Đọc sách giữa thời đại số

Các em nhỏ tham gia hoạt động đọc sách tại Nhà xuất bản Kim Đồng. (Ảnh: Lê An)

Nhiều người trẻ đọc sách ít hơn, kiên nhẫn kém hơn và khả năng tập trung bị bào mòn bởi vô vàn nội dung ngắn, nhanh. Khi đọc đồng nghĩa với việc lướt qua hàng trăm mẩu tin, thì việc đọc hiểu và đọc để suy ngẫm lại trở thành một thử thách.

Không ít người lo ngại văn hóa đọc đang thoái trào trong kỷ nguyên số, nhưng thật ra nó không biến mất mà chỉ đang thay hình đổi dạng.

Dùng công nghệ làm “đồng minh”

Nếu công nghệ mang đến khả năng kết nối nhanh hơn, thì đọc mang lại khả năng hiểu sâu hơn. Trong vô vàn dữ liệu hỗn độn, người biết đọc thật sự mới có thể “lọc nhiễu”, định vị bản thân giữa dòng thông tin ngược xuôi.

Đáng mừng là công nghệ có thể khiến con người xa sách, mà cũng có thể là cứu tinh giúp sách đến gần hơn với độc giả mới. Các thư viện điện tử, nền tảng sách nói, sách điện tử, ứng dụng đọc có bản quyền đang giúp văn hóa đọc hồi sinh trên không gian số. Những dự án như “Sách nói miễn phí cho người khiếm thị”, “Tủ sách nhân ái” hay các hội nhóm yêu sách trên mạng xã hội đang tạo nên một hệ sinh thái đọc linh hoạt hơn, bình đẳng hơn.

Đặc biệt, thế hệ Z – những người sinh ra cùng Internet, không phải là thế hệ quay lưng với việc đọc, mà là thế hệ đọc khác đi. Họ chọn đọc ngắn hơn, nhiều hình ảnh hơn, và thích đọc những gì chạm đến cảm xúc, bản sắc cá nhân.

Thách thức đặt ra cho người làm sách, làm giáo dục, làm văn hóa không phải là than phiền sao họ không đọc mà cần phải tìm cách khơi gợi niềm yêu thích đọc theo cách của họ.

Thúc đẩy trách nhiệm xã hội

Giữ gìn văn hóa đọc không chỉ là chuyện của ngành xuất bản hay giáo dục, mà là nhiệm vụ của cả xã hội. Bởi việc đọc sách giúp nuôi dưỡng nhân cách để con người biết đồng cảm, tôn trọng sự khác biệt, biết nghĩ trước khi nói và viết trước khi chia sẻ.

Ở các nước, phát triển văn hóa đọc luôn được coi là chiến lược quốc gia. Hàn Quốc có “Ngày đọc sách toàn dân”, Singapore đầu tư mạnh cho các thư viện cộng đồng hiện đại… Trong khi đó, ở nước ta cũng có “Ngày Sách và văn hóa đọc Việt Nam”, nay đã trở thành sự kiện thường niên quan trọng, nhắc chúng ta rằng đọc là nền tảng của học tập suốt đời.

Một đứa trẻ không thể yêu sách nếu chưa từng nhìn thấy cha mẹ cầm sách. Một học sinh khó ham đọc nếu trường học chỉ bắt buộc đọc vì thi. Bởi vậy, phát triển văn hóa đọc phải bắt đầu từ môi trường đọc.

Từ góc học tập nhỏ trong gia đình, tủ sách lớp học, đến không gian đọc công cộng thân thiện, thư viện, nhà xuất bản… đều có thể góp phần kiến tạo thói quen ấy.

Mỗi người cầm bút, mỗi chiến dịch văn hóa nên là một lời nhắc nhở rằng tri thức không đến từ những cú “vuốt màn hình”, mà từ những phút lặng ngẫm trước trang sách.

Thời đại số mở ra một thế giới nhanh chưa từng có, nhưng càng nhanh, con người càng cần những khoảng lặng để suy ngẫm, để hiểu về thế giới, hiểu người khác và hiểu về chính mình.

Có thể một ngày nào đó, những cuốn sách giấy sẽ ít đi nhưng văn hóa đọc nếu được nuôi dưỡng đúng cách vẫn tồn tại với sức mạnh riêng giữa cơn bão công nghệ.

PHƯƠNG ANH