Đo trầm cảm, giải tỏa lo âu

Nhóm dự án thuyết trình ý tưởng tại cuộc thi nghiên cứu khoa học kỹ thuật cấp tỉnh dành cho học sinh THCS và THPT năm học 2025 - 2026

Các nghiên cứu gần đây cho thấy trong 501 học sinh THPT được điều tra, khảo sát tại Hà Nội, tỷ lệ học sinh có dấu hiệu lo âu lên tới 86,2% và stress (căng thẳng) là 76,6%, học sinh rơi vào trạng thái mệt mỏi, mất ngủ, thậm chí có suy nghĩ tiêu cực sau các kỳ thi nhưng lại e ngại tìm kiếm sự trợ giúp chuyên nghiệp từ các chuyên gia, bác sĩ tâm lý vì sợ bị phán xét. Từ sự thấu cảm với những "áp lực không tên" của bạn bè đồng trang lứa, nhóm dự án gồm em Vương Ngân Hà lớp 10C2 và Nguyễn Bá Minh Nam lớp 10D2, Trường THPT chuyên Chu Văn An đã quyết tâm thiết kế, xây dựng dự án “Thiết kế ứng dụng hỗ trợ đánh giá mức độ trầm cảm, lo âu, stress dành cho thanh thiếu niên tại nhà” với mong muốn tạo ra một không gian an toàn, riêng tư để các bạn trẻ tự kiểm tra sức khỏe tinh thần của mình.

Qua quá trình phân tích tài liệu, nhóm tập trung vào 2 thang đo chủ đạo. Thang đo DASS-21 (đánh giá mức độ trầm cảm, lo âu và căng thẳng, 21 câu) có ưu điểm ngắn gọn, bao quát được cả 3 yếu tố sức khỏe tâm thần nhưng chỉ dừng lại ở mức sàng lọc sơ bộ. Trong khi đó, RADS-2 (thang đo trầm cảm thanh thiếu niên Reynolds, 30 câu) là công cụ chuyên sâu, tin cậy cao cho lứa tuổi 10 - 20, song rào cản nằm ở số lượng 30 câu hỏi dễ gây mệt mỏi và mất tập trung nếu thực hiện ngay từ đầu.

Để giải quyết vấn đề, nhóm đã sáng tạo ra mô hình "sàng lọc theo tầng". Cụ thể, người dùng sẽ thực hiện DASS-21 trước, nếu kết quả cho thấy nguy cơ từ mức trung bình trở lên, hệ thống mới tự động kích hoạt thang đo RADS-2. Em Vương Ngân Hà, trưởng nhóm dự án cho biết: Ban đầu chúng em không biết nên chọn thang đo nào. Nếu chọn ngắn thì sợ không chính xác, chọn dài thì sợ các bạn nản lòng bỏ cuộc giữa chừng. Cuối cùng, giải pháp kết hợp cả 2 theo từng bước là tối ưu nhất. Cách này giúp các bạn không bị “ngợp” trước hàng loạt câu hỏi tâm lý ngay khi vừa mở ứng dụng.

Bên cạnh chuyên môn tâm lý, việc làm chủ công nghệ là thách thức lớn đối với học sinh phổ thông. Nhóm đã sử dụng công cụ Flutter (công cụ lập trình ứng dụng di động của Google) để thiết kế giao diện tương thích cả Android và iOS, kết hợp với FastAPI và Python để xây dựng hệ thống xử lý dữ liệu. Điểm sáng của dự án là việc tích hợp Chatbot (hộp thư thoại) tư vấn sử dụng công nghệ Ragflow kết nối với mô hình ngôn ngữ GPT-3.5-turbo. Đặc biệt, AI được lập trình quy trình an toàn, khi phát hiện từ khóa nguy hiểm hoặc dấu hiệu tự hại, hệ thống sẽ tự động hiển thị đường dây nóng và gửi email cảnh báo ngay lập tức đến người giám hộ.

Đánh giá về nỗ lực làm chủ công nghệ của học trò, thầy Nguyễn Minh Tú, giáo hướng dẫn dự án nhận xét: Thử thách lớn nhất với các em là phải tự học những kiến thức vốn thường chỉ dành cho lập trình viên chuyên nghiệp hoặc sinh viên đại học. Việc kết nối giữa giao diện điện thoại và AI đòi hỏi tư duy logic cao. Các em đã phải thức nhiều đêm để “dạy” cho AI cách nhận biết đâu là lời than vãn bình thường, đâu là tín hiệu cầu cứu khẩn cấp.

Nhóm dự án đã tiến hành triển khai ứng dụng cho 68 học sinh của Trường THPT chuyên Chu Văn An dùng thử và đánh giá. Kết quả khảo sát định lượng cho thấy mức độ chấp nhận của người dùng rất cao, 94% học sinh hài lòng với giao diện dễ sử dụng, 91% đánh giá các bài kiểm tra tâm lý hữu ích và dễ hiểu. Đặc biệt, tính năng Chatbot AI nhận được 86% phản hồi tích cực về độ tự nhiên khi trò chuyện. Quan trọng hơn cả, 85% người dùng tham gia khảo sát bày tỏ mong muốn tiếp tục sử dụng ứng dụng lâu dài.

Em Bế Ngọc Trâm Anh, học sinh lớp 10A3, Trường THPT chuyên Chu Văn An chia sẻ: Trước đây em thường giấu kín áp lực, nhưng khi dùng ứng dụng, em thấy rất thoải mái nhờ tính bảo mật và giao diện nhẹ nhàng. Em đặc biệt thích Chatbot vì luôn lắng nghe không phán xét. Sau khi kiểm tra ra kết quả stress nhẹ, em tập thở theo hướng dẫn trên ứng dụng và thấy bình tĩnh hơn nhiều

Thời gian tới, nhóm dự kiến hoàn thiện và liên kết với các trường để đưa ứng dụng vào kiểm tra tâm lý định kỳ. Dự án khẳng định nỗ lực của học sinh Lạng Sơn trong việc ứng dụng công nghệ giải quyết vấn đề thực tiễn, góp phần xây dựng môi trường học đường an toàn hơn.

THU HIỀN