Đổi mới tư duy-Kiến tạo tầm nhìn: Hành trang cho thời kỳ phát triển mới

Công nghệ số ngày càng hiện diện sâu trong sản xuất, cho thấy yêu cầu cấp thiết phải đổi mới tư duy, nâng cao năng lực tự chủ và bắt nhịp các xu thế công nghệ của thời kỳ mới.

Bối cảnh mới, thách thức mới đòi hỏi tư duy lãnh đạo mới

Nhìn lại 40 năm đổi mới, nhiều ý kiến đã chỉ ra rằng bối cảnh thế giới và khu vực đang bước vào thời kỳ biến động nhanh, phức tạp chưa từng có. Chuyển đổi số, trí tuệ nhân tạo, an ninh mạng, biến đổi khí hậu, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn, các nhóm yếu tố thuộc an ninh truyền thống, phi truyền thống….. tất cả đang định hình lại cấu trúc quyền lực và trật tự quốc tế.

Theo báo cáo tổng hợp góp ý của cán bộ, đảng viên và Nhân dân vào Dự thảo các văn kiện trình Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ XIV của Đảng do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì vừa công bố có hàng nghìn ý kiến nhấn mạnh rằng cần phân tích sâu sắc những biến chuyển này, bởi chúng không chỉ là bối cảnh mà là các yếu tố chi phối trực tiếp không gian phát triển của Việt Nam.

Trong nước, gần 1.000 ý kiến đề nghị làm nổi bật hơn năng lực tự chủ của nền kinh tế - một thành tố ngày càng quyết định trước áp lực đứt gãy chuỗi cung ứng, khủng hoảng kinh tế toàn cầu và biến đổi khí hậu. Nhiều ý kiến lưu ý, quá trình hội nhập quốc tế sâu rộng không chỉ tác động đến kinh tế mà còn ảnh hưởng tới văn hóa, xã hội, tư tưởng. Những biến đổi này đặt ra yêu cầu phải củng cố nền tảng bản sắc văn hóa, giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình mở cửa và hiện đại hóa.

Từ bối cảnh đó, sự phát triển nhận thức lý luận của Đảng trong bốn thập niên qua trở thành yếu tố then chốt được nhiều người quan tâm. Hơn 680 ý kiến đề nghị làm rõ quá trình vận dụng sáng tạo Chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh vào thực tiễn Việt Nam; cũng như vai trò của lý luận trong định hướng phát triển đất nước và xây dựng thể chế, chính sách phù hợp với bối cảnh mới.

Nhiều ý kiến khác nhấn mạnh tính biện chứng giữa hai nhiệm vụ chiến lược: phát triển và bảo vệ Tổ quốc. Khi thế giới đổi thay nhanh chóng, khi cạnh tranh chiến lược giữa các cường quốc ngày càng quyết liệt, yêu cầu đặt ra cho ngoại giao Việt Nam là phải hiện đại, chủ động và linh hoạt hơn.

Đặc biệt, nhiều ý kiến đề nghị bổ sung dẫn chứng về sự phát triển tư duy lý luận trong lĩnh vực truyền thông, báo chí, văn hóa-tư tưởng, coi đây là minh chứng sinh động cho bản lĩnh, sự độc lập và sáng tạo trong tư duy của Đảng. Đồng thời cũng nhiều ý kiến đề nghị làm rõ nguyên tắc cốt lõi của kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, nhất là mối quan hệ giữa tăng trưởng và công bằng, vai trò điều tiết của Nhà nước và yêu cầu phát triển đồng bộ các thành phần kinh tế.

Những ý kiến ấy cho thấy một đòi hỏi lớn: để bước vào giai đoạn phát triển mới, Đảng phải tiếp tục đổi mới tư duy, nâng tầm lý luận, từ đó định hướng rõ con đường phát triển đất nước trong bối cảnh đầy biến động.

Thành tựu-hạn chế-bài học: Nền tảng của bản lĩnh và trí tuệ chính trị

Bốn mươi năm đổi mới tạo nên bước phát triển vượt bậc cho đất nước, nhưng đồng thời cũng để lại nhiều vấn đề mới cần giải quyết. Việc tổng hợp hơn 7.600 ý kiến về thành tựu, hạn chế và bài học kinh nghiệm cho thấy sự kỳ vọng lớn của toàn xã hội đối với một bản tổng kết thẳng thắn, khách quan, khoa học.

Hơn 1.900 ý kiến đề nghị phân tích sâu hơn chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cơ cấu nền kinh tế, cũng như vai trò của kinh tế nhà nước và kinh tế tư nhân. Bởi đây là xương sống của mô hình kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa mô hình vừa tạo động lực phát triển, vừa bảo đảm mục tiêu công bằng xã hội.

Không ít ý kiến (1.766) nhấn mạnh phải đánh giá rõ vai trò của con người, khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số. Những yếu tố này đang trở thành động lực tăng trưởng mới của thế giới và quyết định vị thế của mỗi quốc gia trong kỷ nguyên kinh tế số. Bên cạnh đó là yêu cầu thẳng thắn nhìn nhận các nguy cơ từ bên ngoài tác động đến kinh tế-xã hội, quốc phòng, an ninh, từ biến đổi khí hậu đến xung đột khu vực và khủng hoảng toàn cầu.

Nhiều ý kiến nhấn mạnh phải đánh giá rõ vai trò của con người, khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Đáng chú ý, gần 1000 ý kiến đề nghị phân tích rõ cơ chế thúc đẩy khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo, và đặc biệt là tiêu chí miễn truy cứu trách nhiệm trong nghiên cứu-phát triển. Đây là vấn đề mới, phản ánh nỗi băn khoăn của đội ngũ trí thức, nhà khoa học: làm thế nào để khuyến khích sáng tạo mà không để cơ chế bị lợi dụng? Một hành lang pháp lý vừa khuyến khích vừa bảo vệ là yêu cầu cấp thiết.

Trong đánh giá nguyên nhân, gần 2.000 ý kiến đề nghị làm rõ các nhóm nguyên nhân từ chủ trương, cơ chế đến tổ chức thực hiện. 806 ý kiến chỉ ra các hạn chế: thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa còn bất cập; chất lượng nhân lực chưa đáp ứng yêu cầu; thiếu liên kết vùng; hạ tầng kỹ thuật chưa đồng bộ; áp lực quản lý đô thị gia tăng; quy hoạch chưa thống nhất; sự dịch chuyển lao động thiếu ổn định.

Còn ở nội dung bài học kinh nghiệm, hơn 5.500 ý kiến mong muốn các bài học phải gắn trực tiếp với yêu cầu hiện nay, từ mô hình lãnh đạo đổi mới đến huy động nguồn lực tổng hợp. Nhiều ý kiến nhấn mạnh bài học phát triển hạ tầng, kinh tế địa phương gắn với an sinh xã hội; bài học phát triển công nghiệp đi đôi với bảo vệ môi trường - những yếu tố nền tảng cho sự phát triển bền vững.

Nhìn tổng thể, các ý kiến đều chung một tinh thần: đánh giá quá khứ để chuẩn bị cho tương lai. Những thành tựu đạt được khẳng định đường lối đúng đắn của Đảng; những hạn chế được nêu ra không phải để phê phán mà để điều chỉnh, hoàn thiện; những bài học rút ra là kim chỉ nam cho chặng đường sắp tới.

Củng cố tầm nhìn chiến lược cho Đại hội XIV

Tiến vào giai đoạn phát triển mới, đất nước đứng trước cả thời cơ lớn và thách thức lớn. Điều đó đòi hỏi tầm nhìn chiến lược được dự báo chính xác, quan điểm chỉ đạo rõ ràng và hệ thống giải pháp đủ mạnh. Có hơn 5.500 ý kiến góp ý cho nhóm nội dung này phản ánh kỳ vọng của toàn xã hội vào định hướng phát triển của đất nước trong những thập niên tới.

Về dự báo tình hình, nhiều ý kiến nhấn mạnh cần làm rõ tác động của toàn cầu hóa, hội nhập quốc tế, Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, biến đổi khí hậu và dịch bệnh toàn cầu. Đáng chú ý là yêu cầu phân tích biến động chính trị tại Đông Nam Á, tranh chấp Biển Đông và rủi ro của chuỗi cung ứng toàn cầu những yếu tố có thể định hình lại môi trường phát triển của Việt Nam.

Ở tầm vĩ mô hơn, nhiều ý kiến đề nghị làm rõ các cơ hội và thách thức đối với kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc, trong đó đặc biệt nhấn mạnh yêu cầu tăng cường tự chủ chiến lược, đổi mới sáng tạo, phát huy nội lực và tận dụng hiệu quả nguồn lực quốc tế. Mô hình kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, kinh tế số và hội nhập quốc tế là những chủ đề được đề nghị phân tích sâu hơn.

Đối với quan điểm chỉ đạo nền tảng tư duy của đường lối phát triển các ý kiến nhấn mạnh yêu cầu làm rõ mối quan hệ giữa các nền tảng phát triển; coi đổi mới mô hình tăng trưởng, phát triển kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn là định hướng tất yếu.

Về mục tiêu, các ý kiến đề nghị nhấn mạnh yếu tố phát triển con người toàn diện gắn với xây dựng xã hội văn minh, đồng thời yêu cầu thuyết minh rõ cơ sở thực tiễn của mục tiêu tăng trưởng hai con số. Đây là đòi hỏi chính đáng, phản ánh tinh thần khoa học trong xây dựng mục tiêu phát triển.

Đối với định hướng nhiệm vụ và giải pháp, các ý kiến đề nghị làm rõ các giải pháp về phát triển vùng, thu hút nhân tài, tăng cường an sinh xã hội; đồng thời xác định rõ trọng tâm của từng lĩnh vực. Điều này thể hiện mong muốn chung về một hệ thống giải pháp thực chất, khả thi, có khả năng dẫn dắt giai đoạn phát triển mới.

Những ý kiến này không chỉ góp phần hoàn thiện dự thảo mà còn khẳng định một điều quan trọng: trí tuệ của Đảng nằm ở khả năng lắng nghe, tiếp thu và chuyển hóa ý kiến của nhân dân thành đường lối đúng đắn. Đây chính là cội nguồn sức mạnh của Đảng trong suốt 40 năm đổi mới và sẽ tiếp tục là nền tảng cho thành công của Đại hội XIV.

Những góp ý tâm huyết, khoa học và trách nhiệm từ thực tiễn 40 năm đổi mới đã bồi đắp thêm trí tuệ cho Đảng, tạo nền tảng tư duy mạnh mẽ cho việc xây dựng văn kiện Đại hội XIV. Đại hội XIV sẽ không chỉ là sự kiện chính trị trọng đại mà còn là thời điểm khẳng định tầm nhìn, khát vọng và bản lĩnh của dân tộc bước vào giai đoạn phát triển mới.

Một đường lối đúng đắn sẽ là kết tinh của bốn thập niên kinh nghiệm, của ý chí đổi mới, của trí tuệ tập thể và của khát vọng vươn lên mạnh mẽ của toàn dân tộc. Và những góp ý sâu sắc này chính là bước chuẩn bị quan trọng để Đảng tiếp tục dẫn dắt đất nước phát triển nhanh, bền vững, tự chủ và thịnh vượng trong những thập niên tới.

MINH PHƯƠNG-TOÀN THẮNG