Doanh nghiệp vừa và nhỏ bắt nhịp công cụ thuế

Hiện, thành phố có hơn 345.000 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó doanh nghiệp tư nhân chiếm trên 97%. Khu vực này không chỉ đóng góp lớn cho GRDP, mà còn là động lực chủ lực của đổi mới sáng tạo, tạo việc làm và thu hút đầu tư. Việc hỗ trợ doanh nghiệp tư nhân nâng cao năng lực quản trị, đặc biệt trong lĩnh vực tài chính – kiểm toán – thuế, là ưu tiên quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế của thành phố giai đoạn 2025–2030.

Liên quan đến lĩnh vực thuế, các chuyên gia nhận định, ngành đang chuyển đổi số mạnh mẽ, ứng dụng trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn để tối ưu quản lý. Thống kê những tháng đầu năm 2025 cho thấy, dù số cuộc thanh kiểm tra giảm 21,61% (còn 39.236 cuộc), tổng số thu ngân sách lại tăng 22,13% so với cùng kỳ, phản ánh hiệu quả của việc thanh tra dựa trên rủi ro. Tổng số tiền kiến nghị xử lý tài chính là 41.376 tỷ đồng.

Theo các chuyên gia, cơ quan thuế đang tập trung thanh kiểm tra vào các ngành nghề có rủi ro cao như bất động sản, sản xuất EPE, FMCG và các giao dịch rủi ro như giao dịch liên kết, chuyển nhượng vốn. Các dạng rủi ro phổ biến mà doanh nghiệp tư nhân thường gặp, bao gồm: sử dụng hóa đơn không hợp pháp (thuế GTGT); không kê khai đúng giao dịch liên kết hoặc áp dụng sai ưu đãi (thuế TNDN); kê khai chi phí lương không đúng thực tế hoặc không kê khai thuế khi cổ đông chuyển nhượng vốn (thuế TNCN); và không khấu trừ thuế nhà thầu nước ngoài (thuế NTNN). Trước thực trạng đó, doanh nghiệp cần chủ động rà soát quy trình nội bộ, nâng cao năng lực đội ngũ và minh bạch hóa hồ sơ để thích ứng hiệu quả.

Doanh nghiệp cần có một lộ trình chuyển hóa thực tiễn theo từng giai đoạn

Bà Đinh Thị Hương Giang, Giám đốc Dịch vụ Tư vấn doanh nghiệp Công ty TNHH Grant Thornton (Việt Nam) cho biết, năm 2025 là giai đoạn có nhiều thay đổi lớn về chính sách thuế trong vòng 10 năm qua. Các văn bản mới như Nghị định 70/2025 về hóa đơn điện tử, Luật Thuế GTGT số 48/2025, Luật Thuế TNDN số 67/2025 và Nghị định 236/2025 về thuế tối thiểu toàn cầu đều hướng đến minh bạch hóa, hiện đại hóa và hài hòa với thông lệ quốc tế.

Hiện nay, ngành thuế đang chuyển từ mô hình “quản lý - kiểm soát” sang “hỗ trợ - phục vụ người nộp thuế”; đồng thời đẩy mạnh chuyển đổi số và quản lý rủi ro bằng dữ liệu lớn. Các cuộc thanh, kiểm tra thuế sẽ tập trung vào doanh nghiệp có dấu hiệu rủi ro cao như hoàn thuế, ưu đãi thuế, giao dịch liên kết, chuyển nhượng vốn và phát hành cổ phiếu thưởng.

“Tuy nhiên, vấn đề lớn nhất đối với các doanh nghiệp tư nhân, nhất là các doanh nghiệp vừa và nhỏ hiện nay chính là sự thiếu minh bạch và khác biệt lớn giữa số liệu quản trị nội bộ và số liệu báo cáo thuế. Gốc rễ của vấn đề này nằm ở tư duy của chủ doanh nghiệp và đây cũng là rào cản lớn khiến doanh nghiệp khó khăn khi gọi vốn, thu hút đầu tư nước ngoài. Vì vậy, muốn hội nhập sâu rộng, doanh nghiệp cần có một lộ trình chuyển hóa thực tiễn theo từng giai đoạn, tập trung vào rà soát, đối chiếu số liệu và lập bản đồ rủi ro. Cùng với đó, hướng đến chuẩn hóa, xử lý các chênh lệch, nâng cấp hệ thống kiểm soát nội bộ và báo cáo quản trị, đặc biệt là báo cáo dòng tiền; tăng cường, nâng cao hiệu quả, thực hiện kiểm toán và triển khai các giải pháp công nghệ, kiểm soát nội bộ… Từ đó, các doanh nghiệp vừa và nhỏ có thể nâng cao tính hiệu quả, minh bạch; tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường trong nước và thu hút vốn đầu tư nước ngoài”, bà Giang phân tích.

Cụ thể, lộ trình chuyển hóa thực tiễn có thể tiến hành theo 3 giai đoạn. Giai đoạn 1 tập trung vào rà soát tổng quát, đối chiếu số liệu và lập bản đồ rủi ro; Giai đoạn 2 là giai đoạn chuẩn hóa, xử lý các chênh lệch đã phát hiện, nâng cấp hệ thống kiểm soát nội bộ và chuẩn hóa báo cáo quản trị, đặc biệt là báo cáo dòng tiền 13 tuần; Giai đoạn 3 là giai đoạn tăng cường hiệu quả, thực hiện kiểm toán chính thức, lập ngân sách, theo dõi KPI, triển khai các giải pháp công nghệ như ERP/BI và thành lập bộ phận kiểm toán nội bộ.

Có như vậy, doanh nghiệp mới tự chuẩn hóa để nâng cao năng lực cạnh tranh trong quá trình hội nhập quốc tế.

Thanh Tuyết