Đòn bẩy hoàn thiện thể chế bảo vệ quyền sáng tạo của doanh nghiệp tư nhân

Diễn đàn có sự tham gia của đại diện các cơ quan lập pháp, cơ quan quản lý nhà nước, các chuyên gia, nhà nghiên cứu, doanh nghiệp…

Tạp chí Luật sư Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Công ty Luật TNHH Trương Anh Tú (TAT Law Firm) phối hợp tổ chức Diễn đàn

Đề xuất thành lập tòa chuyên trách về SHTT là bước đi đúng hướng

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam khẳng định, Luật Sở hữu trí tuệ (SHTT) ngày nay không chỉ là công cụ pháp lý bảo vệ, nâng niu đổi mới sáng tạo, mà còn trở thành “lá chắn” để doanh nghiệp trụ vững trong kỷ nguyên số, đồng thời là thước đo năng lực cạnh tranh quốc gia.

Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam phát biểu khai mạc tại diễn đàn

Tuy nhiên, thực trạng xâm phạm quyền SHTT tại Việt Nam vẫn diễn biến phức tạp, từ hàng giả, hàng nhái, cạnh tranh không lành mạnh, cho tới việc nhiều doanh nghiệp nhỏ và vừa thiếu nguồn lực để tự bảo vệ thương hiệu. Điều này đòi hỏi phải tiếp tục hoàn thiện chính sách, tăng cường hiệu quả thực thi và xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ giữa Nhà nước, doanh nghiệp, giới luật sư, hiệp hội và truyền thông.

Theo ông Luyến, dự thảo Luật SHTT sửa đổi dự kiến trình Quốc hội thông qua trong năm 2025. Trong đó, đề xuất thành lập tòa chuyên trách về SHTT đang được xem xét là một bước đi đúng hướng, không chỉ nhằm đáp ứng nhu cầu thực tiễn khi số lượng tranh chấp ngày càng tăng, mà quan trọng hơn, để thiết lập một nền tư pháp hiểu đúng - hiểu sâu.

“Không chỉ thực tiễn đặt ra yêu cầu cải cách, mà ngay trong định hướng chiến lược, Nghị quyết 68-NQ/TW đã nhấn mạnh yêu cầu “hoàn thiện hệ thống pháp luật bảo vệ quyền SHTT, bảo đảm thực thi hợp đồng, giảm rủi ro pháp lý”. Điều đó cho thấy cải cách tư pháp trong lĩnh vực SHTT không chỉ là yêu cầu đòi hỏi bức thiết từ thực tiễn mà trở thành chiến lược phát triển quốc gia trong kỷ nguyên mới”, Thạc sĩ Đặng Ngọc Luyến, Tổng Biên tập Tạp chí Luật sư Việt Nam nhấn mạnh.

TS. Phạm Minh Huyền chia sẻ tại diễn đàn

Đồng quan điểm, TS. Phạm Minh Huyền, Đại học Luật Hà Nội đề xuất, cần bổ sung thêm thẩm quyền xét xử sơ thẩm các vụ án hình sự liên quan đến SHTT cho các tòa SHTT tại tòa án nhân dân khu vực xuất phát từ những đặc thù trong việc xác định tội danh, đánh giá chứng cứ, định giá tài sản trí tuệ và xác định mức hình phạt tương ứng..

Đặc biệt, do đặc thù của lĩnh vực SHTT, thẩm phán của tòa chuyên trách phải được đào tạo chuyên môn nghiệp vụ sâu về SHTT, có thời gian công tác thực tiễn và có khả năng sử dụng ngoại ngữ tốt, đặc biệt là tiếng Anh. Trong hoạt động tuyển dụng thẩm phán, cần có cơ chế ưu tiên đối với các cá nhân có công trình nghiên cứu về SHTT, đã được đào tạo, huấn luyện nghiệp vụ về SHTT ở nước ngoài hay có kiến thức về khoa học, công nghệ.

Bảo vệ tài sản vô hình – chiến lược của nền kinh tế thị trường hiện đại

Trình bày tham luận “Đổi mới sáng tạo – Tài sản vô hình là một trong những nguồn lực phát triển đất nước: Từ thực tiễn Nghị quyết đến thể chế”, Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm cho biết: Lần đầu tiên trong lịch sử các văn kiện của Đảng, Nghị quyết 68-NQ/TW về phát triển kinh tế tư nhân đã gọi đích danh “tài sản vô hình” là một nguồn lực then chốt, và đặt ra yêu cầu phải thể chế hóa đầy đủ các quyền đối với loại tài sản này, bao gồm: Quyền sở hữu, quyền định đoạt và tài chính hóa tài sản vô hình.

Luật sư Trương Anh Tú, Chủ tịch TAT Law Firm đề xuất cần một luật tài sản trí tuệ tài chính hóa cho phép đưa tài sản vô hình vào hệ thống kế toán, ngân hàng và đầu tư.

“Đây là bước ngoặt mang tính tư duy - khi Đảng không chỉ đặt vấn đề “bảo vệ” tài sản trí tuệ, mà nâng nó thành vấn đề chiến lược của nền kinh tế thị trường hiện đại”, ông Tú nói.

Theo Luật sư Trương Anh Tú, hiện nay, quy định của pháp luật vẫn còn những rào cản như Luật SHTT còn là “luật bảo hộ” chưa phải “luật phát triển tài sản”. Luật hiện nay vẫn chủ yếu quy định về quyền và thủ tục đăng ký chưa đủ điều kiện để biến IP (định giá tài sản trí tuệ) thành tài sản có thể định giá, định danh, giao dịch, bảo hiểm, thế chấp.

Ngoài ra, các ngân hàng hiện nay chưa có cơ chế chấp nhận IP như tài sản đảm bảo. Ngân hàng thương mại vẫn ưu tiên thế chấp đất, xe, nhà xưởng. Thiếu hệ thống định giá IP, thiếu bảo hiểm IP, thiếu thị trường chuyển nhượng IP.

Bên cạnh đó, các doanh nghiệp chưa sẵn sàng “tài sản hóa” ý tưởng. Nhiều doanh nghiệp chưa hiểu rõ giá trị của IP, dẫn đến lơ là bảo hộ hoặc bán rẻ IP. Thiếu nguồn lực chuyên môn để xây dựng, định giá, khai thác và bảo vệ hệ thống tài sản vô hình.
Từ những rào cản trên, Luật sư Trương Anh Tú đề xuất cần một luật tài sản trí tuệ tài chính hóa cho phép đưa tài sản vô hình vào hệ thống kế toán, ngân hàng và đầu tư.

“Không thể chỉ trông chờ vào nhà nước. Chính doanh nghiệp và đội ngũ luật sư phải là người tiên phong. Doanh nghiệp cần xây dựng chiến lược tài sản vô hình như đánh giá, bảo hộ, đầu tư vào thương hiệu, quy trình, thiết kế, phần mềm… Luật sư cần đổi mới cách hành nghề, phải trở thành nhà tư vấn tài sản – nhà quản trị IP và người bảo vệ quyền lợi trong nền kinh tế sáng tạo. Nếu chúng ta cùng hành động không chỉ để bảo vệ cái đã có, mà để nuôi dưỡng cái đang đến, thì tài sản vô hình sẽ không còn vô hình mà sẽ trở thành trụ cột của phát triển quốc gia”. Luật sư Tú nêu quan điểm.

Tại diễn đàn, ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc CP Eurohouse cho hay, các hành vi xâm phạm kiểu dáng công nghiệp, nhãn hiệu, sáng chế vẫn diễn ra khá phổ biến, đặc biệt trong lĩnh vực sản xuất công nghiệp như nhôm, cơ khí, vật liệu xây dựng.

Ông Phạm Trường Giang, Tổng Giám đốc CP Eurohouse nêu ý kiến tại diễn đàn

Ông nêu thực tế, trong 3 năm qua, CP Eurohouse phát hiện Công ty TNHH Nhôm Đông Á sản xuất và kinh doanh các mặt hàng có dấu hiệu xâm phạm quyền kiểu dáng công nghiệp. Mặc dù có kết quả giám định của Viện khoa học sở hữu trí tuệ - Bộ Khoa học và Công nghệ kết luận sản phẩm “Thanh kim loại định hình Đông Á” do Công ty Nhôm Đông Á sản xuất và kinh doanh là yếu tố xâm phạm quyền đối với kiểu dáng công nghiệp song đến nay vẫn chưa được giải quyết.

“Việc xử lý vi phạm còn những bất cập như chế tài chưa đủ sức răn đe, phụ thuộc quá nhiều vào chứng cứ bắt quả tang hàng hóa vi phạm. Trong nhiều trường hợp, dù đã có kết luận giám định khẳng định hành vi xâm phạm, nhưng cơ quan chức năng vẫn yêu cầu phải “bắt giữ trực tiếp hàng hóa đang lưu thông trên thị trường” mới đủ căn cứ xử lý. Điều này dẫn đến tình trạng doanh nghiệp vi phạm vẫn lách luật bằng cách thay đổi địa điểm sản xuất, phân phối nhỏ lẻ để tránh bị bắt quả tang. Doanh nghiệp bị xâm phạm dù có đủ chứng cứ giám định khoa học vẫn gặp khó trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng”, ông Giang nêu bất cập.

Việt An