Đội ngũ nhân lực tinh hoa giúp khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu

Khẳng định uy tín và trí tuệ con người Việt Nam

Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Tiến Thảo (Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học - Bộ Giáo dục và Đào tạo) cho biết: Dự thảo các văn kiện Đại hội XIV của Đảng được xây dựng công phu, toàn diện, thể hiện tinh thần đổi mới và nhiều điểm nhấn quan trọng, trong đó, báo cáo chính trị giữ vai trò trung tâm, kết tinh trí tuệ, thể hiện tầm nhìn chiến lược của Đảng về định hướng phát triển đất nước trong giai đoạn mới. Một nội dung quan trọng về giáo dục đào tạo là quan điểm chỉ đạo “Xây dựng nền giáo dục quốc dân hiện đại, ngang tầm khu vực và thế giới”. Đây là định hướng có tính chiến lược, vừa kế thừa tư tưởng xuyên suốt của Đảng coi giáo dục là quốc sách hàng đầu, vừa bổ sung những yếu tố mới phù hợp với yêu cầu hội nhập quốc tế và khát vọng vươn lên mạnh mẽ của dân tộc.

Theo Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Tiến Thảo, những nội dung mới trong dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV cho thấy rõ tầm nhìn chiến lược, sự đổi mới tư duy về giáo dục - đào tạo, được đặt trong mối quan hệ giữa truyền thống văn hóa và quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa, quốc tế hóa và chuyển đổi số. Đây là điểm nhấn có ý nghĩa đột phá, thể hiện sự kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Trong bối cảnh chuyển đổi số toàn diện, giáo dục vừa kế thừa truyền thống, vừa phải không ngừng cập nhật công nghệ hiện đại; đổi mới mô hình tổ chức, phương thức dạy và học, bổ sung những yêu cầu mới để đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, công dân số, nhân lực số, khả năng thích ứng nhanh, sáng tạo, làm chủ tri thức và công nghệ.

Trong dự thảo, việc xây dựng một nền giáo dục toàn diện, liên thông và tạo cơ hội học tập suốt đời cho mọi công dân là một mục tiêu lớn. Quan điểm chỉ đạo khẳng định hệ thống giáo dục quốc dân bao quát từ mầm non, phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, đại học đến giáo dục thường xuyên và xã hội học tập. Quan điểm này không chỉ là mở rộng phạm vi, mà còn khẳng định tính hệ thống, liên thông, bảo đảm mọi công dân đều có điều kiện nâng cao tri thức hình thành một xã hội học tập đúng nghĩa.

Dự thảo đặt ra yêu cầu đổi mới quản trị giáo dục, thực hiện tự chủ gắn với trách nhiệm giải trình. Đó là bước phát triển mới về tư duy quản trị, tương xứng với các nền giáo dục phát triển trên thế giới. Tự chủ, đặc biệt ở bậc đại học và giáo dục nghề nghiệp được coi là điều kiện để phát huy sáng tạo và nâng cao chất lượng đào tạo. Tuy nhiên, tự chủ chỉ có giá trị khi song hành với giải trình, công khai và minh bạch, bảo đảm trách nhiệm xã hội, quyền lợi của người học và sự phát triển bền vững của cơ sở giáo dục.

Trọng dụng hiền tài, phát triển nhân lực chất lượng cao cũng là một nội dung thể hiện khát vọng vươn lên khẳng định trí tuệ, bản lĩnh con người Việt Nam trong bối cảnh mới. Đây là định hướng chiến lược, gắn liền với mục tiêu đưa đất nước phát triển nhanh, bền vững bằng chính nội lực của chúng ta. Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng, chỉ khi có đội ngũ nhân lực tinh hoa, đặc biệt trong khoa học cơ bản và công nghệ mũi nhọn, Việt Nam mới có thể tham gia và khẳng định vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.

Cùng với đó, những yêu cầu về chủ động, tích cực hội nhập, vừa thu hút sinh viên quốc tế, vừa khuyến khích trí thức người Việt ở nước ngoài tham gia đào tạo, nghiên cứu và chuyển giao tri thức được đề cập trong dự thảo là sự khẳng định quyết tâm đưa giáo dục Việt Nam trở thành một bộ phận hữu cơ của mạng lưới giáo dục toàn cầu, qua đó nâng cao vị thế và uy tín quốc gia.

Giáo sư - Tiến sĩ Nguyễn Tiến Thảo nhấn mạnh: Những nội dung được đề cập trong dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội XIV của Đảng chính là kim chỉ nam cho hành động, tạo cơ sở chính trị và pháp lý để toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục; xây dựng đội ngũ nhân lực chất lượng cao; bồi dưỡng và trọng dụng hiền tài; khẳng định vị thế, uy tín và trí tuệ của con người Việt Nam.

Đầu tư phát triển các đại học nghiên cứu và đổi mới sáng tạo

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan – Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam nhận định: Điểm nổi bật của dự thảo Báo cáo chính trị lần này là tinh thần đổi mới và khát vọng phát triển. Dự thảo Báo cáo xác định rõ định hướng phát triển nhanh, bền vững trên nền tảng khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số; gắn với mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế tri thức. Trong đó khẳng định, con người là trung tâm, mục tiêu và động lực của phát triển, coi trọng công bằng, an sinh xã hội.

Góp ý vào một số vấn đề cụ thể, Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan nêu ý kiến, dự thảo Báo cáo chính trị đã quán triệt khá đầy đủ tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, coi đây là một trong những động lực trọng tâm cho phát triển nhanh và bền vững.

Các định hướng lớn được nêu trong dự thảo như: phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, hạ tầng số, doanh nghiệp công nghệ, kinh tế số và xã hội số… thể hiện tầm nhìn đúng đắn, hiện đại, phù hợp xu thế phát triển.

Chương trình hành động cũng đã cụ thể hóa những chủ trương này bằng nhiều nhiệm vụ quan trọng như: hoàn thiện thể chế, phát triển hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, thúc đẩy khởi nghiệp công nghệ, bảo đảm an toàn, an ninh mạng và tăng cường hợp tác quốc tế về khoa học – công nghệ. Đây là cách tiếp cận rất thiết thực, thể hiện tinh thần quyết liệt trong tổ chức thực hiện.

Tuy nhiên, để nội dung này thật sự mang tính đột phá và khả thi hơn, Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan đề xuất xem xét xây dựng cơ chế, chính sách đủ mạnh để khuyến khích đổi mới sáng tạo và khởi nghiệp sáng tạo. Qua đó, huy động hiệu quả hơn nguồn lực từ nhà nước, doanh nghiệp và xã hội, nhấn mạnh hơn định hướng phát triển lĩnh vực công nghệ sinh học, nông nghiệp thông minh. Đây là những lĩnh vực rất tiềm năng, cần chú trọng tạo nên giá trị đột phá. Bên cạnh đó, đẩy mạnh hợp tác quốc tế về công nghệ cao, năng lượng xanh, trí tuệ nhân tạo, tăng cường liên kết giữa nhà nước – doanh nghiệp – viện nghiên cứu – trường đại học để hình thành năng lực đổi mới sáng tạo bền vững, có chiều sâu.

Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam cũng đề cập đến việc bổ sung rõ hơn nội dung về bảo vệ dữ liệu, an ninh công nghệ và chủ quyền số, vì đây là vấn đề rất quan trọng, mang tính sống còn trong phát triển bền vững kỷ nguyên số.

Theo Giáo sư – Tiến sĩ Nguyễn Thị Lan, nếu các nội dung này được làm rõ và nhấn mạnh hơn sẽ giúp thể chế hóa đầy đủ tinh thần của Nghị quyết 57-NQ/TW, trở thành động lực chiến lược cho phát triển đất nước trong giai đoạn tới.

Đề cập sâu hơn về vấn đề xây dựng cơ chế, chính sách đột phá, đầu tư tập trung một số cơ sở giáo dục đại học trở thành các trung tâm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia ngang tầm các nước tiên tiến, Tiến sĩ Phan Đăng Hải, Phó Trưởng Khoa Luật, Học viện Ngân hàng cho rằng: Trong bối cảnh Việt Nam đặt mục tiêu đến năm 2045 trở thành nước phát triển, thu nhập cao thì giáo dục đại học không thể chỉ dừng lại ở chức năng đào tạo nhân lực. Đại học phải trở thành nguồn lực trí tuệ, nơi sản sinh ra tri thức mới, công nghệ mới và là cầu nối giữa khoa học với sản xuất – kinh doanh, giữa lý luận với thực tiễn.

Tiến sĩ Phan Đăng Hải nhấn mạnh: Việc Việt Nam lựa chọn và tập trung đầu tư phát triển một số cơ sở giáo dục đại học thành trung tâm khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo quốc gia chính là bước chuyển từ mô hình “đại học đào tạo” sang “đại học nghiên cứu và đổi mới sáng tạo”, phù hợp với xu thế phát triển toàn cầu.

Đề xuất giải pháp để thực hiện thành công mô hình này, Tiến sĩ Phan Đăng Hải chia sẻ: Chính phủ cần giữ vai trò chủ đạo về định hướng và đầu tư chiến lược dài hạn; tập trung nguồn lực cho một số đại học ưu tú thay vì phân tán quá nhiều; tăng tỷ lệ ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học; thành lập quỹ đại học nhận tài trợ từ doanh nghiệp và cựu sinh viên. Bên cạnh đó, thí điểm các hình thức huy động nguồn lực khác để không phụ thuộc hoàn toàn vào ngân sách. Các trường được đầu tư phải có cam kết về chất lượng nghiên cứu, công bố quốc tế, chuyển giao công nghệ và thương mại hóa sản phẩm khoa học.

Trong dài hạn, các cơ sở đào tạo được lựa chọn phát triển thành trung tâm khoa học và đổi mới sáng tạo quốc gia phải hướng tới đạt chuẩn quốc tế về quản trị, nghiên cứu và chuyển giao công nghệ, tham gia mạng lưới hợp tác học thuật toàn cầu cũng như có các sản phẩm nghiên cứu mang thương hiệu Việt Nam được công nhận trên thế giới.

Việt Hà (TTXVN)