Đóng tàu lo thừa việc, thiếu thợ

Thợ trẻ ngày càng ít

Những ngày đầu hè, các nhà máy đóng tàu ở miền Bắc đang sôi động hơn bao giờ hết. Tại Công ty TNHH MTV Đóng tàu Phà Rừng, công nhân đang tất bật hoàn thiện các block vỏ tàu, chuẩn bị hạ thủy.

Thiếu nhân sự lành nghề đang là nỗi lo lớn nhất tại Nhà máy Đóng tàu Nam Triệu. Ảnh: Tạ Hải.

Tại Công ty Đóng tàu Nam Triệu, từng mũi hàn, từng chi tiết kỹ thuật được xử lý gấp rút để kịp bàn giao đơn hàng cho đối tác Hà Lan, Hàn Quốc...

Anh Phạm Văn Sang, thợ vỏ gắn bó với Phà Rừng từ năm 1998 chia sẻ: "Công việc đều đặn, thu nhập ổn định, anh em phấn khởi lắm. Nhưng nhìn quanh xưởng giờ chủ yếu là những người đã có tuổi. Tôi năm nay 50 rồi, vài năm nữa nghỉ hưu mà không thấy lớp trẻ kế thừa".

Tâm trạng đó cũng hiện rõ qua lời chị Phạm Thị Hương, thợ hàn tại Nam Triệu: "Việc nhiều, tăng ca liên tục nhưng điều kiện làm việc nay đã tốt hơn. Lương bình quân hơn 10 triệu đồng/tháng. Tuy nhiên, lớp công nhân trẻ ngày càng ít. Nghề này nặng nhọc, độc hại, nên thanh niên chuộng việc nhàn hơn, dù lương có thể thấp hơn".

Kín đơn hàng đến 2030, thiếu trầm trọng lao động

Ông Phạm Quang Tuyến, quyền Tổng giám đốc Công ty Đóng tàu Nam Triệu cho biết, doanh nghiệp đang triển khai đóng các tàu hàng 65.000 tấn, tàu dầu 9.300m³, tàu công trình. Với lượng hợp đồng hiện tại, nhà máy đảm bảo đủ việc làm đến năm 2030.

Tuy nhiên, nhân sự lành nghề đang là nỗi lo lớn nhất. Nhà máy hiện có khoảng 500 lao động, trung bình tuổi đã 46. Để kịp tiến độ, đơn vị buộc phải thuê nhà thầu phụ, có lúc lên tới 1.500 người.

Mức lương trung bình đã lên tới 13 triệu đồng/tháng, nhưng vẫn khó hút lao động trẻ. Khu công nghiệp gần đó với công việc nhẹ nhàng hơn lại hấp dẫn hơn với người lao động phổ thông.

Tại Phà Rừng, ông Trần Văn Rung, Phó tổng giám đốc, cũng chia sẻ thực trạng tương tự: "Chúng tôi đang đóng loạt tàu dầu/hóa chất 13.500 tấn cho khách Hàn Quốc, sửa chữa khoảng 70 - 80 lượt tàu/năm. Việc thì có, nhưng lao động có tay nghề không đủ, nhất là khi yêu cầu kỹ thuật ngày càng khắt khe".

Theo ông Rung, đóng tàu là ngành đặc thù, đòi hỏi người lao động phải được đào tạo bài bản, tích lũy kinh nghiệm thực tế từ 2 - 3 năm mới làm được việc. Tuy nhiên, sau cuộc khủng hoảng toàn cầu giai đoạn 2010, ngành đóng tàu buộc phải cắt giảm mạnh nhân sự.

Đến khi thị trường phục hồi, người lao động đã chuyển sang các lĩnh vực khác ổn định hơn. Thu nhập ngành đóng tàu không còn đủ sức cạnh tranh. Các trường nghề, khoa kỹ thuật tàu thủy vì thế cũng ế ẩm tuyển sinh suốt hơn 10 năm nay, khiến nguồn cung gần như cạn kiệt.

Tuyển thêm lao động nước ngoài

Trước thực trạng thiếu hụt, các nhà máy phải linh hoạt trong tuyển dụng. Phà Rừng mở rộng tìm kiếm lao động tại các tỉnh miền núi, hợp tác với địa phương để đào tạo bộ đội xuất ngũ, thậm chí thuê lại những người đã nghỉ chế độ. Tuy nhiên, vẫn thiếu từ 300 - 500 người.

Thiếu lao động, các nhà máy đóng tàu phải thuê thợ nước ngoài.

Nam Triệu đi trước một bước khi thuê lao động nước ngoài. Ông Tuyến cho biết: Hiện doanh nghiệp này đang sử dụng 30 công nhân Ấn Độ, đã sang năm thứ 3.

"Họ có sức khỏe tốt, làm việc cường độ cao, kỹ luật tốt. Sắp tới, công ty tiếp tục mở rộng tuyển dụng từ Ấn Độ và Bangladesh, với kế hoạch duy trì khoảng 50 - 70 lao động nước ngoài", ông Tuyến nói thêm.

Theo ông Phạm Hoài Chung, Chủ tịch HĐTV Tổng công ty Công nghiệp tàu thủy (SBIC), từ nay đến 2028, thị trường đóng tàu toàn cầu dự kiến tăng thêm 22,1 tỷ USD, đạt quy mô 195 tỷ USD vào năm 2030, tốc độ tăng trưởng bình quân gần 4%/năm.

Việt Nam có nhiều lợi thế, vị trí địa lý thuận lợi, ngành đóng tàu có nền tảng, chi phí lao động cạnh tranh. Tuy nhiên, yêu cầu về công nghệ ngày càng cao, đặc biệt là công nghệ xanh, tự động hóa, đòi hỏi nguồn nhân lực cũng phải nâng tầm chất lượng, không chỉ đơn thuần đông về số lượng.

Theo ông Hoàng Hồng Giang, Phó cục trưởng Cục Hàng hải và Đường thủy Việt Nam, muốn giải được bài toán nhân lực, cần đến những chính sách đột phá.

Cụ thể, cần ưu đãi thuế cho doanh nghiệp trực tiếp tham gia đào tạo lao động (áp thuế thu nhập doanh nghiệp ưu đãi 10%, miễn/giảm thuế đào tạo); Cho khấu trừ chi phí đào tạo khỏi thu nhập chịu thuế.

Cùng đó, cần cập nhật chương trình đào tạo gắn với xu hướng số hóa, tự động hóa, năng lượng tái tạo; Liên kết chặt chẽ với doanh nghiệp, mời kỹ sư, chuyên gia trực tiếp giảng dạy thực hành; Hỗ trợ học phí, học bổng cho sinh viên ngành tàu thủy. Cuối cùng, cần chuẩn hóa nghề thợ hàn theo tiêu chuẩn quốc tế.

Kỳ Nam