu một lô hàng dầu thô Kazakhstan khác trong năm nay và không nhập thêm lô nào trong năm 2024.

Cũng theo 2 nguồn tin này, Tupras – nhà máy lọc dầu lớn nhất Thổ Nhĩ Kỳ với 2 cơ sở chính – đang tăng cường mua các loại dầu thô không phải của Nga có chất lượng tương đương với dầu thô Ural của Nga, ví dụ như dầu thô Iraq, nhưng không cung cấp thêm chi tiết.

Ngoài ra, công ty dự kiến loại bỏ hoàn toàn dầu Nga tại một trong 2 nhà máy để duy trì xuất khẩu nhiên liệu sang châu Âu mà không vi phạm lệnh trừng phạt sắp tới của EU, trong khi vẫn xử lý dầu Nga tại nhà máy còn lại.

Năm nay, Tupras đã đa dạng hóa nguồn cung bằng cách nhập lô dầu đầu tiên từ Brazil và đang chờ lô dầu Angola thứ hai đến vào đầu tháng 11 này.

Ngoài ra, Thổ Nhĩ Kỳ dự kiến nhận 141.000 thùng/ngày từ Iraq vào tháng 11, tăng từ 99.000 thùng/ngày trong tháng 10, và trung bình 80.000 thùng/ngày trong năm nay. Dữ liệu tháng 12 chưa có, nhưng xu hướng cho thấy sự gia tăng rõ rệt nguồn cung từ Trung Đông và Trung Á.

Minh Đức (Theo Reuters, Kyiv Independent)