Động lực phát triển kinh tế - xã hội tại khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi

Quang cảnh một gian hàng tại chợ vùng cao tỉnh Tuyên Quang

Ở các tỉnh vùng cao, hệ thống chợ truyền thống đang giữ vai trò quan trọng trong kết nối sản xuất với tiêu thụ, tạo sinh kế bền vững cho đồng bào dân tộc thiểu số, góp phần hình thành những không gian giao thương giàu bản sắc.

Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước dành sự quan tâm lớn cho khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi. Bên cạnh các chương trình Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, còn có Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi..., giúp giảm nghèo bền vững và phát triển hạ tầng thiết yếu. Hệ thống phân phối hàng hóa cũng được chú trọng nhằm thúc đẩy giao thương giữa miền cao với các vùng kinh tế trọng điểm.

Theo chuyên gia kinh tế Vũ Vinh Phú, chợ miền núi không chỉ là nơi mua bán mà còn giữ vai trò thúc đẩy sản xuất và giao lưu hàng hóa và giao lưu văn hóa giữa các vùng miền.

Chợ miền núi có những bản sắc, tạo nên giá trị riêng biệt cho từng vùng

Bên cạnh đó, chợ miền núi còn tạo ra không gian giao lưu văn hóa của người dân địa phương với du khách trong và ngoài nước. Đây là nơi hội tụ những giá trị bản địa độc đáo, nơi sản vật của núi rừng được giới thiệu, nơi những câu chuyện về đời sống và tập tục được kể lại qua từng món hàng, từng gian chợ.

Cùng với sự phát triển của hạ tầng, phương thức giao thương của bà con vùng cao cũng đang thay đổi nhanh chóng. Trong bối cảnh công nghệ số phát triển mạnh, người dân tộc thiểu số đã sử dụng smartphone để giới thiệu và bán sản phẩm. Nhiều hộ kinh doanh nhỏ lẻ biết chụp ảnh, đăng bài, bán hàng qua các nhóm cộng đồng, qua sàn thương mại điện tử. Các sản phẩm OCOP, đặc sản địa phương nhờ vậy có thêm cơ hội tiếp cận thị trường lớn hơn và duy trì đầu ra ổn định.

Điểm sáng đầu tư hạ tầng chợ miền núi

Trong giai đoạn 2021 - 2025, tỉnh Quảng Ngãi là một trong những địa phương quan tâm đầu tư phát triển hệ thống chợ vùng cao. Tỉnh đã huy động nhiều nguồn lực, gồm ngân sách tỉnh, vốn Chương trình Mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới, Chương trình phát triển vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi cùng nguồn xã hội hóa từ doanh nghiệp. Nhờ đó, 21 chợ đã được xây mới hoặc cải tạo, nâng cấp.

Nhiều chợ như chợ Ba Tơ, chợ Sơn Hà, chợ Trà Bồng, chợ Minh Long... được đầu tư bài bản, đáp ứng yêu cầu về an toàn thực phẩm, phòng cháy chữa cháy và có hạ tầng giao thông kết nối thuận lợi. Hệ thống chợ sau đầu tư không chỉ rộng rãi và sạch sẽ hơn, mà còn tạo điều kiện để hàng hóa bản địa được bày bán theo khu vực rõ ràng, minh bạch, tăng tính chuyên nghiệp trong kinh doanh.

Chợ miền núi còn tạo ra không gian giao lưu văn hóa, ẩm thực của người dân địa phương với du khách

Từ chợ, những sản phẩm đặc trưng của vùng dân tộc thiểu số và miền núi như quế Trà Bồng, tiêu Sơn Hà, ớt Ba Tơ, mật ong rừng, rau rừng hay thổ cẩm của đồng bào Hrê, Cor, Ca Dong được tiêu thụ thuận lợi hơn. Đây là những mặt hàng vốn quen thuộc trong cuộc sống thường ngày của bà con, nhưng phải đến khi có hạ tầng chợ đồng bộ và quy củ mới thực sự tiếp cận được du khách và tạo ra giá trị kinh tế lớn hơn.

Hoàn thiện cơ sở hạ tầng chợ gắn với chương trình phát triển thương mại vùng dân tộc thiểu số và miền núi

Một trong những định hướng mới của Quảng Ngãi là gắn việc đầu tư chợ với chương trình phát triển thương mại miền núi của Bộ Công Thương. Mỗi chợ sau khi nâng cấp không chỉ đáp ứng nhu cầu mua bán truyền thống, mà còn hướng đến mô hình chợ văn minh sinh thái xanh.

Tại đây, các khu giới thiệu sản phẩm OCOP, khu trưng bày nông sản sạch, khu vực dành cho sản phẩm từ vùng nguyên liệu đạt chuẩn được quy hoạch đồng bộ. Chợ trở thành một không gian mở, nơi khách tham quan có thể xem, mua và tìm hiểu về nguồn gốc từng sản phẩm, đồng thời tiếp cận quy trình sản xuất sạch. Việc hoàn thiện hạ tầng chợ đã tạo điều kiện mạnh mẽ cho sản phẩm của khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi tiếp cận thị trường.

Nhiều sản phẩm từ dược liệu bản địa như lá xông, tinh dầu quế, cao thảo dược, trà thảo mộc hay các loại cây dược liệu đặc hữu được bày bán trong chợ và các trung tâm thương mại, giúp tăng giá trị kinh tế cho người dân, hội viên, phụ nữ vùng cao. Chợ vùng cao không chỉ là nơi buôn bán, mà còn là nơi lưu giữ bản sắc văn hóa và truyền thống của đồng bào. Mỗi gian hàng, mỗi món vật dụng, mỗi loại nông sản mang trong mình câu chuyện của núi rừng. Khi hệ thống chợ được đầu tư bài bản, không gian văn hóa ấy được lan tỏa mạnh mẽ hơn, thu hút du khách và tạo sinh kế bền vững cho cộng đồng.

Quảng Ngãi là một trong những địa phương quan tâm đầu tư phát triển hệ thống chợ

Sở Công Thương tỉnh Quảng Ngãi còn phối hợp với các huyện miền núi tổ chức đào tạo kỹ năng kinh doanh cho tiểu thương. Nội dung tập huấn bao gồm hướng dẫn cách niêm yết giá minh bạch, truy xuất nguồn gốc sản phẩm, áp dụng thanh toán không tiền mặt, cũng như kỹ năng chụp ảnh, đăng tải thông tin sản phẩm lên mạng xã hội và các nền tảng số.

Quảng Ngãi đặt mục tiêu đến năm 2030 hoàn thiện hệ thống chợ theo hướng hiện đại và chuyên nghiệp. Tỉnh phấn đấu mỗi trung tâm huyện miền núi có ít nhất một chợ đạt chuẩn về an toàn vệ sinh thực phẩm, trang thiết bị phòng cháy chữa cháy, hệ thống xử lý rác thải và khu giới thiệu sản phẩm địa phương.

Ngoài ra, tỉnh còn quan tâm phát triển mô hình chợ xanh với việc sử dụng năng lượng tái tạo và giảm thiểu rác thải nhựa. Đây là bước đi phù hợp với xu hướng phát triển bền vững, vừa bảo vệ môi trường sống của cộng đồng dân tộc thiểu số, vừa tạo điểm nhấn thu hút du khách. Đồng thời là nền tảng giúp nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống và mở ra cơ hội phát triển mới cho đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, góp phần phát triển kinh tế - xã hội tại địa phương.

Bài, ảnh: Vân Anh