Đồng loạt kiểm định khí thải xe máy sẽ gây tắc nghẽn

NỘI DUNG:

Lo "vỡ trận" vì không đủ cơ sở kiểm định
Cần tạo đồng thuận xã hội
Đài Loan cần 15 – 20 năm để kiểm tra khí thải trên toàn quốc

Lo "vỡ trận" vì không đủ cơ sở kiểm định

Theo dự thảo lộ trình kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề xuất Hà Nội, TP.HCM bắt đầu áp dụng từ 1/7/2027. Từ 1/7/2028, các thành phố trực thuộc Trung ương như: Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ và Huế. Và từ 1/7/2030 các tỉnh, thành phố còn lại sẽ kiểm định khí thải xe máy.

Một trong những nỗi lo khi kiểm định khí thải xe máy đồng loạt là thiếu các các cơ sở thực hiện công tác kiểm tra khí thải.

Tại buổi tham vấn Dự thảo quy chuẩn quốc gia về khí thải ô tô, xe mô tô, xe gắn máy và lộ trình áp dụng diễn ra sáng ngày 3/6, ông Trần Hoàng Phong, đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam lo ngại, việc đồng loạt kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy theo lộ trình tại dự thảo có thể dẫn tới "vỡ trận".

Theo ông Phong, hiện Hà Nội có 5,6 triệu xe đã đăng ký, không tính con số đã di chuyển ra hoặc từ nơi khác về Hà Nội. Còn TP.HCM sau sáp nhập khoảng 8,6 triệu xe. Như vậy với số lượng xe lớn như thế để triển khai vào một thời điểm một cách đồng loạt sẽ có nguy cơ lớn liên quan đến việc tắc nghẽn và tính khả thi. Theo tính toán, trung bình mỗi xe khi kiểm định mất khoảng 7 phút đo khí thải thì tại Hà Nội cần khoảng 400 cơ sở kiểm định và TP.HCM cần khoảng 600 cơ sở. Hiện toàn bộ những cơ sở này đều chưa có. Còn nếu đo thêm gia tốc ở vòng tua cao thì thời gian sẽ từ 20 – 30 phút, áp lực sẽ còn lớn hơn.

"Đối với tư nhân, ngoài hệ thống đại lý của các hãng sẵn sàng kiểm định, còn gần như toàn bộ cơ sở tự phát theo khảo sát trước mắt không làm. Với số xe lớn và thực trạng như vậy, để kiểm định khí thải xe máy đồng loạt vào một thời điểm thì nguy cơ tắc nghẽn là rất lớn", ông Phong nói.

Từ thực tế trên ông Phong cho rằng, nên triển khai trước với xe phát thải cao, sản xuất trước năm 2008. Số xe loại này ở Hà Nội là hơn 2 triệu, TP. HCM hơn 3 triệu, phù hợp với năng lực hiện tại có thể đảm đương. Khi đã kiểm định được với xe sản xuất trước 2008 thì sau khoảng 1-2 năm mới kỳ vọng nhiều thành phần tham gia xây dựng cơ sở để kiểm định số xe còn lại", ông Phong nói thêm.

Theo tính toán của Cục Đăng kiểm Việt Nam, để có thể đáp ứng được nhu cầu kiểm định khí thải xe máy theo lộ trình của dự thảo Quyết định, tới năm 2030, toàn quốc cần có thêm 4.332 cơ sở thành lập mới, tương ứng với 4.332 đăng kiểm viên hạng 3 trở lên và 4.332 thiết bị phân tích khí thải (xăng).

Theo dự thảo mới nhất, để có thời gian cho người dân làm quen, cơ quan soạn thảo đã bổ sung quy định sau 18 tháng kể từ khi bắt đầu kiểm định khí thải, cơ quan chức năng mới xử phạt, trước đó tập trung vào nhắc nhở, tuyên truyền. Xe mô tô, xe gắn máy không đạt yêu cầu khi kiểm định không được lưu hành giống như ô tô hiện nay.

Tuy nhiên trong văn bản góp ý, Cục Đăng kiểm Việt Nam nhận định, do số lượng xe mô tô, xe gắn máy rất lớn nên công tác tuần tra, kiểm soát việc tuân thủ của người dân sẽ rất khó khăn. Cần có giải pháp phù hợp, vừa bảo đảm tính răn đe để người dân chấp hành, không gây cản trở đến đời sống, bức xúc trong xã hội.

Cần tạo đồng thuận xã hội

Trao đổi với PVBáo Xây dựng, ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, đây sẽ là lần đầu tiên Việt Nam triển khai kiểm định khí thải đối với xe máy, một chính sách được đánh giá là có tác động lớn tới toàn xã hội. Gần như mọi hộ gia đình đều sở hữu xe máy. Chính vì vậy, chính sách cần được xây dựng thận trọng, có lộ trình rõ ràng và tạo sự đồng thuận.

Cũng theo ông Nam, tiếp thu ý kiến các bên, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã sửa thời gian tại dự thảo Quyết định lộ trình lùi lại 6 tháng so với trước đây. Dự thảo lộ trình mới sẽ bắt đầu thực hiện từ 1/7/2027 tại Hà Nội và TP.HCM thay vì từ ngày 1/1/2027 và 1 năm sau với các tỉnh/ thành phố thuộc Trung ương còn lại. Từ 1/7/2030 sẽ bắt đầu tại các tỉnh/ thành phố còn lại.

Tuy nhiên theo ĐBQH Đoàn TP.HCM Trần Anh Tuấn (Ủy viên Ủy ban Kinh tế của Quốc hội), cần tính thật kỹ lộ trình triển khai sao cho hợp lý, tạo điều kiện để người dân có thời gian chuẩn bị, tích lũy, chuyển đổi phương tiện. "Có thể xem xét triển khai từ năm 2028 hoặc 2030, từ nay đến khi triển khai cần tăng cường tuyên truyền, phổ biến quy định và hướng dẫn người dân thực hiện kịp thời, đảm bảo hiệu quả khi triển khai".

Đồng quan điểm, ĐBQH đoàn Đồng Tháp Phạm Văn Hòa (Ủy viên Ủy ban Pháp luật của Quốc hội) nhìn nhận: "Mỗi gia đình Việt đều có xe máy, thậm chí có nhà có 2 - 3 chiếc. Lượng xe máy mà người dân, đặc biệt là người lao động, sử dụng rất nhiều. Đó không chỉ là phương tiện di chuyển mà còn là kế sinh nhai, đảm bảo an sinh xã hội hàng ngày của họ. Vì thế, nếu kiểm tra khí thải các xe này, tin rằng 100% đều không đạt nên nếu áp dụng các biện pháp xử lý thì sẽ là điều rất băn khoăn.

Đại biểu đoàn Đồng Tháp cho rằng, thời điểm bắt đầu kiểm tra từ năm 2027 theo dự thảo cần xem xét kỹ lưỡng, thận trọng, bởi khoảng thời gian từ nay đến khi triển khai chỉ 1,5 năm là quá ngắn để chuẩn bị. "Cần có khoảng thời gian dài hơn để tuyên truyền, vận động cho người dân hiểu và tích lũy dần dần để chuyển đổi sang phương tiện khác phát thải ít hơn", ông Hòa nói.

Xe máy tại Đài Loan kiểm định khí thải.

Đài Loan cần 15 – 20 năm để kiểm tra khí thải trên toàn quốc

Là người từng làm đề án thí điểm đo kiểm khí thải xe máy tại Hà Nội và TP.HCM, ThS. Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Viện chuyên ngành Môi trường (Viện Khoa học công nghệ GTVT) cho biết, trước Việt Nam, nhiều nước trên thế giới như Trung Quốc, Đài Loan, Ấn Độ… đã quy định về định kỳ kiểm tra khí thải không tải. Qua đó, xe mô tô, xe gắn máy nếu không đáp ứng được tiêu chuẩn khí thải CO và HC thì phải bảo dưỡng, thay thế phụ tùng hoặc dừng sử dụng.

"Ví dụ Đài Loan là nơi có điều kiện khá giống Việt Nam cũng đã bắt đầu thí điểm kiểm định định kỳ khí thải xe máy vào năm 1993 tại Đài Bắc và tới 1996 tiếp tục thực hiện ở 8 thành phố lớn của Đài Loan. Đến năm 1998 áp dụng cho các thành phố còn lại và cuối cùng thực hiện trên toàn quốc vào năm 2008. Các xe yêu cầu kiểm tra khí thải là loại sử dụng từ 5 năm trở lên và thực hiện kiểm tra định kỳ 1 năm/lần.

Để phục vụ kiểm định khí thải, số cơ sở kiểm tra khí thải và bảo dưỡng năm 1996 là 187 trạm nhưng tới tháng 12/2015 số lượng lên tới 2.791 trạm, đủ để kiểm tra khí thải và bảo dưỡng cho 7,2 triệu xe máy (trung bình 2.580 xe/ trạm/ năm).

Ở Đài Loan, họ ước tính mật độ trạm cần để thực hiện đo kiểm khí thải là 0,8 trạm/km2. Còn trong các nghiên cứu của tôi cách đây khoảng 5 năm, ví dụ tại Hà Nội với hệ thống trung tâm đăng kiểm và các đại lý hãng xe, mật độ thua 18 lần so với Đài Loan.

Bởi vậy, việc kiểm định khí thải xe mô tô, xe gắn máy cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng, không để tạo ra sức ép lớn với chính quyền. Sức ép ở đây không chỉ là tiền mà việc bố trí trạm kiểm định, vốn cũng cần có sự chuẩn bị về diện tích, nhân sự, thiết bị… và quan trọng nhất là người dân phải đưa xe đến kiểm định", ThS. Khang chia sẻ.

Qua khảo sát, các đại lý của các hãng xe cơ bản đồng thuận thực hiện việc kiểm định khí thải nhưng các cơ sở sửa chữa, bảo dưỡng xe tư nhân ngoài thì đến 99% sẽ không làm. Lý do bởi hiện tại chưa có gì để người ta nhìn thấy lợi ích. Vì vậy về mặt quan điểm chúng tôi vẫn rất lo ngại, nên Bộ Xây dựng và Cục Đăng kiểm Việt Nam đã đề nghị triển khai trước kiểm soát khí thải với đối tượng phát thải cao, là các xe sản xuất trước 2008, thực sự đã là xe cũ nát

Đại diện Cục Đăng kiểm Việt Nam

Yến Chi

Thanh Tùng