Đổi mới mạnh mẽ về tư duy, cách làm đã tạo nên những thành công cho đất nước

Tiếp tục chương trình Kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XV, tham gia thảo luận tại hội trường ngày 30/10, Đại biểu (ĐB) Quốc hội Đồng Ngọc Ba (Đoàn Gia Lai) cho rằng, những thành công trên các mặt kinh tế - xã hội năm 2025 và 5 năm qua có một nguyên nhân rất quan trọng cần được nhấn mạnh là cả bộ máy, nhất là Chính phủ đã có sự đổi mới mạnh mẽ về tư duy, cách làm từ mô hình thiên về “quản lý” từng bước sang mô hình “quản trị hiện đại”, phục vụ, kiến tạo phát triển. Trong đó, ĐB đánh giá cao vai trò, đóng góp rất quan trọng của các Bộ như Nội vụ, Tư pháp.

Thời gian tới, theo ĐB, với những thách thức còn rất lớn như vẫn còn nhiều điểm nghẽn, bất cập về thể chế và thực thi pháp luật, mô hình tăng trưởng vẫn dựa nhiều vào vốn và lao động giá rẻ; cải cách doanh nghiệp nhà nước chậm và chưa thực sự “quản trị vốn nhà nước theo thị trường”; phối hợp liên cấp, liên ngành còn nhiều điểm yếu; dữ liệu và tích hợp thông tin quốc gia còn hạn chế, chia cắt; hạ tầng và quản trị rủi ro, “kháng chịu” thiên tai chưa đủ mạnh; phân quyền, phân cấp, nhất là cho địa phương còn khó gặp khó về năng lực cán bộ, hạ tầng số… thì đòi hỏi bộ máy cần được khẩn trương tăng cường năng lực quản trị hơn bao giờ hết.

Trong rất nhiều việc phải làm thời gian tới, xây dựng chính sách, pháp luật vẫn là một trọng tâm. Với yêu cầu của tư duy mới, ủy quyền lập pháp mạnh mẽ, khối lượng công việc xây dựng pháp luật đặc biệt lớn, trước mắt là 54 luật, nghị quyết trình Quốc hội kỳ này trong đó có hàng trăm nội dung giao các cơ quan quy định chi tiết, hướng dẫn; yêu cầu xử lý khoảng 800 quy định mâu thuẫn, chồng chéo, bất cập đã được Chính phủ chỉ ra trong Báo cáo thi hành Hiến pháp, luật, nghị quyết thì việc tăng cường năng lực xây dựng chính sách, pháp luật, nhất là của Chính phủ vẫn đang là nhiệm vụ vừa cấp bách vừa lâu dài và tiềm ẩn nhiều khó khăn. Chính phủ và các cơ quan đã nhận diện, xác định nhiệm vụ, giải pháp tương đối đầy đủ về vấn đề này trong các báo cáo.

Đại biểu Quốc hội Đồng Ngọc Ba. (Ảnh: quochoi.vn)

ĐB nhấn mạnh thêm, chúng ta cần khẩn trương có giải pháp cụ thể thúc đẩy phát triển, nâng tầm về chất của khoa học luật, gồm cả kinh tế học pháp luật, xã hội học pháp luật; kết nối hiệu quả lý luận pháp luật với xây dựng và thi hành pháp luật; bảo đảm lý luận pháp luật sinh ra từ thực tiễn và thực sự soi đường, dẫn dắt thực tiễn pháp luật. Có thể nói những lúng túng trong quy định về giá đất, về phân định phạm vi nội dung giữa luật và văn bản dưới luật; nhiều chính sách, quy định thiếu tầm nhìn dài hạn; sửa đổi, bổ sung có tính chất xử lý tình huống, bị động, ứng phó; hệ thống pháp luật có nguy cơ bị phân mảnh bất hợp lý… có một phần nguyên nhân từ cơ sở lý luận.

"Thời gian tới, chúng ta cần chú trọng thiết lập, vận hành hiệu quả hệ sinh thái tri thức pháp luật, nòng cốt là viện nghiên cứu - trường đại học - cơ quan xây dựng chính sách, pháp luật - cơ quan áp dụng, thi hành pháp luật; xây dựng và phát huy vai trò đội ngũ học giả pháp lý xuất sắc, dẫn dắt tư duy; tăng cường nghiên cứu lý luận gắn với tổng kết thực tiễn, đặc biệt trong các lĩnh vực đất đai, doanh nghiệp, cạnh tranh, kinh tế số để hình thành các học thuyết pháp lý đặc thù của Việt Nam, dần hình thành trường phái pháp luật Việt Nam hiện đại", ĐB nêu rõ.

ĐB cũng đề nghị, khẩn trương tăng cường tính chuyên nghiệp trong xây dựng pháp luật, trung tâm là các tổ chức pháp chế trong cơ quan nhà nước và đội ngũ cán bộ pháp chế chuyên trách (hiện có hơn 1900 người, trong đó ở trung ương khoảng 1300, địa phương khoảng 600 người); cần có giải pháp căn cơ, lâu dài bảo đảm thu hút, bố trí người tài vào công tác pháp chế; thực hiệu hiệu quả quy trình xây dựng pháp luật, nhất là những điểm mới của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, bảo đảm chất lượng chính sách và kỹ thuật pháp lý về quy phạm hóa chính sách.

Công tác rà soát, kiểm tra văn bản cần được tăng cường, đổi mới phương pháp, tiếp cận cả trước, trong, sau ban hành và thực thi văn bản; chú trọng vào nội dung, tính hợp lý, khả thi, bám sát thực tiễn góp phần tháo gỡ đòng thời ngăn ngừa điểm nghẽn về thể chế.

Thực tiễn cho thấy trong một số lĩnh vực, một số công việc cụ thể, nhất là về đầu tư, đất đai, và cả trong xây dựng chính sách, pháp luật… vẫn còn có trường hợp gặp khó, “đứt gãy” phối hợp liên ngành, liên cấp. Vì vậy, ĐB kiến nghị, Chính phủ cần có giải pháp mạnh mẽ, chỉ đạo quyết liệt, bảo đảm hiệu quả công tác phối hợp. Bộ máy phối hợp đồng bộ, không cát cứ là yêu cầu tối quan trọng của chính phủ quản trị hiện đại - đây cũng là thước đo năng lực điều hành quốc gia.

Cũng theo ĐB Đoàn Gia Lai, Tòa án nhân dân tối cao cần tăng cường hơn nữa việc phát triển án lệ, nhất là về kinh doanh, thương mại (đến nay chúng ta mới có hơn 70 án lệ, trong đó chưa đến 10 án lệ về kinh doanh, thương mại)… Án lệ là nguồn pháp luật có nhiều ưu thế trong bảo đảm tính thống nhất và hiệu quả thực thi pháp luật, phúc đáp kịp thời yêu cầu thực tiễn. Khi án lệ phát triển sẽ giúp giảm sự phụ thuộc vào văn bản dưới luật. Đây là xu thế chung của nhiều quốc gia phát triển có nền pháp quyền hiện đại.

ĐB cũng đề nghị Quốc hội cần tập trung thỏa đáng cho giám sát văn bản quy phạm pháp luật. Khi đẩy mạnh ủy quyền lập pháp, luật chỉ quy định nguyên tắc, quy định khung thì giám sát văn bản quy phạm pháp luật càng quan trọng hơn bao giờ hết; một nguyên tắc cơ bản của giám sát thực hiện ủy quyền là phải đến tận nơi quyền đó được thực hiện. Theo ĐB, Quốc hội không chỉ giám sát kết quả ban hành văn bản mà phải giám sát cả vòng đời của văn bản đó trong đời sống xã hội.

Minh Hòa