Đơn vị hành chính sẽ được xếp hạng thế nào theo dự thảo Nghị định mới?

Ảnh minh họa

Quá trình sắp xếp các đơn vị hành chính (ĐVHC) thời gian qua đã làm thay đổi căn bản quy mô địa bàn và dân số trung bình, vượt xa ngưỡng chuẩn được xây dựng trong Nghị quyết số 1211/2016/UBTVQH13.

Trong bối cảnh đó, việc giữ nguyên các tiêu chí, thang điểm và ngưỡng phân loại của Nghị quyết 1211 sẽ không còn phù hợp, có thể khiến việc hoạch định chính sách, phân bổ ngân sách cũng như sắp xếp bộ máy chính quyền thiếu chính xác và kém hiệu quả.

Theo khẳng định của Bộ Nội vụ, dự thảo Nghị định mới lần này cơ bản kế thừa hệ thống phân loại ĐVHC đã được xây dựng và áp dụng ổn định trong thời gian dài.

Cụ thể, trừ TP. Hà Nội và TP.HCM là ĐVHC loại đặc biệt được xác định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương, các ĐVHC còn lại được phân thành 3 loại (I, II, III), được thực hiện bằng phương thức tính điểm (dưới 60 điểm đạt loại III, từ 60 đến 75 điểm đạt loại II, trên 75 điểm đạt loại I).

Tuy nhiên, nội dung phân loại đô thị đối với từng loại hình ĐVHC đã được điều chỉnh cho phù hợp với quan điểm, nguyên tắc xây dựng dự thảo Nghị định và bối cảnh thực tiễn.

Đối với thành phố trực thuộc Trung ương

Theo Hiến pháp và Luật Tổ chức chính quyền địa phương 2025, thành phố trực thuộc Trung ương là đô thị trung tâm vùng hoặc động lực phát triển quốc gia, có vị trí chiến lược toàn diện. Trong đó, Hà Nội và TP. HCM là ĐVHC loại đặc biệt đã được quy định trong Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Trong thực tế, các thành phố như Huế, Hải Phòng, Đà Nẵng, Cần Thơ đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chí cao nhất về dân số, diện tích, kinh tế - xã hội, hạ tầng, tài chính và quản trị. Vì thế, thủ tục phân loại chỉ mang tính hình thức.

Việc quy định các thành phố này đương nhiên thuộc loại I vừa bảo đảm ổn định, minh bạch, giảm thủ tục, vừa tạo cơ sở pháp lý cho chính sách đặc thù phù hợp với vai trò của các thành phố này.

Đối với tỉnh

Dự thảo Nghị định quy định tỉnh được phân thành 3 loại (I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 5 nhóm tiêu chuẩn sau:

Tiêu chuẩn quy mô dân số: tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm;

Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên: tối đa 20 điểm, tối thiểu 10 điểm;

Tiêu chuẩn số lượng ĐVHC trực thuộc: tối đa 10 điểm, tối thiểu 6 điểm;

Tiêu chuẩn điều kiện kinh tế - xã hội (gồm 11 tiêu chí thành phần): tối đa 40 điểm, tối thiểu 18 điểm;

Tiêu chuẩn yếu tố đặc thù: tối đa 10 điểm, tối thiểu 0 điểm.

Đối với xã

Dự thảo Nghị định quy định xã được phân thành 3 loại (I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn sau:

Tiêu chuẩn quy mô dân số: tối đa 25 điểm, tối thiểu 15 điểm;

Tiêu chuẩn diện tích tự nhiên: tối đa 25 điểm, tối thiểu 15 điểm;

Tiêu chuẩn điều kiện kinh tế - xã hội (gồm 7 tiêu chí thành phần): tối đa 40 điểm, tối thiểu 21 điểm;

Tiêu chuẩn yếu tố đặc thù: tối đa 10 điểm, tối thiểu 0 điểm.

Đối với phường

Dự thảo Nghị định quy định phường được phân thành 3 loại (I, II, III) dựa trên tổng số điểm của 4 nhóm tiêu chuẩn tương tự như đối với xã nhưng có điều chỉnh mức tối đa, tối thiểu của từng tiêu chí, tiêu chuẩn cho phù hợp đặc thù về quy mô dân số, diện tích tự nhiên và trình độ phát triển kinh tế - xã hội của phường.

Đối với đặc khu

Dự thảo Nghị định quy định, đối với đặc khu được phân loại đô thị thì áp dụng tiêu chuẩn phân loại của phường, các trường hợp còn lại áp dụng tiêu chuẩn phân loại của xã; đồng thời quy định điểm yếu tố đặc thù của đặc khu là 10 điểm (tối đa).

Quy định về điểm ưu tiên

Ngoài ra, dự thảo Nghị định quy định về điểm ưu tiên đối với các ĐVHC có quy mô vượt trội (tỉnh, xã có diện tích tự nhiên từ 300% tiêu chuẩn theo quy định; phường có quy mô dân số từ 300% tiêu chuẩn theo quy định); ĐVHC thuộc khu vực đặc biệt khó khăn hoặc ĐVHC được xác định có vị trí, vai trò trung tâm phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh/thành phố hoặc khu vực liên xã, phường.

Việc quy định mức điểm ưu tiên (tối đa 10 điểm) là cơ chế nhằm bảo đảm các ĐVHC có tính chất vượt trội, trọng yếu được quan tâm bố trí nguồn lực để đầu tư, phát triển và quản lý.

NHƯ PHÚC