Dòng hải lưu điều tiết khí hậu trái đất suy yếu nhất trong 1.600 năm

Theo Giáo sư Stefan Rahmstorf thuộc Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam (Đức), một thành viên nhóm nghiên cứu, nguy cơ AMOC ngừng hoạt động lên tới 70% trong kịch bản phát thải cao. Với mức phát thải trung bình, tỷ lệ này khoảng 37%, và ngay cả trong kịch bản thấp, nguy cơ vẫn ở mức 25% – con số cao hơn nhiều so với những ước tính trước đây.

AMOC được ví như một “băng chuyền khổng lồ”, đưa nước ấm từ vùng nhiệt đới lên phía Bắc rồi trả lại dòng nước lạnh sâu về phương Nam, qua đó điều hòa khí hậu toàn cầu. Nhưng quá trình tan chảy nhanh chóng của băng ở Greenland, kết hợp với lượng mưa gia tăng, đang bơm thêm nước ngọt vào Bắc Đại Tây Dương. Điều này làm giảm độ mặn, khiến nước nhẹ hơn và khó chìm xuống đáy, từ đó làm chậm chu trình tuần hoàn. Vòng lặp này tự khuếch đại và có thể đẩy AMOC tới “điểm bùng phát” vào khoảng giữa thế kỷ.

Ảnh minh họa. Nguồn: PA

Các chuyên gia cảnh báo rằng sự ngừng hoạt động của AMOC sẽ dẫn đến những biến động sâu rộng. Mùa đông ở châu Âu có thể trở nên khắc nghiệt hơn, trong khi mùa hè khô hạn kéo dài. Ở vùng nhiệt đới, lượng mưa bị rối loạn sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới sản xuất nông nghiệp ở châu Phi, Nam Mỹ và châu Á. Ngoài ra, mực nước biển dọc bờ Đông nước Mỹ có thể dâng thêm khoảng 50 cm, vượt xa nhiều dự báo hiện nay.

“Điểm tới hạn của AMOC có thể xảy ra ngay trong 10–20 năm tới. Đây không còn là rủi ro nhỏ mà là một viễn cảnh đáng báo động”, Giáo sư Rahmstorf nhấn mạnh, đồng thời cho rằng việc cắt giảm khí thải toàn cầu càng sớm càng tốt là biện pháp duy nhất để làm chậm lại quá trình này.

Một số chuyên gia độc lập đánh giá kết quả nghiên cứu này có ý nghĩa lớn, song cũng kêu gọi thận trọng. Tiến sĩ Aixue Hu tại Trung tâm Quốc gia về Nghiên cứu Khí quyển NSF (Mỹ) nhận định rằng các mô hình hiện tại còn thiếu dữ liệu, cần thêm bằng chứng để xác định rõ thời điểm AMOC có thể ngừng hoạt động.

Trong khi đó, Tiến sĩ Jonathan Baker tại Trung tâm Met Office Hadley (Anh) cho rằng kịch bản tồi tệ nhất khó xảy ra trong thế kỷ này. Tuy vậy, ông khẳng định “đại dương đã và đang thay đổi”, và sự suy yếu của quá trình đối lưu ở Bắc Đại Tây Dương thực sự là một mối lo ngại cần theo dõi sát sao.

Bất chấp những khác biệt trong dự báo, hầu hết các nhà khoa học đồng thuận rằng AMOC đang suy yếu rõ rệt và tác động của nó sẽ không chỉ dừng ở lĩnh vực khí hậu. Biến động này có thể ảnh hưởng tới chuỗi cung ứng lương thực, an ninh năng lượng và ổn định kinh tế toàn cầu.

Điều đó đồng nghĩa, thế giới cần có chiến lược ứng phó ở cả hai hướng là cắt giảm mạnh khí thải nhà kính và tăng cường đầu tư vào hệ thống quan trắc đại dương để theo dõi AMOC. Bởi ngay cả khi chưa thể xác định chính xác “ngày sụp đổ”, sự chuẩn bị sớm vẫn giúp nhân loại giảm thiểu rủi ro từ những cú sốc khí hậu không thể đảo ngược.

Kim Khánh